ĐẶNG PHÙNG QUÂN

Khái luận phê bình lý trí văn chương

biên khảo triết học nhiều kỳ

56

Chương III

LÝ LUẬN VĂN CHƯƠNG VÀ PHÊ BÌNH VĂN HỌC

Kỳ 1, Kỳ 2, Kỳ 3, Kỳ 4, Kỳ 5, Kỳ 6, Kỳ 7, Kỳ 8, Kỳ 9, Kỳ 10, Kỳ 11, Kỳ 12, Kỳ 13, Kỳ 14, Kỳ 15, Kỳ 16, Kỳ 17, Kỳ 18, Kỳ 19, Kỳ 20, Kỳ 21, Kỳ 22, Kỳ 23, Kỳ 24, Kỳ 25, Kỳ 26, Kỳ 27, Kỳ 28, Kỳ 29, Kỳ 30, Kỳ 31, Kỳ 32, Kỳ 33, Kỳ 34, Kỳ 35, Kỳ 36, Kỳ 37, Kỳ 38, Kỳ 39, Kỳ 40, Kỳ 41, Kỳ 42, Kỳ 43, Kỳ 44, Kỳ 45, Kỳ 46, Kỳ 47, Kỳ 48, Kỳ 49, Kỳ 50, Kỳ 51, Kỳ 52, Kỳ 53, Kỳ 54, Kỳ 55, Kỳ 56,

Phá thể tiểu thuyết (tiếp theo)

Đối lập với tiểu thuyết thực nghiệm, một dạng thức phá thể tiểu thuyết là loại tiểu thuyết quy ước, cổ điển, chẳng hạn như truyện ngắn “hiện sinh” sau đây:

Tường (tiếp theo)

Tôi thừa hiểu hắn muốn nói gì, nhưng tôi làm bộ như không biết. Về những đau đớn, tôi cũng cảm thấy trong thân thể, như thể một đống những vết thương nhỏ. Tôi không thể tập quen với điều đó, song tôi cũng như hắn, không coi là quan trọng.

“Sau đó, tôi gắt gỏng nói, anh đã chết từ khuya rồi.”

Hắn bắt đầu như chỉ nói cho riêng hắn: hắn không ngừng nhìn tên Bỉ. Gã này làm bộ như không nghe. Tôi biết hắn đến đây làm cái gì rồi; những điều chúng tôi nghĩ hắn không để ý; hắn đến quan sát thân thể chúng tôi, những thân thể hấp hối ngay khi còn đang sống.

“Thật cứ như trong ác mộng, Tom vẫn nói. Người ta muốn nghĩ điều gì, luôn luôn có ấn tượng là xong rồi, đang hiểu điều đó, thoáng qua rồi vuột mất đi. Tôi tự nhủ: sau đó, chẳng có gì hết. Nhưng tôi không hiểu điều đó muốn nói gì. Có những lúc tôi gần như đạt đến…song rồi nó lại vuột đi, tôi lại bắt đầu nghĩ đến đau đớn, đến những viên đạn, chất nổ. Tôi là người duy vật mà, tôi thề với anh như thế, tôi không bị điên đâu. Nhưng có điều không hiểu. Tôi trông thấy xác tôi: không có gì khó nhưng mà là chính tôi thấy nó, với mắt của tôi. Khiến tôi phải nghĩ…phải nghĩ là tôi sẽ không thấy gì hết, không nghe thấy gì hết và thế giới này vẫn tiếp diễn với những kẻ khác. Người ta không phải tạo ra để nghĩ điều đó, Pablo. Anh có thể tin tôi: tôi đã thức suốt một đêm để chờ đợi một cái gì. Song cái gì đó, không giống như vậy: nó đến ở phía sau chúng ta, Pablo, và chúng ta chẳng thể chuẩn bị.”

“Im đi, tôi bảo hắn, anh muốn tôi gọi người để anh xưng tội không?”

