DaoTrungDaoTSTC93

đào trung đạo

thi sĩ / thi ca

⁽⁹³⁾

Kỳ 1, Kỳ 2, Kỳ 3, Kỳ 4, Kỳ 5, Kỳ 6, Kỳ 7, Kỳ 8, Kỳ 9, Kỳ 10, Kỳ 11, Kỳ 12, Kỳ 13, Kỳ 14, Kỳ 15, Kỳ 16, Kỳ 17, Kỳ 18, Kỳ 19, Kỳ 20, Kỳ 21, Kỳ 22, Kỳ 23, Kỳ 24, Kỳ 25, Kỳ 26, Kỳ 27, Kỳ 28, Kỳ 29, Kỳ 30, Kỳ 31, Kỳ 32, Kỳ 33, Kỳ 34, Kỳ 35, Kỳ 36, Kỳ 37, Kỳ 38, Kỳ 39, Kỳ 40, Kỳ 41, Kỳ 42, Kỳ 43, Kỳ 44, Kỳ 45, Kỳ 46, Kỳ 47, Kỳ 48, Kỳ 49, Kỳ 50, Kỳ 51, Kỳ 52, Kỳ 53, Kỳ 54, Kỳ 55, Kỳ 56, Kỳ 57, Kỳ 58, Kỳ 59, Kỳ 60, Kỳ 61, Kỳ 62, Kỳ 63, Kỳ 64, Kỳ 65, Kỳ 66, Kỳ 67, Kỳ 68, Kỳ 68,Kỳ 66, Kỳ 69, Kỳ 70, Kỳ 71, Kỳ 72, Kỳ 73, Kỳ 74, Kỳ 75, Kỳ 76, Kỳ 77, Kỳ 78, Kỳ 79, Kỳ 80, Kỳ 81, Kỳ 82, Kỳ 83, Kỳ 84, Kỳ 85, Kỳ 86, Kỳ 87, Kỳ 88, Kỳ 89, Kỳ 90, Kỳ 91, Kỳ 92, Kỳ 93,

^{GIUSEPPE UNGARETTI}

Chương II

Thi pháp và Thi ca của Ungaretti

THƠ UNGARETTI (tiếp theo)

GIROVAGO

In nessuna

parte

di terra

mi posso

accasare

A ogni

nuovo

clima

che incontro

mi trovo

languente

che

una volta

già gli ero stato

assuefatto

E mi ne stacco sempre

Straniero

Nassendo

tomato da epoche troppo

vissute

Godere un solo

minuto di vita

iniziale

Cerco un paese

Innocente

Campo di Mailly maggio 1918

KẺ LANG THANG

Không

nơi nào

trên mặt đất

tôi có thể

ở lại

Trong mỗi

mới

khí hậu

mà tôi ghé ngang

tôi thấy mình

chán chường

rằng lần trước

tôi đã

ở đó

Và tôi luôn luôn rời nơi đó như

kẻ xa lạ

Tái sinh

từ những thời kỳ đã

sống qua

Vui thú chốc lát

cuộc sống

lúc đầu

Tôi đi tìm một xứ sở

hồn nhiên

O NOTTE

Dall’ ampia ansia dell’alba

Svelata alberatura.

Dolorosi risvegli.

Foglie, sorelle foglie,

Vi ascolto nel lamento.

Autunni,

Moribonde dolcezze.

O gioventù,

Passata è appena l’ora del distacco.

Cieli alti della gioventù,

Libero slancio.

E già sonno deserto.

Perso in questa curva malinconia.

Ma la notte sperde le lontananze.

Oceanici silenzi,

Astrali nidi d’illusione.

O notte.

1919

ÔI ĐÊM

Với đầy khao khát rạng đông

Cột buồm mở toang.

Thức giấc đớn đau.

Lá, lá chị em của tôi

Tôi nghe chị em thở than.

Thu,

Những cơn hấp hối dịu dàng.

Ôi tuổi trẻ,

Thời khắc chia xa vừa qua.

Bầu trời cao của tuổi trẻ,

Tự do băng băng.

Và tôi đây đã sa mạc.

Mất hút trong vòng u sầu.

Nhưng đêm tối trải những khoảng cách.

Niềm im lặng của biển cả,

Tổ sao trời của ảo ảnh.

Ôi đêm.

