Chủ Đề:
CHIẾN TRANH TRUNG QUỐC � VIỆT NAM 1979
Ng� Bắc dịch
Lời Người Dịch:
�Chiến dịch 1979, �t nhất đối với Qu�n Đội Giải Ph�ng của Nh�n D�n Trung Quốc, l� một sự thất bại. Trung Quốc đ� ph�ng ra cuộc tấn c�ng của n� trong một nỗ lực để buộc Việt Nam phải r�t lui khỏi Căm Bốt. Trung Quốc đ� r�t lui khỏi Việt Nam h�m 16 Th�ng Ba, 1979, nhưng Việt Nam đ� kh�ng rời Căm Bốt m�i cho đến năm 1989.� �.
�Cuộc chiến tranh theo học thuyết họ Mao chưa dứt, nhưng ph�a Trung Quốc đ� học được một b�i học quan trọng.�
Tr�n đ�y l� phần kết luận chắc nịch của Edward C. ODow�d, một t�c giả h�ng đầu về Chiến Tranh Bi�n Giới Trung Quốc � Việt Nam Năm 1979, chủ đề của loạt b�i nghi�n cứu dưới đ�y về biến cố quan trọng diễn ra 33 năm trước. Đối chiếu với b�i học lịch sử l�u d�i của đất nước, r� r�ng vấn đề sinh tử của d�n tộc Việt Nam hiện nay l� phải t�m mọi c�ch đ� duy tr� được sự độc lập v� vẹn to�n l�nh thố, đồng thời tho�t ra khỏi sự lệ thuộc ngoại giao v� qu�n sự đ�ng tủi hổ đối với Trung Quốc.
11. Alexander Woodside
D�N TỘC
CHỦ NGHĨA V�
NẠN NGH�O Đ�I
TRONG SỰ TAN VỠ C�C QUAN HỆ
TRUNG QUỐC � VIỆT NAM
Nationalism and poverty in the Breakdown
of Sino-Vie6namese Relations,
Pacific Affairs, Fall 1979,
c�c trang 381-409.
12. Dennis Duncanson
13. James Mulvenon
14. Andrew Scobell
15. Daniel Tretiak
16. Bruce Burton
17. Ramesh Thakur
18. Todd West
19. Colonel G.D Bakshi
20. Bruce Elleman
21. Henry J. Kenny
22. Xiaoming Zhang
23. Edward C. O�Dowd & John F. Corbett, Jr.
24. Douglas E. Pike,
25. Henry Kissinger,
26. Jimmy Carter,
GHI NHỚ VỀ
CHIẾN TRANH TRUNG QUỐC � VIỆT NAM
NĂM 1979
cựu
Tổng Thống Hoa Kỳ, tr�ch dịch từ c�c hồi k�
Keeping Faith, Memoirs Of A President,
A Bantam Book: New York, November 1982, c�c trang 194-211, v� White House
Diary, New York: Farrar, Straus and Giroux, 2010,
c�c trang 281-296, v� rải r�c, c�ng c�c phụ lục tr�ch
dịch phần ghi nhớ về Chiến Tranh Trung Quốc
� Việt Nam năm 1979 của:
Phụ Lục 1: Cyrus Vance, cố Ngoại
trưởng Hoa Kỳ, Hard Choices, Critical Years In America�s
Foreign Policy, New York: Simon and Schuster, 1983, c�c trang 120-127.
Phụ Lục 2: Zbigniew Brzezinski, cựu Cố
Vấn Tổng Thống Hoa Kỳ về An Ninh Quốc Gia, Power
and Principle, Memoirs of the National Security Adviser, 1977-1981, New
York: Farrar, Straus and Giroux, 1983, c�c trang 404-414.
Phụ Lục 3: Anatoly Dobrynin, cựu Đại
Sứ Li�n S� tại Hoa Kỳ, In Confidence, Moscow�s Ambassador
to America�s Six Cold War Presidents, New York: Times books, a division of
Random House, Inc., 1995, c�c trang 418-19.