Hắn không trả lời. Tôi đã để ý là hắn đang muốn làm một tên tiên tri và gọi tôi bằng tiếng Pablo với một giọng không còn thần sắc. Tôi không thích thế; nhưng dường như mọi gã Ái nhĩ lan đều như vậy. Tôi cảm thấy mơ hồ là hắn sặc mùi nước tiểu. Tự trong lòng tôi đã không có cảm tình nhiều với Tom, và tôi không biết tại sao, có điều là chúng tôi sẽ chết chung với nhau, tôi phải thấy cái gì hơn thế nữa. Có những mẫu người khác hẳn. Như với Ramon Gris chẳng hạn. Nhưng giữa Tom và Juan, tôi cảm thấy cô đơn. Vả lại, tôi thích điều này hơn: với Ramon, tôi có lẽ bị cảm kích. Song tôi khá cứng rắn lúc này, và tôi muốn giữ cái vẻ ấy.

Hắn vẫn tiếp tục lải nhải những lời lẽ với vẻ lãng đãng. Chắc chắn hắn nói đẻ khỏi phải nghĩ ngợi. Người hắn nồng nặc mùi nước tiểu như người bệnh nhiếp hộ tuyến lâu đời. Dĩ nhiên tôi cũng nghĩ như hắn, tất cả những điều hắn nói tôi có thể diễn tả ra là: không phải tự nhiên mà chết. Và, khi mà tôi đi đến chỗ chết, không có gì có vẻ tự nhiên đối với tôi, không phải cái đống bụi này, không phải cái ghế dài, cũng không phải cái mõm dơ dáy của Pedro. Chỉ có điều tôi không vui là nghĩ về cùng những việc như Tom. Và tôi biết dù là suốt đêm, mới năm phút đây, chúng tôi tiếp tục nghĩ những điều cùng lúc, đổ mồ hôi hay rùng mình cùng lúc. Tôi nhìn nghiêng hắn và, lần đầu tiên, lạ với tôi: là hắn mang cái chết hiện ra trên mặt hắn. Tôi cảm thấy bị xúc phạm trong nỗi kiêu hãnh của mình: trong hai mươi bốn tiếng đồng hồ qua, tôi đã sống bên cạnh Tom, đã nghe hắn nói, đã nói với hắn, và tôi biết là chúng tôi chẳng có gì chung. Và giờ đây, chúng tôi giống nhau như anh em sinh đôi, giản dị bởi vì chúng tôi sẽ chết với nhau. Tom nắm bàn tay tôi nhưng không nhìn tôi:

“Pablo, tôi hỏi anh…tôi tự hỏi là có thực chúng ta sẽ chết.”

Tôi rút bàn tay ra, bảo hắn:

“Nhìn giữa hai bàn chân kìa, thằng khỉ.”

Có một vũng nước giữa hai bàn chân hắn, và những giọt nước chảy từ quần hắn.

“Cái gì vậy? hắn hoảng hốt hỏi.

- Anh đái trong quần đấy, tôi bảo hắn.

- Không đúng đâu, hắn giận dữ nói, tôi không đái, tôi không cảm thấy gì cả.

Tên Bỉ lại gần. Y hỏi với vẻ ân cấn giả dối:

“Anh cảm thấy đau hả?

Tom không đáp.Tên Bỉ nhìn vũng nước mà không nói năng gì.

“Tôi không biết sao lại có chuyện đó, Tom nói với giọng dữ tợn, nhưng tôi không có sợ. Tôi thề với anh là tôi không có sợ.”

Tên Bỉ không trả lời. Tom đứng lên và đi lại một góc để tiểu. Hắn trở lại gài nút quần, ngồi xuống lại và không thốt lời gì nữa. Tên Bỉ lúi húi ghi chép.

