ĐẶNG PHÙNG QUÂN

Khái luận phê bình lý trí văn chương

biên khảo triết học nhiều kỳ

92

Chương III

LÝ LUẬN VĂN CHƯƠNG VÀ PHÊ BÌNH VĂN HỌC 

Kỳ 1, Kỳ 2, Kỳ 3, Kỳ 4, Kỳ 5, Kỳ 6, Kỳ 7, Kỳ 8, Kỳ 9, Kỳ 10, Kỳ 11, Kỳ 12, Kỳ 13, Kỳ 14, Kỳ 15, Kỳ 16, Kỳ 17, Kỳ 18, Kỳ 19, Kỳ 20, Kỳ 21, Kỳ 22, Kỳ 23, Kỳ 24, Kỳ 25, Kỳ 26, Kỳ 27, Kỳ 28, Kỳ 29, Kỳ 30, Kỳ 31, Kỳ 32, Kỳ 33, Kỳ 34, Kỳ 35, Kỳ 36, Kỳ 37, Kỳ 38, Kỳ 39, Kỳ 40, Kỳ 41, Kỳ 42, Kỳ 43, Kỳ 44, Kỳ 45, Kỳ 46, Kỳ 47, Kỳ 48, Kỳ 49, Kỳ 50, Kỳ 51, Kỳ 52, Kỳ 53, Kỳ 54, Kỳ 55, Kỳ 56, Kỳ 57, Kỳ 58, Kỳ 59, Kỳ 60, Kỳ 61, Kỳ 62, Kỳ 63, Kỳ 64, Kỳ 65, Kỳ 66, Kỳ 67, Kỳ 68, Kỳ 69, Kỳ 70, Kỳ 71, Kỳ 72, Kỳ 73, Kỳ 74, Kỳ 75, Kỳ 76, Kỳ 77, Kỳ 78, Kỳ 79, Kỳ 80, Kỳ 81, Kỳ 82,Kỳ 83, Kỳ 84, Kỳ 85, Kỳ 86, Kỳ 87, Kỳ 88, Kỳ 89, Kỳ 90, Kỳ 91, Kỳ 92,

Phá thể tiểu thuyết (tiếp theo)

Ronald Sukenick khởi sự viết nói đến cái chết của tiểu thuyết qua sáu truyện, và Louis D. Rubin Jr. viết cái chết của tiểu thuyết qua tiểu luận về làm gì với những nhà phê bình văn học chán nản [320]. Trong tiểu luận Rubin nhận xét nhà văn ngày nay đang trong quá trình chống lại đường lối sử dụng ngôn ngữ, ra lệnh cho kinh nghiệm từ những nhà văn của quá khứ, để tiến hành học nhìn sự vật bằng quyền lực của mình để sáng tạo ra không còn phải thoả hiệp với diễn giải thực tại theo những người đi trước.

Diễn giải thực tại theo con đường mới là vấn đề theo Sukenick phá vỡ những quy ước của chủ nghĩa hiện thực. Trong cuộc nói chuyện với Joe David Bellamy phỏng vấn vào năm 1972, Sukenick nói rõ một trong những lý do người ta mất niềm tin vào tiểu thuyết là vì họ không tin nó nói sự thật nữa, nói cách khác, họ không tin vào những lẽ thường/quy ước của tiểu thuyết. Chọn lựa một tiểu thuyết, họ biết nó  tạo cho tin. Vậy ai cần nó – tốt hơn là đi nghe tin tức truyền hình, đúng không?[321] Ở một chỗ khác, Sukenick nhắc lại “người ta không tin vào tiểu thuyết như một phương tiện tạo sự thật trong đời sống của họ”.

Cho nên khi nói tiểu thuyết đã chết như một hành động lành mạnh, có nghĩa là phải khởi sự nghĩ đến những hình thức mới, từ kinh nghiệm. Một văn chương sinh động từ những gì đang tiến triển trong hiện tại. Điều đó không có nghĩa văn chương hiện đại hay hơn văn chương quá khứ, song cơ bản ở chỗ, như Sukenick xác định “thích Jane Austen và George Eliot, song họ không giúp gì cho tôi [RS] lắm về mặt cá nhân, nghĩa là trong viết cũng như sống. Ví như khác biệt giữa việc đi vào một viện bảo tàng với đi vào một cuộc triển lãm hiện đại”.