Alexander Woodside
University of British Columbia
D�N TỘC CHỦ NGHĨA V�
NẠN NGH�O Đ�I
TRONG SỰ TAN VỠ C�C QUAN HỆ
TRUNG QUỐC � VIỆT NAM
Ng� Bắc dịch
***
Lời Người Dịch
������ Dưới đ�y l� b�i dịch của một b�i nghi�n cứu được viết rất sớm (Th�ng S�u, 1979) ngay sau cuộc chi�n tranh bi�n giới Trung � Việt hồi Th�ng Hai � Th�ng Ba 1979.� Gi�o Sư Alexander Woodside l� một t�c giả h�ng đầu về văn h�a đối chiếu trong lịch sử c�c nước Đ�ng �, đặc biệt giữa Trung Quốc v� Việt nam.� C�c b�i giảng của Gi�o Sư Woodside về Việt Nam tại trường Đại Học Harvard nổi tiếng trong thập ni�n 1960 đ� được ấn h�nh th�nh s�ch gi�o khoa.
�Trong b�i viết n�y, t�c giả đ� đặt cuộc xung đột vừa mới� xảy ra trong bối cảnh kinh tế c�ng c�c vấn đề ch�nh trị nội bộ của cả hai nước Việt Nam v� Trung Quốc để ph�n t�ch về nguy�n do của cuộc xung đột, dưới một lăng k�nh phi qu�n sự, do đ� tạo th�nh một c�i nh�n rất đặc biệt về cuộc chiến.
***
Trong c�c quan hệ của họ với b�n kia kể từ khi Cuộc Chiến Tranh Đ�ng Dương Thư Nh� kết th�c trong năm 1975, cả Trung Quốc v� Việt Nam đều phải g�nh chịu c�c tai họa ch�nh s�ch ngoại giao ho�n to�n.�� Kh�ng c� b�n n�o c� thể gi�nh thắng từ cuộc khủng hoảng gần đ�y nhất trong c�c quan hệ Trung Quốc � Việt Nam.� Đặc biệt đối với Việt Nam, ngay d� với viện trợ S� Viết vị kỷ dồi d�o nhất, ho�n to�n thiếu c�c phương tiện để duy tr� một t�nh trạng th� nghịch trường kỳ với Trung Quốc v� c�ng l�c lại c� thể tự c�ng nghiệp h�a một c�ch th�nh c�ng.� Bởi v� kh�ng b�n n�o gi�nh được thắng lợi, điều hiển nhi�n l� mỗi b�n đ� đưa ra c�c ước t�nh sai lầm tai hại về ph�a b�n kia.� Nhưng c�c sai lầm v� x�c cảm ch�m lửa v�o c�c quan hệ Trung Quốc � Việt Nam đ� được ph�t sinh nhiều phần bởi c�c �p lực của nạn ngh�o đ�i v� sự bất an chủng tộc hơn l� bởi t�nh coi m�nh l� trung t�m (egocentricity) của Trung Quốc hay bởi sự ki�u ngạo của Việt Nam, bất kể c�c lời tuy�n bố ra sao của c�c kẻ tuy�n truyền ở cả Bắc Kinh lẫn H� Nội.
������ Cuộc x�m lăng �ho�n k�ch tự vệ� (self-protective retaliatory) v�o c�c v�ng đất bi�n giới của bắc Việt Nam, li�n can một c�ch hiển nhi�n đến c�c xe thiết gi�p v� h�ng trăm ngh�n binh sĩ, v� k�o d�i từ giữa Th�ng Hai cho đến giữa Th�ng Ba 1979, chỉ l� một m�n thứ ba đ�ng kinh sợ nhất trong vở kịch của c�c sự căng thẳng đ� được h�nh th�nh trong nhiều năm.� Mới gần đ�y th�i, trong Th�ng Mười Một 1977, L� Duẩn, Tổng B� Thư của Đảng Cộng Sản Việt Nam, đ� c� thể thực hiện một cuộc thăm viếng quốc gia đến Trung Quốc, trong đ� �ng ta đ� th�ng b�o một c�ch khoa trương với c�c th�nh giả Trung Quốc v� Việt Nam rằng c�c quan hệ Trung Quốc � Việt Nam đang ph�t triển tốt đẹp nhiều hơn.