Cả ba người chúng tôi cùng nhìn y bởi vì y là người còn sống. Y có dáng điệu của người sống, những lo toan của một người sống; y run lập cập trong cái hang này, như những con người còn sống run rẩy; y có cái thân thể biết phục tòng và được nuôi béo tốt. Còn chúng tôi không còn cảm thấy thân thể mình nữa - dẫu sao cũng không cùng cách thức đó nữa. Tôi muốn rờ lên quần tôi, giữa hai bắp đùi, nhưng không dám; tôi nhìn tên Bỉ, những bắp đùi y cuồn cuộn lên, chủ yếu là những bắp thịt – và còn có thể nghĩ đến ngày mai. Chúng tôi ở đó, ba cái bóng thiếu máu; chúng tôi nhìn y và hút cái sống của y như những con ma cà rồng.      

Sau cùng y tiến lại gần thằng nhỏ Juan. Y muốn rờ gáy nó vì động cơ nghề nghiệp hay tuân theo sự thúc đẩy bác ái? Nếu y hành động vì bác ái có lẽ là lần duy nhất cuả suốt đêm nay. Y vuốt ve cái sọ và cái cổ thằng nhỏ Juan. Thằng nhỏ để yên cho y làm, mắt không rời y, rồi, thình lình nó nắm bàn tay y và nhìn với vẻ kỳ lạ. Nó nắm bàn tay tên Bỉ giữa hai bàn tay nó, không có vẻ gì là thích thú, hai cái gọng kìm sám xiết chặt bàn tay phốp pháp và đỏ hoe đó. Tôi ngờ điều gì sắp xảy ra và Tom cũng phải ngờ thế: nhưng tên Bỉ chỉ thấy vẻ nồng nhiệt, y cười mỉm  vẻ cha chú. Độ một khoảnh khắc, thằng nhỏ đưa bàn tay hộ pháp đỏ đó lên miệng và có vẻ như muốn cắn. Tên Bỉ vùng mạnh ra và lùi lại vấp vào tường. Trong một tích tắc y nhìn chúng tôi với vẻ kinh sợ, thình lình y nhận ra chúng tôi không phải là người như y. Tôi mỉm cưởi, và một trong hai tên lính canh giật nẩy mình.Tên kia vẫn đang ngủ, đôi mắt y mở thao láo, trắng bệch.

Tôi cảm thấy vừa mệt vừa phấn khởi. Tôi không muốn nghĩ đến những gì xảy ra vào rạng đông.về cái chết. Điều đó không nghĩa lý gì, tôi chỉ thấy những chữ và khoảng không. Nhưng ngay từ lúc tôi cố thử nghĩ đến việc khác, tôi thấy những nòng súng chĩa vào tôi. Dường như tôi đã sống hai mươi lần liên tiếp cuộc hành hình của tôi; cùng một lần mà như thể mãi mãi: tôi chợp ngủ được một phút. Chúng kéo tôi về phía tường, và tôi giẫy dụa, tôi xin chúng tha. Tôi sực tỉnh và nhìn tên Bỉ: tôi sợ đến độ kêu lên trong giấc ngủ. Nhưng y đang chuốt ria mép, y không để ý gì hết. Nếu tôi muốn, tôi tin là tôi có thể ngủ được một lúc: tôi thức từ bốn mươi tám giờ qua, tôi đã kiệt sức. Song tôi không muốn đánh mất hai tiếng đồng hồ: chúng sẽ đến đánh thức tôi từ tờ mờ sáng, tôi phải theo chúng, còn ngầy ngật vì giấc ngủ,  và tôi phải kêu lên không thành tiếng “Oào”; tôi không muốn thế, tôi không muốn chết như một con vật, tôi muốn hiểu. Và rồi tôi sợ có những ác mộng. Tôi đứng lên, đi tới đi lui, và để thay đổi ý tưởng, tôi bắt đầu nghĩ đến quãng đời quá khứ. Một đống những kỷ niệm lẫn lộn sực đến với tôi. Những kỷ niệm tốt, xấu – hay ít ra trước đây tôi gọi như vậy. Có những khuôn mặt và những lịch sử. Tôi nhớ lại khuôn mặt của một trong những tiểu mục đồng được làm quen với việc tra sừng ở Valence trong dịp hội chợ, khuôn mặt của một trong những người cậu của tôi, khuôn mặt của Ramon Gris. Tôi nhớ lại những câu chuyện: làm sao tôi bị thất nghiệp suốt ba tháng vào năm 1926, làm sao tôi gần chết đói. Tôi nhớ lại một đêm tôi trải qua trên ghế dài ở Grenade: tôi đã không ăn từ ba ngày, tôi bực tức, tôi không muốn chết. Điều đó làm tôi cười. Với nhiệt tâm nào, tôi chạy theo hạnh phúc, chạy theo phụ nữ, chạy theo tự do. Để làm gì? Tôi mong muốn giải phóng Tây ban nha, tôi ngưỡng mộ Pi y Margalle, tôi gia nhập phong trào vô chính phủ, tôi phát biểu trong những đại hội quần chúng: tôi coi mọi việc thật nghiêm trọng, như thể tôi sẽ bất tử.

