DangPhungQuanHusserlChuNghiaLyTuong94

ĐẶNG PHÙNG QUÂN

HUSSERL VÀ CHỦ NGHĨA (L)Ý TƯỞNG

TRONG THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI

biên khảo triết học nhiều kỳ

kỳ 94

(tiếp theo)

Kỳ 1, Kỳ 2 , Kỳ 3 , Kỳ 4 , Kỳ 5 , Kỳ 6 , Kỳ 7 , Kỳ 8 , Kỳ 9 , Kỳ 10 , Kỳ 11 , Kỳ 12 , Kỳ 13 , Kỳ 14 , Kỳ 15 , Kỳ 16 , Kỳ 17 , Kỳ 18 , Kỳ 19 , Kỳ 20 , Kỳ 21 , Kỳ 22 , Kỳ 23 , Kỳ 24 , Kỳ 25 , Kỳ 26 , Kỳ 27 , Kỳ 28 , Kỳ 29 , Kỳ 30 , Kỳ 31 , Kỳ 32 , Kỳ 33 , Kỳ 34 , Kỳ 35 , Kỳ 36 , Kỳ 37 , Kỳ 38 , Kỳ 39 , Kỳ 40 , Kỳ 41 , Kỳ 42, Kỳ 43, Kỳ 44, Kỳ 45, Kỳ 46, Kỳ 47, Kỳ 48, Kỳ 49, Kỳ 50, Kỳ 51, Kỳ 52, Kỳ 53, Kỳ 54, Kỳ 55, Kỳ 56, Kỳ 57, Kỳ 58, Kỳ 59, Kỳ 60, Kỳ 61, Kỳ 62, Kỳ 63, Kỳ 64, Kỳ 65, Kỳ 66, Kỳ 67, Kỳ 68, Kỳ 69, Kỳ 70,Kỳ 71, Kỳ 72, Kỳ 73, Kỳ 74, Kỳ 75, Kỳ 76, Kỳ 77, Kỳ 78, Kỳ 79, Kỳ 80, Kỳ 81, Kỳ 82, Kỳ 83, Kỳ 84, Kỳ 85, Kỳ 86, Kỳ 87, Kỳ 88, Kỳ 89, Kỳ 90, Kỳ 91, Kỳ 92, Kỳ 93, Kỳ 94,

Chương III

Luận lý học thuần túy hay hiện tượng luận siêu nghiệm

(Nhận xét về tương quan Heidegger-Husserl)

Khác biệt giữa Husserl và Heidegger về hiện thể và con người lại chỉ ra trong quan niệm "biểu lộ" hay "ý thức":

Nguyên văn: Con người là một hiện thể giữa những hiện thể [von Seiendem], quả thực như kiểu hiện thể nó không là và hiện thể chính nó là luôn luôn ở cùng thời gian đã được biểu lộ.

Ghi chú bên lề của Husserl: "Biểu lộ/offenbar" có là một diễn tả phong phú hơn "ý thức/bewußt" ?

Trong đoạn tiếp nguyên văn trên : Như một phương thức của Hữu, hiện sinh trong chính nó là hữu hạn và như vậy chỉ khả hữu trên cơ sở lĩnh hội Hữu. Có và phải có một cái gì như Hữu ở đó hữu hạn mới hiện hữu. Cho nên, lĩnh hội Hữu biểu lộ, không nhận ra trong chiều rộng, bất biến, bất định, và bất khả vấn, và điều khiển hiện hữu của con người như thể những nền tảng sâu xa nhất của hữu hạn.

Ghi chú bên lề của Husserl : Song điều này có phải là tự-hiển nhiên - con người sống trong thế giới vô hạn,[song] đạt tới ý thức của mình, bao gồm cả thực tiễn của mình, là hữu hạn bởi vì vô hạn không là gì ngoài thỏa mãn/Erfüllbarkeit, mà xác định trong vân-vân/Und-so-weiter.

Nguyên văn: Bây giờ rõ ràng là: chúng ta không cần trước hết phải tìm hiểu mối quan hệ của lĩnh hội hữu [Seinsverständnis] nơi con người với hữu hạn, vì lĩnh hội này tự nó là bản chất sâu xa nhất của hữu hạn.

Ghi chú bên lề của Husserl : Lĩnh hội Hữu <là> bản chất/Wesen sâu xa nhất của hữu hạn ?

Nguyên văn: Nếu con người chỉ là con người trên cơ sở của Dasein/hiện thể trong con người, nên vấn đề về cái gì là nguyên ủy hơn/Ursprünglicher con người về cơ bản có thể không là một vấn đề nhân luận.

Ghi chú bên lề của Husserl : Trước đây đã nói là trên cơ sở của lĩnh hội Hữu - vậy Dasein có thể xem như đồng nhất với lĩnh hội Hữu.