� �ng cũng c�m ơn Trung Quốc về viện trợ �h�o hiệp� của n� cho Việt Nam trong c�c cuộc chiến tranh tại Đ�ng Dương, đ� tuy�n bố c�c sự việc ch�nh trị Trung Quốc gần nhất đang mang lại �niềm vui� cho c�c d�n tộc c�ch mạng của mọi nước, v� n�i rằng sự ủng hộ v� viện trợ tương lai của Trung Quốc sẽ l� một �nguồn kh�ch lệ quan trọng� trong thời kỳ t�i x�y dựng của Việt Nam. 1 Trong hậu trường, ng�n ngữ của �ng ta hẳn phải kh�c biệt. Bởi vi�n trưởng đo�n ch�nh trị Trung Quốc đ� từng nh�n nhận � trong Th�ng Ch�n 1978 � rằng v�o khoảng giữa thập ni�n 1960, khi cuộc đấu tranh của Việt Nam chống lại người Mỹ ở v�o thời điểm chua ch�t nhất, �c�c đồng ch� Trung Quốc c� biệt� đ� cố gắng xuất cảng Cuộc C�ch Mạng Văn H�a sang Việt Nam xuy�n qua sự trung gian của c�c Hoa kiều hải ngoại ở Việt Nam. 2 Sự bất m�n về sự ph� hoại ch�nh trị như thế -- như L� Duẩn v� c�c đồng sự của �ng, lo ngại s�u xa về �phe tả� v� �phe cơ hội chủ nghĩa� ngay ch�nh bản th�n đảng Cộng Sản Việt Nam , 3 �đ� phải giải th�ch về n� -- c� thể đ� bị đ� n�n trong khi Việt Nam đang tiếp nhận thực phẩm v� viện trợ qu�n sự kh�ng thể thi�u được của Trung Quốc.� Nhưng n� đ� tồn tại để l�m hỏng sự tạo lập c�c quan hệ Trung � Việt hậu chiến c� tinh chất x�y dựng.� Ngay từ 1975 (theo c�c sự tường thuật của Trung Quốc), tuy�n truyền của ch�nh phủ Việt Nam tại c�c tỉnh miền bắc đ� nhấn mạnh rằng Trung Quốc l� kẻ th� h�ng đầu của Việt Nam. 4 Trong năm 1976, khi ch�nh phủ Trung Quốc cố gắng sửa chữa c�c đoạn đường ray của đường hỏa xa bi�n giới Trung � Việt (bị đ�ng cửa trong Th�ng Mười Hai 1978), d�n qu�n v� l�nh bi�n cảnh của Việt Nam bị tố gi�c đ� tấn c�ng c�c to�n c�ng nh�n Trung Quốc, c�o buộc rằng họ đ� x�m phạm v�o l�nh thổ Việt Nam.
������ Giữa thời khoảng từ 1976 đến 1979, c�c cuộc c�i cọ bi�n giới, c�c sự nhậy cảm về vai tr� của Hoa kiều hải ngoại, v� c�c quan điểm kh�c biệt trong ch�nh trị quốc tế v� cấp miền, tất cả đ� t�ch tụ trong sự ph�nh to khối u ung thư đến nỗi l�m t� liệt sự đối thoại ngoại giao giữa c�c kẻ kế thừa Mao Trạch Đ�ng với c�c kẻ thừa kế Hồ Ch� Minh.� Trung Quốc c�o buộc rằng Việt Nam thời hậu chiến đ� cố t�nh �ngược đ�i� v� �g�y tổn thương� d�n số Hoa kiều hải ngoại của Trung Quốc đến hơn triệu người.