Vào thời khoảng đó, tôi cảm tưởng như nắm cả cuộc đời tôi trước mặt và tôi nghĩ ”Thật là một dối trá khốn nạn”. Nó không đáng gì bởi vì đã chấm dứt. Tôi tự hỏi làm sao tôi có thể đi dạo, đùa cợt với những thiếu nữ: tôi không thể động đậy ngón tay út nếu như tôi tưởng tượng phải chết như thế này. Cuộc đời tôi ở trước mặt, đóng, khép kín, như một cái túi và như vậy tất cả những gì ở trong đó đã không hoàn tất.Trong một lúc tôi thử phán đoán nó. Tôi muốn nói với tôi: thật là một cuộc đời đẹp. Song người ta không thể đánh giá nó, nó mới chỉ là một phác họa; tôi đã trải qua thời gian lập lờ với vĩnh cửu, tôi không hiểu gì cả, Tôi không luyến tiếc gì cả: có cả đống sự vật để tiếc, thú vị của ruợu chát thơm hay những lần tắm ở vụng biển nhỏ gần Cadix vào mùa hè; song cái chết làm hỏng tất cả.

Tên Bỉ đột nhiên có một ý hay:

“Các bạn này, y nói với chúng tôi, tôi có thể lãnh nhiệm vụ - với điều kiện là ban quân quản đồng ý – mang lời nhắn của các bạn, một kỷ niệm đến cho những người yêu thích bạn…”

Tom lằm bằm:

“Tôi không có ai cả.”

Tôi không trả lời gì cả. Tom đợi một lát, rồi tò mò nhìn tôi:

“Anh không có gì để nói với Concha?

“Không.

Tôi ghét cái đồng loã êm ái này: đó là lỗi của tôi, tôi đã nói về Concha đêm trước, lẽ ra tôi phải tự chế. Tôi ở với nàng đã từ một năm. Đêm qua, tôi còn muốn điên khùng chặt một cánh tay để có thể nhìn thấy lại nàng trong năm phút. Chính vì lẽ đó tôi đã nói về nàng, còn mạnh hơn là chính tôi. Bây giờ tôi không còn ao ước gặp lại nàng nữa, tôi không cón gì hết để nói với nàng. Tôi cũng không muốn ôm nàng trong tay nữa: tôi ghê tởm thân thể tôi bởi vì nó đã trở nên xám và đổ mồ hôi – và tôi cũng không chắc là không ghê sợ thân thể nàng. Concha có thể khóc khi nàng biết tôi chết; trong nhiều tháng, nàng sẽ không thấy thú vị sống. Song tôi vẫn là người phải chết. Tôi nghĩ đến đôi mắt đẹp hiền dịu của nàng. Khi nàng nhìn tôi, có một điều gì đó chuyển từ nàng sang tôi. Nhưng tôi nghĩ hết rồi: nếu nàng nhin tôi hiện giờ, cái nhìn của nàng vẫn ở trong đôi mắt nàng, nó không chạy qua tôi. Tôi vẫn một mình.

(còn nữa)

Đặng Phùng Quân

http://www.gio-o.com/DangPhungQuan.html

© gio-o.com 2012