ĐẶNG PHÙNG QUÂN

Khái luận phê bình lý trí văn chương

biên khảo triết học nhiều kỳ

53

Chương III

LÝ LUẬN VĂN CHƯƠNG VÀ PHÊ BÌNH VĂN HỌC

Kỳ 1, Kỳ 2, Kỳ 3, Kỳ 4, Kỳ 5, Kỳ 6, Kỳ 7, Kỳ 8, Kỳ 9, Kỳ 10, Kỳ 11, Kỳ 12, Kỳ 13, Kỳ 14, Kỳ 15, Kỳ 16, Kỳ 17, Kỳ 18, Kỳ 19, Kỳ 20, Kỳ 21, Kỳ 22, Kỳ 23, Kỳ 24, Kỳ 25, Kỳ 26, Kỳ 27, Kỳ 28, Kỳ 29, Kỳ 30, Kỳ 31, Kỳ 32, Kỳ 33, Kỳ 34, Kỳ 35, Kỳ 36, Kỳ 37, Kỳ 38, Kỳ 39, Kỳ 40, Kỳ 41, Kỳ 42, Kỳ 43, Kỳ 44, Kỳ 45, Kỳ 46, Kỳ 47, Kỳ 48, Kỳ 49, Kỳ 50, Kỳ 51, Kỳ 52, Kỳ 53,

Phá thể tiểu thuyết  (tiếp theo)

Tiếng nói (tiếp theo)