� Sự ngược đ�i được nghĩ c� li�n can đến việc �p đặt tư c�ch c�ng d�n Việt Nam tr�n họ trong cuộc kiểm k� d�n số năm 1976, ngăn cấm họ tham gia v�o một số nghề nghiệp n�o đ� (ngư nghiệp, l�m nghiệp, sửa chữa m�y thu ph�t thanh, phục vụ c�c h�nh kh�ch tr�n t�u thủy hay xe hỏa), bởi họ l� c�c kẻ nước ngo�i khuynh đảo tiềm ẩn, trong năm 1977; v� cưỡng b�ch trục xuất gần 200,000 người trong họ trở về Trung Quốc, hay đi nơi kh�c, trong năm 1978.� (Nhưng đếm số nạn nh�n v� tội, gốc Hoa hay kh�ng, trong số h�ng trăm ngh�n d�n tỵ nạn trốn chạy khỏi Việt Nam từ 1975, c� phần n�o giống như việc đếm số người nổi loạn thuộc ph�i Bạch Li�n Gi�o tại Trung Hoa hồi thế kỷ thứ mười t�m: đ� l� một c�ng việc may rủi, bị sai lạc bởi th�nh kiến).� C�c sự cưỡng b�ch trục xuất vi phạm một thỏa ước năm 1955 giữa C�c Ủy Ban Trung Ương của hai đảng Cộng Sản, đ�i hỏi c�c nh� l�nh đạo Việt Nam phải mở rộng c�ng c�c quyền hạn v� đặc quyền cho c�c Hoa kiều hải ngoại giống như đối với người d�n Việt Nam th�ng thường, v� sẽ �ki�n nhấn trong việc th�c dục họ tiến tới việc nhập tịch c�ng d�n Việt Nam.� Đổi lại, Đảng Cộng Sản Trung Quốc đ� đồng � rằng c�c Hoa kiều hải ngoại tại Việt Nam phải �t�nh nguyện� trở th�nh c�c c�ng d�n Việt Nam, v� ch�nh từ đ� th�i kh�ng c�n l� khối u �c t�nh, kh�ng thể ti�u h�a được trong x� hội Việt Nam cho đến nay,� m� nhiều người d�n Việt, giống như c�c người d�n Đ�ng nam � kh�c, tin rằng họ [Hoa kiều] l� như thế.
������ H� Nội, về phần m�nh, nh�n nhận rằng Hoa kiều hải ngoại đ� thực hiện một cuộc di cư ồ ạt ra khỏi Việt Nam.� Nhưng họ đ� quy tr�ch điều n�y, kh�ng phải l� do c�c h�nh động của ch�nh Việt Nam, m� cho c�c kẻ phản động v� �c�c phần tử xấu� trong số Hoa kiều hải ngoại lo sợ ch�nh s�ch tập thể h�a c�c t�i sản của họ.� Những kẻ như thế, H� Nội c�o buộc, bận rộn loan truyền c�c tin đồn độc hiểm trong thực tế rằng người gốc Hoa tại Việt Nam c� thể trở th�nh c�c con tin nếu Trung Quốc tự m�nh can dự s�u hơn chống lại Việt Nam tại Căm Bốt, hay, mơ hồ hơn, c�c tin đồn n�i rằng �ch�nh phủ Trung Quốc� đ� �triệu hồi� Hoa kiều hải ngoại trở về Trung Quốc, v� rằng những ai kh�ng đếm xỉa đến lệnh triệu hồi tức l� kh�ng v�ng lời với đất tổ.� H� Nội bổ t�c, một c�ch sắc b�n � nhưng trong một c�ch trả miếng m� ph�a Trung Quốc cảm thấy đủ tự tin để c�ng bố tr�n c�c nhật b�o Trung Quốc 5 � rằng Việt Nam kh�ng những �kh�ng ngược đ�i c�c Hoa kiều hải ngoại của Việt Nam, m� c�n trợ gi�p thực phẩm v� qu�n �o cho h�ng ngh�n Hoa Kiều hải ngoại bị l�m lơ bởi Bắc Kinh l� những kẻ đ� bị ch�nh quyền Pol Pot của Căm Bốt đẩy họ sang miền nam Việt Nam.