INNO ALLA MORTE

Amore, mio giovine emblema,

Diffuso entro il giorno rupestre,

È l’ultima volta che miro

(Appiè del botro, d’irruenti

Acque sontuoso, d’antri

Funesto) la scia di luce

Che pari alla tortora lamentosa

Sull’erba svagata si turba.

Amore, salute lucente,

Mi pesano gli anni venturi.

Abbandonata la mazza fedele,

Scivolerò nell’acqua buia

Senza rimpianto.

Morte, arido fiume...

Immemore sorella, morte,

L’uguale mi farai del sogno

Baciandomi.

Avrò il tuo passo,

Andrò senza lasciare impronta.

Mi darai il cuore immobile

D’un iddio, sarò innocente,

Non avrò più pensieri né bontà.

Colla mente murata,

Cogli occhi caduti in oblio,

Farò da guida alla felicità.

1925

TỤNG CA GỬI CÁI CHẾT

Tình yêu, biểu tượng thanh xuân của tôi,

Trở lại dát vàng trái đất,

Xuyên vào ngày sỏi đá,

Đây lần cuối tôi nhìn

(Dưới chân hẻm núi, nước

Bỗng tối xậm, mầu sầu thảm

của hố sâu) vệt ánh sáng

Trông giống như con chim gáy không ngưng thở than

Trên cỏ thờ ơ.

Tình yêu, sức khỏe rạng ngời,

Những năm tháng sẽ tới đè nặng vai tôi.

Buông cây gậy chống trung thành,

Tôi sẽ trườn mình trong nước xậm tối

Không hối tiếc.

Cái chết, dòng sông khô cạn...

Người em không ký ức, cái chết,

Chỉ bằng một nụ hôn

Sẽ làm tôi ngang bằng giấc mơ.

Tôi sẽ có cùng bước chân em,

Tôi sẽ ra đi không để lại dấu vết.

Em sẽ cho tôi trái tim bất động

Của một thần linh, tôi sẽ hồn nhiên,

Tôi sẽ chẳng còn có tư tưởng, tính thiện.

Đầu óc bưng kín,

Mắt rơi vào quên lãng,

Tôi sẽ làm kẻ dẫn đường tới hạnh phúc.

LA PIETÀ

Sono uomo ferito

E me ne vorrei andare

E finalmente giungere,

Pietà, dove si ascolta

L’uomo che è solo con sé.

Non ho che superbia e bontà.

E mi sento esiliato in mezzo agli uomini.

Ma per essi sto in pena.

Non sarei degno di tornare in me?

Ho popolato di nomi il silenzio.

Ho fatto a pezzi cuore e mente

Per cadere in servitù di parole?

Regno sopra fantasmi.

O foglie secche,

Anima portata qua e là...

No, odio il vento e la sua voce

Di bestia immemorabile.

Dio, coloro che t’implorano

Non ti conoscono più che di nome?

M’hai discacciato dalla vita.

Mi discaccerai dalla morte?

Force l’uomo è anche indegno di sperare.

Anche la fonte del rimorso è secca?

Il paccato che importa,

Se alla purezza non conduce più.

La carne si ricorda appena

Che una volta fu forte.

È folle e usata, l’anima.

Dio, guarda la nostra debolezza.

Vorremmo una certezza.

Di noi nemmeno più ridi?

E compiangici dunque, crudeltà.

Non ne posso più di stare murato

Nel desiderio senza amore.

Una traccia mostraci di giustizia.

La tua legge qual è?

Fulmina le mie povere emozioni,

Liberami dall’inquietudine.

Sono stanco di urlare senza voce.

Malinconiosa carne

Dove una volta pullulò la gioia,

Occhi socchiusi del risveglio tanco,

Tu vedi, anima troppo matura,

Quel che sarò, caduto nella terra?

È nei vivi la strada dei defunti,

Siamo noi la fiumana d’ombre,

Sono esse il grano che ci scoppia in sogno,

Loro è la lontananza che ci resta,

E loro è l’ombra che dà peso ai nomi.

La speranza d’un mucchio d’ombra

E null’altro è la nostra sorte?

E tu non saresti che un sogno, Dio?

Almeno un sogno, temerari,

Vogliamo ti somigli.

È parto della demenza più chiara.

Non trema in nuvole ni rami

Come passeri di mattina

Al filo delle palpebre.

In noi sta e langue, piaga misteriosa.