Ngay từ hai tiểu thuyết đầu Up và Out [322], Sukenick đã xác định không có cảm giác ở trong nhân vật, hay nhân vật là một phần kéo dài nhân cách của ông. Quan niệm của ông gần với lý luận Bakhtin, khi ông phát biểu có “nhiều khả năng và nhiều trình độ nhân cách, vô số những hữu”, “cấu trúc nhân vật che giấu những trình độ sâu xa hơn”.  

Ở truyện mang tên The Death of the Novel khởi từ ‘Tiểu thuyết/giả tưởng cấu thành một lối nhìn vào thế giới’ đến kinh nghiệm tự thân với bạn gái/bạn học ‘là người mà tôi có thể phản ứng như khi tôi còn là sinh viên và bây giờ là thầy giáo:  thống nhất của kinh nghiệm = thực tại của bản ngã’ - nắm bắt thực tại như ‘nắm bắt tự thân không chỉ ở môt trình độ không thể lại quên được.’[323]

98.6 tiểu thuyết của Sukenick hoàn tất năm 1973 cùng lúc với Take It or Leave It của Federman mà Jerome Klinkowitz đánh giá là những ‘công trình biện luận xác minh nhất của hai tác giả chứng tỏ tiểu thuyết không hề bị cạn kiệt’[324].

Tiểu thuyết này gồm ba phần: phần đầu mang tên Frankenstein là nơi chốn một nhóm người nỗ lực đấu tranh sự mất hy vọng vào cuối những năm 60s từ chỗ gọi là ‘Triều đại của triệu lời dối trá’ đến định cư trong chốn rừng viễn tây này; phần kế là Những đứa con của Frankenstein với những kinh qua về tình dục cũng như cộng đồng và phần ba mang tên Palestine xây dựng một viễn tượng không tưởng Israel.

Frankenstein khởi từ đánh số ngày tháng, bắt đầu là 7/14 ngày sinh của Sukenick, những phân đoạn đánh dấu không thứ tự, được kể lại như những giấc mơ: 7/14, 5/4, 7/14, 10/4, 4/27, 7/14, 10/23, 8/19, 10/25, 10/24, 11/29, 4/28, 12/17, 4/29, 12/25, 1/7, 4/30, 1/15, 5/1, Không ngày tháng, 5/2. 5/3, 1/23, 1/24, ghi nhận như tranh cắt dán tư liệu rời rạc không mạch lạc biểu hiện sự hỗn độn tàn khốc của văn hoá. 

Rõ ràng trình tự ngày tháng không có trật tự, bắt đầu từ tháng 7 và kết thúc ở tháng 1 khởi từ ngày 7/14 Sailor đưa tàu vào bờ Frankenstein [325], kế đến là ngày 5/4: Caja cổ. Làm sao nó trồi lên từ cái vô nghĩa của giấc mơ…[trở  lại] ngày 7/14: hắn nghĩ đến khác biệt giữa đất và khí. Hắn luôn luôn muốn là phi công hắn không muốn là phi công nữa hắn không thích máy bay nữa. Ham muốn bay của hắn bất ngờ tan ra mây khói. Điều chính về Caja cổ là cáu gỉ và phủ đầy mốc meo. Của đất. 

Đó là Frankenstein: Con người phát sinh ra từ đất  và không bao giờ xa rời khỏi nó không bao giờ quên họ lại trở về đất bài học của những kim tự tháp đang đè xuống. Chết là quyền lực. Chỉ có những ai biết nó mới còn sống và rồi chỉ trong chốc lát không thoát.

4/27 hắn khai triển công thức. Tình yêu ÷ quyền lực = bạo dâm + khổ dâm.

Ngay từ thời Olmec sơ kỳ Maya con đường đã đánh dấu. Hay đã mất. Dẫn Foster Linkletter: Một nền văn minh do sự tăng nhanh của chính nó đã làm mờ nhạt đi mà chỉ có cái chết mới lại tiếp tục can dự vào cuộc sống [326] điều đó có nghĩa là một nền văn minh chiến sĩ can dự vào sống cũng như chết, hắn biết số mệnh của hắn tuyệt đối phải chết, hy sinh như một danh dự, dầu trong mơ: Bây giờ hắn tự hỏi có cách nào thoát ra qua ảo thuật, hay qua giấc mộng, hay chấp nhận, hay rút lui. Hắn quyết định thủ một vai nào qua cái tốt đẹp nhất; [trở lại] ngày 7/14: hắn bỏ đồng 10 xu vào khe máy và nhận được tờ nhật báo. Một dãy những vụ giết người trở thành một phần của vụ giết người hàng loạt bây giờ trở thành một phần của một dãy giết người hàng loạt. Chiến tranh tiếp tục hoà bình tiếp tục trong tầm tay. Hắn bỏ tờ báo xuống đất còn cái gì khác là mới đây.