������ V� thế, c�c ph�t ng�n vi�n cho Việt Nam li�n kết th�nh phần bất ổn trong khối Hoa kiều hải ngoại của họ với sự đối đầu giữa c�c ch�nh s�ch của Trung Quốc v� Việt Nam tại nơi kh�c ở Đ�ng Dương.� Trong thực tế, đ� c� một sự li�n hệ ở đ�y, mặc d� kh�ng nhất thiết theo c�c lối m� Việt Nam đ� tuy�n truyền. �Sự bất ổn v� sự đối đầu đ� bị ph�ng đại một c�ch tương tự vượt qu� sự kiểm so�t, nếu kh�ng phải được tạo lập ho�n to�n, bởi c�c kh� khăn nội tại của Việt Nam l�m suy m�n nhiều tự do h�nh động của H� Nội kể từ 1975.� Sự x�m lăng của Việt Nam v�o Căm Bốt, v� sự thiết lập bằng vũ trang một t�n ch�nh phủ Căm Bốt phục t�ng hơn tại Nam Vang trong Th�ng Một 1979, l� c�c h�nh vi của sự tuyệt vọng.� Dưới mắt nh�n của Việt Nam, Việt Nam đ� l� nạn nh�n của chiến tranh bi�n giới được ph�ng ra để chống lại n�, trong khi đang c� c�c trở ngại nội bộ nghi�m trọng, bởi một chế độ Căm Bốt kh�t m�u do Trung Quốc ủng hộ.� Hơn nữa, chế độ Căm Bốt, dưới danh nghĩa mở đường cho một �chủ nghĩa cộng sản triệt để� trong thực tế đang phản bội lại chủ nghĩa cộng sản bằng việc x�a tan c�c mối quan hệ gia đ�nh [?], tịch thu c�c quyền tập thể của quyền sở hữu bởi c�c c�ng nh�n tr�n vật tư sản xuất của họ, v� việc từ bỏ sự ph�n t�ch giai cấp tại Căm Bốt � để nghi�ng về việc ph�n chia d�n ch�ng một c�ch th� sơ th�nh �người t�t� v� �người xấu�. 6 Sự đ�n �p của chiến tranh bi�n giới, l�m rung đ�ng to�n thể miền nam Việt Nam, đ�i hỏi một cuộc x�m lăng v�o Căm Bốt.� Bởi v� Trung Quốc l� đồng minh của Pol Pot, Việt Nam cần đến, v� đ� k� kết trong Th�ng Mười Một 1978, một thỏa ước qu�n sự với Li�n Bang S� Viết để bảo vệ cạnh sườn của n�.� Chắc chắn một thỏa ước như thế xem ra chỉ l� một v�i bước tiến s�u hơn nữa đến vực thẳm m� Việt Nam đ� sẵn tiến tới với sự gia nhập của n� v�o khối COMECON, khối kinh tế do Nga S� khống chế, hồi Th�ng S�u 1978.� Sự gia nhập với khối COMECON tự n� đ� trở n�n một sự cần thiết dựa tr�n bối cảnh kh�ng c� sự quan t�m kinh tế của T�y Phương tại Việt Nam; ph�a Việt Nam cần nhập cảng c�c kỹ nghệ phẩm với gi� c�ng rẻ c�ng tốt để b�n cho c�c n�ng d�n Việt Nam như một c�ch thức để c� nhiều thực phẩm hơn từ họ; t�nh con bu�n vụ lợi cố hữu trong c�c ch�nh s�ch mậu dịch th�ng thường của Trung Quốc tại Đ�ng Nam �, 7 v� sự vắng mặt một sự th�ng cảm đủ thực tiễn của Trung Quốc về sự khốn kh� của c�c nước � Ch�u nhỏ b� hơn kh�ng c� tiếp cận với thị trường nội địa to lớn của Trung Quốc; v� tr�n hết, sự vắng b�ng của bất kỳ chương tr�nh tương tự như Kế Hoạch Marshall để h�n gắn cac vết thương chiến tranh của Việt Nam.
C�c Nguồn Gốc v� C�c Viễn Ảnh
Của Quyền Tối Thượng (Supremacy)