Một bản văn nào tôi đã đọc (bây giờ cũng không còn nhớ rõ nữa) có nói đến trường hợp của tôi, câu chuyện giả tưởng ấy tôi không ngờ lại ngắm nhìn thấy tôi trong đó, như trong mộng mị. Tôi không có tội. Tất cả chỉ vì một cái tên. Tôi có một cái tên ghi trên phiếu lý lịch, tên X như nhiều kẻ khác và từ con đường dẫn về nhà, tôi đã bị xét hỏi, tôi không trả lời được tại sao tôi mang cái tên ấy. Cũng như khi ra đời, tôi không thể từ chối được, tôi cũng không thể đổi tên khi cha mẹ đã quen gọi và những năm tháng sau này, tôi có những thành công gắn liền với cái tên ấy (tôi vẫn thường sống trong giả tưởng, tin vào những thành công mơ hồ, mang cái tên định mệnh trên mảnh bằng, xã ước, chứng khoán; tôi không thể khước nhận những quyền lợi dành sẵn cho cái tên: ông X đây, với bằng cấp này được tuyển dụng vào ngạch…chỉ số…, ông X địa vị, ông X chủ nhân – à, một khi chối bỏ cái tên, tôi bỗng dưng trở nên trần truồng không móng vuốt, vô nghệ nghiệp, vô danh - nỗi sợ hãi lón nhất của đời người, trở lại làm kẻ vô danh), nhưng nếu bây giờ tôi không liên quan gì với tên ấy, tôi sẽ là kẻ vô tội. Tôi thù ghét những kẻ kia; sống, chính vì phải mang một cái tên quen biết, một cái tên được ưu đãi, may mắn hơn những người khác, sống với những kẻ khác nhớ đến tên mình, sống tham dự vào nhũng dạ hội, lễ rước, nên kẻ khác giới thiệu, gọi tên nhau. Cái tên đã làm cho tôi sống thu mình vào trong cái vỏ tự vệ, tôi không thể làm điều này, điều kia, những giới cấm xã hội như những mạng lưới bủa vây lấy danh dự  (không, cái tên). Có lúc phải chối bỏ cái tên. Tôi đang ở trong phòng giam. Tôi ý thức điều đó. Tôi là kẻ mang số đính bài. Sống giữa những con số khác. Xin cám ơn tù ngục. Xin cám ơn bạo động. Tôi đã sắp sửa được trở về với thú tính. Sống đồng hoá với những con vật người kia.Những con vật biết hút thuốc lá. Kẻ ngồi bên cạnh hỏi tôi còn thuốc hút không. Tôi khinh bỉ trả lời, chưa bao giờ đốt một điếu thuốc nào trong đời (tôi là người, không phải cái máy để thở khói ra đằng lỗ mũi). Những kẻ xung quanh cười rộ. Đồ đạo đức giả, tôi nghĩ thế. Tôi vừa ở phòng thẩm vấn về đây, đũng và ống quần còn ướt đẫm hơi nước tiểu xông lên nồng nặc. Tôi thèm hút một điếu để trả thù. Đồ ngu xuẩn, tao không biết cười. Tôi là người, không phải là loại đười ươi thích cười. Ung thư, lao phổi – đó là những chữ đe dọa đời sống. Tôi không hút thuốc như không làm tình. Đó là giới cấm. Tôi đã đặt ra những giới cấm để cảm thấy có tự do (nếu không, chắc hẳn tôi chưa hề biết từ chối bao giờ, trí tưởng du tôi vào tự do, trí tưởng cho thấy những kẻ kia đi hai chân trên sàn trần, thế giới trong ba bức tường gạch này, lưới song sắt đối diện với mặt tiền căn phòng đối diện, những bàn tay co quắp bám lấy then sắt tròn nhìn ra bên ngoài, bên này cũng như bên kia, không nhìn thấy ngoài trời, bờ tường dài hun hút, sừng sững như vực thẳm chắn ngang thị giác, tôi thấy những kẻ khác mệt mỏi ngồi bệt trên sàn, đầu gối nhô lên khỏi vành tai, hốc mắt sâu và trắng dã. Tôi cũng mệt mỏi. Tôi muốn trở lại phòng thẩm vấn, nơi đó mới có loài người, viên thẩm vấn ngồi ở đằng sau bàn nạt nộ, bởi những điều tôi không thể trả lời được, vì thế tôi sợ hãi, tôi nhìn hắn và tôi cảm thấy hắn coi tôi như con vật đi hai chân (phút mê hoặc hay quyến rũ tôi được phán xét, tôi có những liên hệ với xã hội bên ngoài, tôi có một lịch sử về riêng tôi, không phải của kẻ khác); đó là lúc được quyền mơ mộng, nói tiếng người. Tôi cháy bỏng trong những câu trả lời, tôi đưa ra một suy luận, tôi phủ nhận lời buộc tội này, tôi đi tìm lý trí thành hình ở những khẩu cung. Ý tưởng đặc sệt, lóe sáng như tia chớp đèn và làn sóng ngôn ngữ đổ trào cho đến khi nước mắt lưng tròng cay sè trước ánh sang, úa ra làm nhòe nhoẹt vùng thị giác, tôi thấy kẻ thẩm vấn trước mặt là chính tôi. Thân xác bắt đầu quay cuồng giữa những vòng âm thanh, tôi hỏi, tôi nói, tôi trả lời, những nhát búa nện trên đỉnh sọ, bàn tay nào bóp thắt trái tim, nhịp động mạch nhẩy nhanh, tôi vẫn nghĩ, hai đầu gối vẫn duỗi thẳng ở vị trí của cẳng chân, tôi vẫn nghĩ trong hôn mê, ý nghĩ tước đoạt dần khỏi trí nhớ cư ngụ trong những tiếng của tôi.