Nguyên văn: Vấn đề đặt nền tảng của siêu hình học bắt nguồn trong vấn đề liên hệ tới Dasein nơi con người, nghĩa là liên hệ tới nền tảng sâu xa nhất, liên hệ tới lĩnh-hội-Hữu chủ yếu như thề hữu hạn hiện hữu. Vấn đề về Dasein đòi hỏi bản chất của hiện thể xãc định là gì.[117]

Ghi chú bên lề của Husserl: Như vậy Dasein nơi con người = lĩnh hội-Hữu ! Bản chất của Hữu/Wesen des Seins, của Dasein.

Sang đến phần bốn. C: Siêu hình học về Dasein như hữu thể luận nền tảng là phần cuối cùng của Kant và vấn đề siêu hình học khẳng định quan điểm của Heidegger về "ý niệm hữu thể luận nền tảng và phê bình lý trí thuần tuý của Kant" - đó cũng là tiêu đề của tiết cuối cùng § 45 - khu biệt và đối lập với những quan điểm của trường phái tân Kant, hay những nhà tư tưởng đương thời chẳng hạn như Cassirer.

Tiết § 42: Ý niệm về một hữu thể luận nền tảng:

Nguyên văn: Xây dựng hữu thể luận-nền tảng được phân biệt từ sự kiện là để mở ra khả hữu nội tại của một cái gì điều khiển mọi hiện thể như được tường tận nhất, song đồng thời nó cũng không xác định và trên hết thẩy là quá tự hiển nhiên.

Ghi chú bên lề của Husserl : nói đúng ra, là Hữu thể.

Tiết § 43: Nguyên ủy và vận động của hữu thể luận nền tảng ;

Những đoạn đáng chú ý trong nguyên văn: Hiện thể/Dasein trong con người xác định nó như hiện thể, hiện hữu giữa hiện thể, tự ứng xử như một hiện thể, và như ứng xử của hiện thể này, với nó mọi cái khác biểu lộ hiện thể, rồi, được xác định chủ yếu khác biệt.

... Giờ đây một phân tích hiện thể trước hết phải quan tâm tạo khả thị trong hiện thể tình trạng của Hữu trong con người mả bản nhiên của nó là kiểm sát hiện thể và lĩnh hội Hữu, nghĩa là, tính hữu hạn nguyên thủy trong quên lãng.[118]

Nhận xét : Quan hệ giữa Husserl và Heidegger thật đặc thù vì nhiều lý do; trước hết do khích động từ luận án của Brentano "về ý nghĩa đa dạng của Hữu thể theo Aristote" khiến Heidegger bị quyến dụ vào vấn đề hữu thể, và mê hoặc khi đọc tác phẩm Nghiên cứu luận lý của Husserl thúc đẩy ông chấp nhận thử thách vấn đề Hữu từ Brentano đề ra; rồi từ con đường vào hiện tượng luận, làm phụ khảo cho Husserl ở Freiburg tạo cho ông cơ hội tham dự vào việc soạn thảo từ mục Hiện tượng luận của Husserl trên Bách khoa từ điển Anh/Encyclopaedia Britannica năm 1927, và sau đó được giao phó san hành "Những bài giảng về hiện tượng luận ý thức thời gian nội tại"[Vorlesungen zur Phänomenologie des inneren Zeitbewußtseins, heraugegeben von Martin Heidegger] của Husserl đăng trên Niên san nghiên cứu triết học và hiện tượng luận IX [Jahrbuch für Philosophie und phänomenologische Forschung IX, 1928. Mối giao hảo này có thể xem như chấm dứt từ những năm 1928-1929. Những nhận xét về tương quan Hussert/Heidegger có thể thấy trên những tác phẩm trong Toàn thư/Gesamtausgabe của Heidegger từ 1976, trên thư từ của Husserl với những học trò thân hữu của ông.

Những ghi chú bên lề hai quyển sách Hữu thể và Thời gian/Sein und Zeit và Kant và vấn đề Siêu hình học/Kant und das Problem der Metaphysik của Heidegger, mà như thư Husserl viết cho Alexander Pfänder năm 1931 kể đã dành ra hai tháng để đọc, và đi tới kết luận là "những phê bình của Heidegger, công khai hay úp mở, dựa trên một sự ngộ nhận lớn".[119]

Vấn đề về Hữu, về hữu thể luận nền tảng không phải là vấn đề của riêng Heidegger, như một số người theo-Heidegger đề ra, như trong Hội luận ở Zähringen:

"Trong chừng mực nào người ta có thể nói là ở Husserl không có vấn đề tìm kiếm hữu ? "vấn đề tìm kiếm hữu thể/Seinsfrage" muốn nói điều gì ? Điều này muốn nói: vấn đề tìm kiếm ý nghĩa của "hữu". Heidegger xác định: sau Hữu và Thời, diễn ngữ "ý nghĩa" thay thế "chân lý" - đến độ vấn đề hữu, hiểu như thể vấn đề tìm kiếm chân lý của hữu, không có thể hiểu như một vấn đề siêu hình nữa... Vấn đề của Heidegger quả thực nhằm hữu của hữu; đúng hơn là: chân lý của hữu. Wahrheit des Seins, ở đó phải hiểu Wahrheit khởi từ giữ gìn trong đó hữu được giữ gìn như thể hữu. Theo ý nghĩa nghiêm xác này, không có vấn đề tìm kiếm hữu nơi Husserl. Husserl quả thực đề cập những vấn đề chắc chắn là siêu hình, chẳng hán, vấn đề những phạm trù". [120]

Trong những thập niên đầu thế kỷ XX này, những nhà tư tưởng muốn thoát ra khỏi ảnh hưởng của trường phái tân-Kant Paul Natorp và Hermann Cohen như Nicolai Hartmann ngay từ 1921 đã đề ra con đường hữu thể luận mới/Neue Wege der Ontologie, luận về phương pháp hình thành những khái niệm hữu thề luận nền tảng/zur Methodologie der ontologischen Grundbegriffe, xác định:

"Hữu thể luận công chính trước tiên nhận thức là hữu có những quy luật riêng, những nguyên lý riêng, hay muốn nói, luận lý riêng của nó". [121]

-----------------------------------------------------

[117] Heidegger, Sdt, B § 41:

The human being is a being that is in the midst of beings and things, indeed in such a way that the being it is not and the being it itself is have at the same time always already become manifest.

... As a mode of Being, existence is in itself finitude, and as such it is only possible on the basis of the understanding of Being. There is and must be something like Being where finitude has come to exist. Thus, understanding of Being manifests itself, unrecognized in its breadth, constancy, indeterminacy, and unquestionability, and rules the existence of the human being as the innermost foundations of its finitude.

... Now it is clear: we do not at all need to first inquire into a relationship of the understanding of being in human beings to finitude, for this understanding is itself the innermost essence of finitude.

... If man is only man on the basis of the Dasein in him, then the question about what is more primordial than human beings can basically not be an anthropological question.

... The problem of laying the foundations of metaphysics is rooted in the question concerning the Dasein in man, i.e. , concerning his innermost ground, concerning the understanding-of-Being as essentially existent finitude. The question about Dasein asks what the essence of the being determined in this way is.

[118] Heidegger, Sdt, B § 42: The Idea of a Fundamental Ontology

The fundamental-ontological construction is distinguished by the fact that it is to lay open the inner posiibility of something that rules all there-being as best-known, but which is at the same time indefinite and even all too self-evident.

§ 43 : The inception and the Course of fundamental Ontology.

The Dasein in the human being determines it as that being which, existing in the midst of being and things, comports itself as a being, and as this comportment to beings and things, for it every other manifest being and thing, then, is determined essentially differently.

... Now an analytic of Dasein must first of all take care to make visible in Dasein that mode of Being in human beings whose nature it is to repress the Dasein and its understanding of Being, that is, its primordial finitude into forgottenness.

[119] Husserl, Sdt, (Xem chú thích [100] gio-o kỳ 88) : that Heidegger's criticism, both open and veiled, is based upon a gross misunderstanding..

[120] Heidegger, Question IV, Séminaires de Zähringen (bản tiếng Pháp), 1973: Dans quelle mesure peut-on dire qu'il n'y a pas chez Husserl de question en quête de l'être ? Que veut dire "question en quête de l'être"? Cela veut dire: question en quête du sens d' "être". Heidegger précise: après Être et Temps, l'expression "sens" fera place à "vérité" - si bien que la question de l'être, entendue comme question en quête de la vérité de l'être, ne peut plus du tout être entendue comme une question métaphysique... La question de Heidegger viseen propre.. l'être de l'être; mieux: la vérité de l'être. Wahrheit des Seins, où il faut comprendre Wahrheit à partir de la sauvegarde en laquelle l'être est gardé comme être. En ce sens rigoureux, il n'y a pas de question en quête de l'être chez Husserl. Husserl en effet aborde des problèmes strictement métaphysique, par exemple le problème des catégories.

[121] N. Hartmann, Grundzüge einer Metaphysik der Erkenntnis/Những nguyên lý của một siêu hình học tri thức1921 : Die echte Ontologie setzt gerade mit der Erkenntnis ein, daß das Sein seine eigene Gestzlichkeit, eigee Prinzipien hat, oder wenn man so will, seine eigene Logik.

(còn tiếp)

Đặng Phùng Quân

http://www.gio-o.com/DangPhungQuan.html