1/23 và 1/24 kết thúc Frankenstein: hắn cảm thấy khó chịu. Khó chịu và phiền muộn hàng giờ bây giờ hắn lang thang từ phòng này qua phòng khác cố giũ khỏi sự kinh hãi đang tăng lên kinh hãi cái gì. Hắn không biết gì hết mà chỉ cảm thấy đến từ bên ngoài hắn, nghĩ đến Caja Cổ  trong đống bùn  lầy của một nền văn minh đã chìm, đến những quang cảnh của những trại tập trung đầy những tử thi buồn không thể chịu nổi; hắn lại thấy đang bơi dọc theo duyên hải với hai, ba người sống sót khác…Trong ba ngày sông mang hắn trở lại qua vùng đến một nơi hắn có thể nhìn thấy cá lội dọc đáy và nước trong đủ để uống được. Rồi hắn tự leo lên bờ và đi qua những cánh đồng về nhà…Hắn đi từ phòng này qua phòng kia tìm người đàn bà của hắn song không thấy nàng. Hắn sợ hắn không nhận ra nàng vì xa quá lâu rồi. Hắn tìm thấy nàng trên lầu đang nằm trong giường với đứa chắt của Mark Twain một tên Ý đang lấy nhiệt độ cho nàng. Hắn không nổi giận dầu hắn cảm thấy như một người xưa hắn có quyền được kính trọng. Bạn có thể nói hắn bất bình tôi nghĩ đó là từ đẹp nhất để chỉ nó song quả thực là chàng thanh niên đến để trình với hắn mấy thứ tưởng thưởng đặc biệt một cử chỉ cuối cùng được chấp nhận. Sau tất cả thời gian sau chuyến viễn hành con tàu tự do qua hành trình dài về lại nhà. Hắn bị xâu xé giữa nhận thưởng  và không bằng lòng với sự phản bội của người cho. Ngưởi đàn bà của hắn có vẻ trung thành. Thái độ của nàng hàm ý hổ thẹn sự không tránh khỏi phản bội và buồn về mọi điều. Nhiệt độ của nàng là chín mươi tám chấm sáu.

Phần kế về những đứa con của Frankenstein: thời Đại Suy thoái, niềm vui, hút ma tuý, làm tình, tự do, giết người cũng không thoát khỏi nó. Đầu hàng và chết, cái tốt nhất có thể hy vọng là trống rỗng, quãng nghỉ giữa thanh thản giũ bỏ, khoảng trống. Có những khoảng trống giữa những phân đoạn. Nhân vật Ron viết quyển sách, một tiểu thuyết ghi lại những gì xẩy ra cho nhóm để họ trở thành tất cả nhân vật, kể cả hắn.

Đứt quãng. Gián đoạn. Dở dang: Khởi đầu cho phần kết thúc mang tên: Palestine:

Tôi đi Israel nơi tôi được tiếp đón nồng hậu bởi vì tôi có những liên hệ Sukenick là tên nhà khảo cổ đã khám phá ra Cuộn Kinh Biển Chết [327] con trai ông ta cũng là một nhà khảo cổ

tiểu thuyết này xây dựng trên Luật của Moïse luật của những gì thuộc Moïse/tạp văn hay làm thế nào để giải quyết với những bộ phận trong khi không có toàn bộ [328].

----------------------------

[320] R. Sukenick, The Death of the Novel and Other Stories, 1969; Louis D. Rubin, “The Curious Death of the Novel: Or, What to Do about Tired Literary Critics” in The Curious Death of the Novel: Essays in American Literature, 1967.

[321] Joe David Bellamy, The New Fiction, Interviews with Innovative American Writers 1974: “one of the reasons people have lost faith in the novel is that they don’t believe it tells the truth anymore, which is another way of saying that they don’t believe in the convention of the novel. They pick up a novel and they know it’s make-believe. So, who needs it – go listen to the television news, right?”

[322] R. Sukenik, Up 1968; Out 1973; The Death of the Novel 1969 gồm những truyện The Permanent Crisis, Momentum, The Death of the Novel, Roast Beef: A Slice of Life, What’sYour Story, The Birds.

[323] R. Sukenick, The Death of the Novel: “Fiction constitutes a way of looking at the world”.