Đến ngày thứ năm, căn phòng chật ních những người mới đến – toàn là thanh niên, nhiều tên râu tóc mọc dài lẫn với những khuôn mặt trẻ dại; những gọng kính cận thị giương đôi mắt dại trố. Dường như chúng không biết mệt mỏi, cười đùa, la hét. Thỉnh thoảng, từ căn phòng bên này, một tên cất cao giọng ca, tất cả bọn chúng cùng há lớn miệng ca, tiếng hát truyền nhiễm sang phòng bên kia, những âm thanh vỡ bờ từ hai phía, những lời chuyển động rầm rộ, dồn dập xoáy vào không gian hạn hẹp tràn ra bên ngoài hành lang, bên ngoài trời. Tôi nằm dựa xuống một bên tường, miên man theo dõi không gian cuồn cuộn sống. Sự sống khởi từ chỗ nào, những thớ thịt căng trên mặt kẻ cất lời ca, hay khoảng lưng còn đau nhức; tôi vừa được đưa trở về, đi băng qua một khoảng sân ngắn, mặt đất trải những mảnh gạch vụn xen lẫn với những đám cỏ xanh, trên đầu khoảng trời có những vết xẫm khuất bên kia tường cao phủ những hàng rào kẽm gai, tôi tự hỏi, bên ngoài bờ tường kia là đất hay trời, hay những dẫy nhà giam khác; tôi không nhớ gì, tôi chỉ nhìn thấy khoảng trời, tôi chú ý đến những vòng kẽm giai trên bờ tường quấn dài trên những cọc sắt cao nghệu, đầu cọc cụp xuống với những mấu trống, vòng kẽm gai đan lấy nhau từng lớp (trông như những cũi sắt chứa con trăn kim khí khổng lồ), ý tưởng đào thoát mọc lên từ trí tưởng thôi thúc muốn ngắm nhìn vùng hoang vô (của trời, của đất) bên ngoài. Nếu tôi muốn trèo lên được những vòng kẽm gai ấy bằng hai cánh tay trần này, có lẽ thân thể chỉ đau nhức bằng những trận đòn tra tấn hồi nãy. Bỗng dưng tôi thấy thèm ngủ với đàn bà. Tôi nhìn hắn, tên nhỏ tuổi nhất trong bọn thanh niên đang hát, đôi mắt hắn ngó quái đản: tôi thèm ngủ. Đàn bà nào cũng vậy thôi. Tôi đang sợ hãi, trong khí hậu nguy hiểm này, tôi cất tiếng ca để trấn tĩnh sự xúc động thoát ra từ cảm giác trải khắp thân thể; cảm giác len dần qua những lỗ chân lông. Chung quanh đây, những thời khắc đe dọa sắp sửa bắt đầu. Tôi phải làm điều gì để đối phó, tôi vô tội, tôi không có sự thực nào để nói ra; dường như từ khi tôi ra khỏi nhà, tôi vẫn chỉ đứng một chỗ trong đám đông, tôi chưa hề lên tiếng, tôi không có ý kiến. Tại sao người ta không truy tố đám đông, không tiêu diệt đám đông, nhưng chỉ bắt giữ tôi; tôi hay kẻ nào cũng vậy thôi. Căn phòng này đầy những đàn ông – rõ rệt là thế giới này không có đàn bà; nhưng nguy hiểm hơn nếu có một người đàn bà (thực vậy, trong đêm tối họ làm gì với một đàn bà…chúng tôi không cần) đêm tối bủa vây lấy sức sống của nhục thể, đêm tối mù mờ, đêm tối đồng lõa, tôi không cần, tôi không cần biết, tôi không chống cự, tôi không trông thấy kẻ nào, tôi chỉ ngửi thấy hơi thở nghe như tê thiếp vào sự nổi dậy của đám đông. Tôi đã từ đám đông sinh ra, tôi vẫn xếp hàng đứng sau những kẻ khác ở ngoài đường, ở cuộc đời, trước mặt kẻ thẩm vấn, tôi nói những điều tầm thường như đứa trẻ nhỏ đòi ăn, những chữ không có ý nghĩa, những dấu hiệu trên khắp ngã tư đường như đi, đứng, dừng lại, quẹo trái, rẽ mặt, đâu đâu cũng có những hình thù cho kẻ sáng mắt nhìn. Tôi không thể hiểu, nếu kẻ kia đòi hỏi tôi phải trả lời) những dấu hiệu nổi dành cho người mù. Tôi từ chối không làm người mù (dầu đêm có phủ quanh mắt, tôi cũng vẫn nhìn thấy thế giới này). Ngày đầu, người ta gọi mỗi lần năm thanh niên ra khỏi phòng. Khuôn mặt nào cũng giống nhau, không băn khoăn, hốt hoảng. Lần lượt, những kẻ khác. Những người già bị bỏ quên. Chúng tôi ngồi co ro, (mặc dầu hơi nóng tỏa qua lần tôn xám luộc chin lấy thân thể bừng bùng – chúng tôi kinh hãi biến động sắp đến, chúng tôi lo ngại) ít ra trong bọn trẻ kia cũng có một vài kẻ thân yêu (trong đêm hôm, chúng tôi không từ chối); khi họ trở về, tôi đã nói gì, tôi đã khai ra điều gì, không, tất cả chỉ trong những vết tích bầm giập quay lại căn phòng này như một trạm hẹn – nhìn nhau và đợi chờ. Nhiều ngày sau, lệnh gọi từng kẻ một, thời khắc trôi qua theo sự hồi hộp của những người còn lại trong phòng, nghe ngóng từng bước chân quay trở về, kẻ về từ cõi chết mang theo tia mắt nghi ngờ, tên nhỏ tuổi nhất khóc rưng rức đợi đến lượt mình bị gọi tên, không, con số, tôi không có tên (bạn hữu đã tước đoạt đi rồi, tôi xin thưa), tôi không có ý kiến. Tôi không thể sống cô đơn, bạn hữu đều biết, nếu tôi bị gọi lên một lần (ở nơi nào đó, ngọn đèn tròn, trắng sáng quắc như mặt trăng nhìn từ biển hoang) kẻ đặt những câu hỏi xoáy tít vào da thịt, giằng móc lấy quá khứ (xin đừng hỏi cha mẹ tôi tên chi, làm gì, xin đừng hỏi anh em tôi còn những ai, xin đừng hỏi… thế giới sừng sững trước mặt tôi như bờ vực, tôi sống và chết trên lằn mức cuối cùng này, xin đừng hỏi…) tôi làm gì ngoài đường, không, thế giới ở bên kia lần tường chằng chịt dây kẽm gai, ở đó sự sống đã từ nhận, bỗng dưng từ nhận chúng tôi, anh em ơi, hình thù xe cộ lãng đãng chập chờn trong vách tường, những cột đèn lần lượt nhô cao làm những hàng cây thở hút mạch điện không bong mát đuổi chúng tôi chạy dài kiệt lực dưới ánh mặt trời đâu đây, bây giờ sự sống đã bỏ lại cùng chúng ta bóng đêm nhục thể, bóng đêm tàn bạo và điên cuồng. Tôi đã biết tôi phải làm gì. Trong đám đông tôi chỉ là bộ mặt phẫn nộ, không, tiếng la tuyệt vọng của cảnh tượng vô cùng.