La luce che ci punge

È un filo sempre più sottile.

Più non abbagli tu, se non uccidi?

Dammi questa gioia suprema.

L’uomo, monotono universo,

Crede allargarsi i beni

E dalle sue mani febbrili

Non escono senza fine che limiti.

Attaccato sul vuoto

Al suo filo di ragno,

Non teme e non seduce

Se non il proprio grido.

Ripara il logorio alzando tombe,

E per pensarti, Eterno,

Non ha che le bestemmie.

1928

LÒNG TRẮC ẨN

Tôi là một người bị thương.

Và tôi muốn bỏ đi

Và rút cục tôi muốn đi tới,

Lòng trắc ẩn, nơi người đời nghe nói rằng

Con người cô độc với chính mình.

Tôi chỉ có sự kiêu hãnh và tính thiện.

Và tôi cảm thấy mình bị lưu đầy giữa trần gian.

Nhưng tôi khổ đau cho trần gian.

Tôi có xứng đáng trở về với chính mình?

Tôi ngụ cư niềm im lặng bằng những cái tên.

Tôi có xé đầu óc và trái tim thành từng mảnh

Để có thể phục vụ những từ không?

Tôi trị vì những ảo tượng.

Ôi những chiếc lá khô,

Linh hồn mang theo nơi đây và nơi đó.

Nhưng tôi thù ghét gió, và tiếng gió

Của quái vật không ký ức.

Hỡi Thượng đế, người biết chăng những kẻ van xin người

Chỉ biết người bằng một cái tên?

Người đã xua đuổi tôi khỏi đời sống.

Người có sẽ xua đuổi tôi khỏi cái chết?

Có lẽ con người bất xứng ngay cả niềm hy vọng.

Phải chăng cả suối nguồn của ân hận cũng cạn khô?

Tội lỗi quan trọng gì đâu

Nếu không là con đường dẫn tới thuần khiết?

Thân xác mấy khi nhớ rằng

Đã từng rất mạnh mẽ.

Linh hồn cuồng điên và ruỗng mục.

Thượng đế, người hãy nhìn sự yếu đuối của chúng tôi.

Chúng tôi mơ tưởng một sự chắc thực.

Người có còn nhạo báng chúng tôi?

Hãy thương cảm, một cách tàn bạo.

Tôi không còn bị vây hãm

Trong sự ham muốn không có tình yêu.

Hãy chỉ ra cho chúng tôi thấy dấu vết của công lý.

Phải chăng đó là luật tắc của người?

Xin hãy trừng phạt những cảm xúc nghèo nàn của chúng tôi,

Xin giải thoát tôi khỏi âu lo.

Tôi đã chán hú gào mà không có tiếng nói.

Thân xác của u sầu

Nơi trước đây niềm vui tràn đầy,

Mắt nhắm mắt mở không muốn tỉnh dậy,

Người thấy chăng, tâm hồn đã quá chín mọng,

Tôi sẽ ra sao, dưới trái đất?

Con đường những người đã chết băng ngang qua chúng ta.

Chúng ta là dòng sông những hình bóng,

Chúng là những hạt mầm nở bung trong những giấc mơ của chúng ta,

Chúng là khoảng cách còn đó dành cho chúng ta,

Hình bóng cho những cái tên sức nặng.

Số phần của chúng ta sẽ chẳng hơn gì

Niềm hy vọng của một đống bóng hình?

Người, Thượng đế, nào có khác gì một giấc mộng?

Giấc mộng đó, ít ra,

Chúng tôi liều lĩnh muốn nó giống như Người.

Nó là trái kết của sự điên khùng sáng tỏ hơn hết.

Nó không lay động dọc theo mi mắt

Như nơi những cành cây mây phủ

Những con chim sẻ của ban mai.

Nó trong ta và khóc than, vết thương bí ẩn.

Ánh sáng cứa chúng ta

Là một sợi luôn căng cứng.

Người có còn làm chói mắt mà không giết chết?

Hãy ban cho tôi niềm vui tối thượng đó.

Con người, vũ trụ đơn điệu,

Tưởng chừng có thể phóng đại vương quốc của hắn

Và từ những bàn tay nóng hổi

Chỉ đưa ra được những những giới hạn.