Sdt, trong truyện Momentum: “to whom I could react both as what I was then [a student] and what I am now [a teacher]: unity of experience = reality of self”; “i had hold of myself had hold of my experience no had hold of a level of experience that i mustn’t ever lose sight of again”.

[324] J. Klinkowitz, Literary Disruptions, the Making of a Post-Contemporary American Fiction 1975: Proving that fiction was not at all exhausted, both 98.6 and Take It or Leave It were the most sustained, discursive works the authors had yet written”.

[325] R. Sukenick, Sdt: Welcome to Frankenstein says Sailor I’ll take care of the boat you go on Sailor hands him an envelope (Chào mừng tới Frankenstein Sailor nói tôi sẽ lo cho cái tàu anh đi đi Sailor đưa hắn cái bao thư).

[326] Foster Linkletter, The Development of Early Pre-Columbian Architecture 1948: A civilization so deadened by its own proliferation that only death can renew its commitment to life.

Trong 98.6 chỉ phần đầu này có những chú thích cuối trang: chú thích 1 dẫn cáo phó trên Art News tháng 12 năm 1956 về cái chết của một hoạ sĩ bị giết vào ngày lễ cổ trong rừng già Yucatan; chú thích 2 dẫn Linkletter; chú thích 3 dẫn Klein và Wilson, “Sexual Experiment and Social Change” về mọi phạm trù kinh nghiệm tình dục, có ít nhất 6 đến 11% tổng số cực khoái của dân số phụ nữ có trình độ đại học ở tuổi 18 đến 40; chú thích 4 dẫn Alfred Kinsey, Sexual Behavior in the Human Female  về đánh giá kinh nghiệm tình dục nam và nữ; chú thích 5 dẫn giám mục Landa nhân nói về Maya ngang bằng với những trinh nữ sống bị đẩy xuống nước vùng Cenote thiêng liêng đểm làm tình với thần mưa “không  chết dầu không thấy lại họ nữa” trong Guia Oficial de Chichen Itza 1969; chú thích 6 dẫn Tom Wolfe, The Electric Kool-Aid Acid Test 1966; chú thích 7, 9, 10, 15, 18, 21, 23, 26 dẫn Lucian K. Truscott IV trong Village Voice 1971; chú thích 8, 29 dẫn Andy Warhol theo The Los Angeles Times 1971; chú thích 11, 25 dẫn Maharibi Muntu trong Village Voice 1971; chú thích 12, 14, 16, 28 dẫn R.C. Padden, The Hummingbird and the Hawk: Conquest and Sovereignty in the Valley of Mexico 1503-1541 1967; chú thích 13 dẫn Bob Kuttner trong Village Voice 1971; chú thích 17 dẫn Dore Ashton trong Village Voice 1971; chú thích 19, 22 dẫn Joanna Russ, “Letters to the Editor,” Village Voice 1971; chú thích 24 dẫn tin Los Angeles Herald Examiner 1972; chú thích 30 dẫn John Fire/Lame Deer và John Erdoes, Lame Deer, Seeker of Visions 1972.  

Những trang sách hai cột từ trang 45 đến 50 là những trích dẫn nói trên, cố tình sử dụng tối đa tất cả những yếu tố của trang sách in, kể cả liên lạc đem chữ ở hàng trên xuống hàng dưới, chẳng hạn trang 46: [minh họa trên] d  ifficult, Sh  aron Tate, deale  r from…, giữa phần in và khoảng trống.

[327] The Dead Sea Scrolls là những cuộn sách viết trên giấy da, giấy cói và đồng thiếc gồm 972 bản văn soạn rải rác từ năm 408 trước Tây lịch đến 318 sau TL, được phát hiện trong khoảng 1946-1956 tại Khirbet Qumran ở Tây Ngạn phía Tây Bắc Biển Chết/Dead Sea (thực ra là hồ mặn trong khu vực Jordan, Israel và Palestine), là kinh điển Cổ Do thái.

[328] R. Sukenick, Sdt: I go to Israel where I am well received one because I have connections Sukenick was the name of the archeologist who discovered the Dead Sea Scroll his son is also an archeologist…

This novel is based on The Mosaic Law the law of mosaics or how to deal with parts in the absence of wholes.

Bị chú: Mosaic có thể hiểu theo hai nghĩa: thuộc Moïse và tạp văn, tạp trước, cẩn gián sắc v.v…

(còn nữa)

Đặng Phùng Quân

http://www.gio-o.com/DangPhungQuan.html

© gio-o.com 2013