Của Việt Nam Tại Đ�ng Dương
������ Vấn đề với phần lớn t�c phong của H� Nội tại Đ�ng Dương � h�y cứu x�t điều đ� trước ti�n � kh�ng qu� nặng về việc n� kh�ng thể giải thich hợp l� được m� đ�ng hơn, trong trường kỳ, n� đơn giản sẽ kh�ng thực h�nh được.� Trước ti�n, việc kết hợp một li�n minh với S� Viết với sự vận dụng vũ trang đối với c�c nước Đ�ng Dương kh�c biến Việt Nam, trong mắt nh�n của Trung Quốc, th�nh một �Cuba của Đ�ng Nam ��, một tham dự vi�n ch�nh yếu v�o c�c nỗ lực của S� Viết để �bao v�y� Trung Quốc từ ph�a nam, 8 ngay d� c�c động lực của Việt Nam tại Căm Bốt v� L�o, kh�ng giống như c�c nước của Cuba tại Phi Ch�u, ho�n to�n l� một vấn đề quyền lợi quốc gia vị kỷ.� Việt Nam chỉ c� thể tự th�o gỡ ra khỏi vị thế khả x�m n�y bằng việc g�p phần l�m dịu bớt sự tranh đua Nga-Hoa tr�n to�n cầu, song sự phối hợp nghi�ng hẳn về ph�a Li�n Bang S� Viết (LBSV) thực sự l�m trầm trọng hơn sự tranh gi�nh v� c�ng l�c tước bỏ Việt Nam bất kỳ cơ may n�o để phục vụ như c�c kẻ điều giải th�nh thật trong đ�.� Thứ nh�, chứng liệu l�u d�i của ch�nh s�ch thực d�n của Việt Nam tại Căm Bốt th� hiển hiện tr�n mọi bản đồ của Đ�ng Nam �.� Mới v�i thế kỷ trước đ�y, phần lớn miền nam Việt Nam của năm 1979 thuộc về Căm Bốt.� It ch�nh trị gia Căm Bốt hi�n đại lại c� thể qu�n được rằng trong năm 1834 triều đại nh� Nguyễn đ� mưu toan nuốt trọn Căm Bốt, biến đổi n� th�nh một thuộc địa qu�n sự của Việt Nam trong một thời gian ngắn với một tổng trấn Việt Nam [chỉ �ng Trương Minh Giảng, ch� của người dịch] tr� đ�ng tại Nam Vang.� V� thế, kh� c� bất kỳ ch�nh trị gia Căm Bốt đ�ng tin n�o lại sẽ phục t�ng một c�ch khoan h�a sự gi�m hộ của H� Nội trong thời khoảng thật d�i.� Ngay nh�m Cộng Sản Căm Bốt hiện thời kh� x�c xơ m� H� Nội đang đỡ đầu c� thể sớm hay muộn t�m c�ch tự t�ch biệt họ ra khỏi Việt Nam.� Kỹ năng với n� để cố l�m điều n�y sẽ x�c định sự tồn vong của họ.� Hoặc l� kiểm so�t họ, hay kiểm so�t sự chống đối tất nhi�n của Căm Bốt m� sự r�ng buộc của họ với H� Nội sẽ l�m sinh s�i, Việt Nam sẽ bị buộc phải can thiệp qu�n sự gần như thường trực tại Căm Bốt, phải duy tr� � như Bắc Kinh đ� nhận định một c�ch cay độc � nhiều binh sĩ của Việt Nam b�n ngo�i c�c bi�n giới của ch�nh m�nh hơn bất kỳ nước n�o kh�c tr�n thế giới ngoại trừ hai si�u cường.� Nhưng nền kinh tế Việt Nam, ngay với sự gi�p đỡ của S� Viết, kh�ng thể chấp nhận v� hạn định c�c sự can thiệp như thế.� V� thế, con đường kh�ng lối tho�t tại đ� Bộ Ch�nh Trị Việt Nam thấy m�nh rơi v�o � nếu to�n thể khung cảnh của ch�nh trị quốc tế kh�ng sớm thay đổi một c�ch quyết liệt � nhiều phần sẽ bị tr�n ngập bởi nỗi lo sợ bị v�y k�n gia tăng.