Treo lửng lơ trên khoảng trống

Một sợi mạng nhện,

Hắn chỉ than phiền và chỉ quyến dụ

Không gì khác ngoài tiếng kêu của chính mình.

Hắn sửa chữa sự sụp đổ bằng cách dựng lên những nấm mồ,

Và để nghĩ tưởng về ngươi, Vĩnh cửu

Hắn không có gì khác ngoài những lời báng bổ.

Thi pháp và Thi ca của Ungaretti (tiếp theo)

Ungaretti chịu ảnh hưởng của Petrarque và Leopardi ra sao? Đây là một vấn đề khá phức tạp, chỉ xin giản lược và sẽ triển khai hơn khi nói về thi ca của Ungaretti. Trong phần trên ảnh hưởng của Léopardi đã được Ungaretti sơ lược. Nay xin nói thêm về ảnh hưởng của Pétrarque: Pétrarque là thi sĩ của Ký ức và Ánh sáng. Trong bài khảo luận về Pétrarque “Punto di mira” Ungaretti đưa ra ba khuôn mẫu thi ca Dante, Pétrarque và Léopardi chủ yếu để chỉ ra trách nhiệm của thi ca: trên hết là soi sáng thế giới nội tại của thi sĩ. Ungaretti gián tiếp nói đến Petrarque trong bài thơ Il porto sepolto/Hải cảng chìm lấp qua hai câu cuối “quel nulla/d’inesauribile segreto”/một cái không gì hết này/của sự bí mật không thể cạn kiệt.” Cũng trong bài này Ungaretti nói đến sự mất đi giá trị tôn giáo trong ngôn ngữ tạo nên một khoảng trống cần được lấp đầy bằng xây dựng một truyền thống mới. Chính vì lý do này Ungaretti nghiêng về Pétrarque và Léopardi hơn Dante để nối lại truyền thống giá trị tôn giáo của thi từ. Ungaetti cho rằng thi ca của Dane thuộc thể loại “sử thi” (epic) trong khi thi ca của Pétrarque thuộc thể loại “trữ tình” (lyric). Cũng theo Ungaretti, sau Pétrarque diễn ngôn ẩn dụ đã cạn kiệt cho nên thi ca hiện đại phải giải quyết vấn nạn này. Một trong những cách làm là phục hồi nhạc tính của ngôn ngữ.

Vì là bài diễn văn đọc trước những thính giả trí thức chọn lọc nên Ungaretti rất ngắn gọn khi nói về thi pháp của mình. Khi nhắc đến ảnh hưởng của Léopardi, Pétrarque, Bergson, Mallarmé, Appolinaire ông đã giả thiết những thính giả này tất nhiên có kiến thức về triết lý của Bergson, thi ca và thi pháp của Léopardi, Pétrarque, Mallarmé, và Appolinaire nên Ungaretti đã không đi vào chi tiết những vấn đề này. Vì vậy người đọc phải tự tìm hiểu. Những chủ đề này được Ungaretti quảng diễn ở quyển Innocence et Mémoire [7]. Điều Ungaretti nhấn mạnh là: tuy phải có “thầy” nhưng nếu là thi sĩ đúng nghĩa thì phải có cách riêng để thu nhận ành hưởng của người thầy mình đã chọn lựa và tính chất độc đáo của thi sĩ thực sự được khởi hứng từ tiểu sử. Cũng vì vậy thi sĩ thực sự chỉ thể là độc nhất.

Như chúng ta thấy “từ” (mot) trong thơ của Ungaretti là những “thi từ” trần trụi (naked), câu thơ ngắn, đoạn rời (fragmented) và đa số các bài thơ gồm những câu thơ không có dấu phết/phẩy (,) hay chấm (.). Cú pháp thơ Ungaretti cũng giản lược, không theo lối đặt câu theo văn phạm thông thường, nhiều khi đảo ngược trật tự hay vắt ngang. Hai tính chất này cho thấy Ungaretti chủ ý buộc người “đọc” phải nỗ lực tự tìm ra ý nghĩa của từ và của câu thơ. Chính vì vậy chuyển ngữ thơ của Ungaretti tưởng như dễ dàng nhưng thật ra rất khó.

__________________________________

[7] Giuseppe Ungaretti, Innocence et Mémoire, do Philippe Jaccottet dịch, nxb Gallimard 1969.

(còn tiếp)

đào trung đạo

http://www.gio-o.com/DaoTrungDao.html