(Bên ngoài bờ tường kia là đất hay trời, tôi không thấy…)

       Hay trong đêm nay có phải. Tôi xin cung khai.

       Tôi sắp được trở về. (Quê nhà là nơi an nghỉ, nơi đặt giấc ngủ sau cùng).

       Tôi nhất định không hút, điếu thuốc lá đầu tiên hay điếu thuốc lá cuối cùng.

       Tôi sẽ nói, tôi sẽ vượt qua những vòng kẽm gai thách thức kia - chết, nỗi đau nhức khôn cùng sẽ kết thức.

       Tôi nghe, tôi nghe.

       Tôi là đứa con hoang.

        Tôi là tên rong chơi tháng ngày trên sòng bạc của đời.

        Tôi là viên chức được đãi ngộ một thời.

        Tôi đứng giữa đám đông.

        Anh em. Bằng hữu. Tôi.

Ồn ào. (Không, đó là tiếng của gió trong cơn bão rớt thổi lùa vào hành lang).

         Im lặng.

         Những hàng song sắt ngó nhìn nhau. Đêm tối lặng mù.

         Chỉ còn những chữ viết nguệch ngoạc trên ba bờ tường (nhiều chữ đọc không ra, những vết máu ngón tay), trên sàn trần nhiều vũng chất lỏng đã khô, sỉn loang loáng.

        Tiếng vọng, người, vật, kẻ đi, kẻ chết.

(còn nữa)

Đặng Phùng Quân

http://www.gio-o.com/DangPhungQuan.html

© gio-o.com 2012