���
������ Cũng kh�ng thể chống đỡ H� Nội khỏi sự tố c�o g�y tổn thương rằng, trong thực tế, n� đang tại diễn c�c động t�c thực d�n h�a của Việt Nam cổ xưa li�n quan đến Căm Bốt v� L�o.� (Cũng rất giống như thế, cuộc x�m lăng trừng phạt của Trung Quốc v�o Việt Nam năm 1979 c� c�c �m hưởng lạnh gi� trong n� cuộc tấn c�ng trừng phạt của ho�ng đế C�n Long nh� Thanh v�o Bắc Kỳ -- m� Việt Nam đ� đ�nh đuổi � trong c�c năm 1788-89).� Điều mời gọi một sự t�i diễn như thế l� sự kiện rằng ch�nh s�ch thực d�n Ph�p l�m trầm trọng hơn c�c kiểu mẫu bất đồng đều của sự ph�t triển văn h�a v� kinh tế tại ba nước Đ�ng Dương.� Việt Nam, kh�c với Căm Bốt v� L�o, được thụ hưởng c�c t�i sản chẳng hạn như c�c trường chuy�n m�n h�a v� một đại học.� Người Ph�p đ� biến S�ig�n, H� Nội, v� Hải Ph�ng, chứ kh�ng phải Nam Vang hay Vạn Tượng, th�nh c�c viện hối đo�i của tư bản chủ nghĩa thuộc địa � v� của một giới tr� thức hiếu động về mặt ch�nh trị.� Sự ph�t triển kh�ng đồng đều ch�nh s�ch thực d�n của Ph�p, bổ t�c cho sự kiện rằng Việt Nam đ� sẵn sở đắc một cảm nhận cố kết hơn về c�c truyền thống d�n tộc của n� so với c�c l�ng giềng Đ�ng Dương, đ� mang lại cho Việt Nam một vị thế mở đường cấp miền to lớn trong việc ph�t động c�ch mạng, v� khuyến kh�ch họ tổ chức trong năm 1930 một �Đảng Cộng Sản Đ�ng Dương� duy nhất, bao gồm tr�n danh nghĩa cả c�c người Căm Bốt v� c�c sắc d�n ở L�o.� Kh�ng mấy ngạc nhi�n rằng ch�nh phủ Căm Bốt của năm 1976, đọc bản tuy�n bố Việt Nam � L�o trong năm đ�, đ� tin tưởng rằng H� Nội c� � định s�p nhập họ v�o một �Li�n Bang Đ�ng Dương�.� Bởi v� bản tuy�n bố đ� đ� kỷ niệm, một c�ch n�o đ� hơi gian xảo, �sự đồng khai sinh� của c�c phong tr�o Cộng Sản Việt Nam v� L�o từ một đảng Đ�ng Dương duy nhất do Việt Nam kiểm so�t trong năm 1930, v� x�c quyết rằng sự c�ng khai sinh n�y đ� l� gốc rễ của �mối quan hệ đặc biệt� giờ đ�y được nghĩ hiện hữu giữa H� Nội v� Vạn Tượng. 9
������ �Mối quan hệ đặc biệt� l� g�? Bản hiệp ước hữu nghị v� hợp t�c giữa Việt Nam v� L�o, được k� kết tại Vạn Tượng h�m 18 Th�ng Bảy, 1977, bởi Phạm Văn Đồng v� Kaysone Phomvihan (Thủ Tướng L�o v� Tổng B� Thư Đảng Nh�n D�n C�ch Mạng L�o) c� hiệu lực trong 25 năm, với một sự gia hạn tự động. Bản hiệp ước giao cho Việt Nam quyền gi�p L�o huấn luyện c�c c�n bộ đảng của n�; bản hiệp ước xiết chặt c�c sự li�n kết của Việt Nam với nền kinh tế L�o qua c�c ưu đ�i mậu dịch đặc biệt; v� n� cho ph�p Việt Nam tham gia v�o c�ng t�c ph�n phối sự tuy�n truyền, ph�t thanh, v� sự ấn h�nh c�c tờ b�o v� tạp ch� tại L�o.� (C�c thỏa ước kh�c trong Th�ng Ch�n 1977 v� Th�ng Năm 1978 đ� tăng cường cho điều khoản cuối c�ng n�y).� C�c đặc ưu quyền như thế c� t�nh c�ch hỗ ứng, tr�n giấy tờ.� Như bối cảnh của bản hiệp ước l� sự hiện diện c� lẽ v�o khoảng 50,000 binh sĩ Việt Nam (theo sự ước lượng của Trung cộng) tại L�o như một đội qu�n đồn tr� giữ an ninh biến L�o th�nh một kẻ tập sự học nghề -- hay tệ hơn � của l�ng giềng ph�a đ�ng của n�, chứ kh�ng phải như một đồng minh.
������ Ngo�i sự lệ thuộc qu�n sự của n�, người ta c� thể thực sự quy tr�ch đến đ�u việc ch�nh phủ L�o chấp nhận sự bảo trợ kỹ thuật v� kinh tế của Việt Nam, việc tiếp tục gửi sinh vi�n đến c�c đại học Việt Nam (như thuộc địa L�o từng c� thời gửi sinh vi�n đến trường Đại Học Đ�ng Dương tại H� Nội), v� cho việc hy vọng Việt Nam c� thể gi�p đỡ hiện đại h�a một số l�nh vực n�o đ� trong nền kinh tế của L�o trong khi c�c ch�nh trị gia L�o tập trung năng lực của họ v�o c�c l�ng x�? Trong năm 1975, L�o kh�ng chỉ kh�ng c� đại học n�o, chỉ c� hai hay ba trong số mười tỉnh c� được c�c trường cao đẳng tiểu học (lớp ba n�i chung).� V�o năm 1977, nước L�o mới đ� lập ra c�c trường như thế tại mười một tỉnh, đ� n�ng cao sĩ số tại c�c trường phổ th�ng l�n khoảng 13 phần trăm d�n số; (ngược lại, tại Bắc Việt trước đ�y, số học tr� c�c trường phổ th�ng trong ni�n kh�a 1975-76 gần gấp đ�i con số đ�, hay gần bằng một phần tư d�n số); v� đang cố gắng để chinh phục nạn m� chữ với �c�c phong tr�o học tập b�nh d�n� được nung nấu bởi c�c khẩu hiệu r� r�ng kh�t khao như �đi đến trường l� y�u nước�.� N� cũng gia tămg số trường đ�o tạo gi�o vi�n tại L�o từ một l�n hai mươi lăm trường.� Tổng kết, t�n ch�nh phủ L�o, đối diện với điều c� thể gọi l� sự k�m ph�t triển qu� mức (hyper-underdevelopment), lựa chọn để x�y dựng c�c trường tiểu học v� c�c trường đ�o tạo gi�o chức trước ti�n, v� triển ho�n việc x�y dựng đại học cho đến sau n�y.� Sự lựa chọn của n� th� vững chắc cả về mặt kinh tế v� vị kỷ về mặt ch�nh trị, trong � nghĩa rằng việc ưu ti�n cho c�c trường tiểu học tr�n đại học c� nghĩa đặt ưu ti�n v�o việc nhồi sọ đại ch�ng hơn l� gi�o dục chuy�n m�n chuy�n biệt h�a.� Nhưng c�i g�� của sự lựa chọn l� sự lệ thuộc ho�n to�n li�n tục v�o gi�o dục cao đẳng của Việt Nam (v� của S� Viết lẫn Trung cộng).� Do cơn �c mộng Đ�ng Dương xa xưa của c�c sự bất đồng đẳng cấp miền trong việc mở rộng c�c trường học hiện đại, sự lựa chọn cũng c� thể c� t�nh chất tất nhi�n.
������ Nhưng kim tự th�p của c�c sự lệ thuộc, m� L�o giờ đ�y nh�n thấy vị tr� của m�nh ở tầng đ�y, th� dốc hơn nhiền, v� bị che khuất s�u k�n hơn nhiều so với c�c t�nh trạng bất b�nh đẳng lịch sử cấp miền kh�ng th�i buộc n� phải chịu.� Hiệp ước năm 1977 cũng quy định rằng Việt Nam sẽ thực hiện một loạt c�c khoản cho vay kh�ng t�nh tiền l�i cho L�o, cũng như k�o d�i vi�n trợ t�i ch�nh m� L�o sẽ kh�ng phải ho�n tr�i cho tới sau năm 1980. 10 Ch�nh v� thế Việt Nam, một trong những nước ngh�o nhất tr�n thế giới, đến mức ho�n to�n sự sống c�n lệ thuộc v�o thực phẩm, dầu hỏa v� truyền tiếp trợ gi�p tư bản từ c�c nước kh�c, tuy thế lại đ� t�m c�ch tạo dựng �mối quan hệ đặc biệt� giữa ch�nh n� với L�o th�nh mối quan hệ giữa một chủ nợ với con nợ, gần như một sự tối thiểu h�a m� h�nh mang t�nh c�ch b� trừ cho mối quan hệ chủ nợ - con nợ giờ đang hi�n hữu giữa Mạc Tư Khoa v� H� Nội.� Người ta kh�ng phải l� một Andr� Gunder Frank để c� c�c dự kiến bi quan về L�o trong tương lai như một nước phụ thuộc của tiểu mẫu quốc Việt Nam thuộc mẫu quốc S� Viết trong chủ nghĩa tư bản nh� nước �x� hội chủ nghĩa� to�n cầu (global �socialist� state capitalism).� Bởi thật kh� khăn để kh�ng cự lại tư tưởng rằng c�ng thức chủ nợ - con nợ trong li�n minh Việt Nam � L�o năm 1977 đại diện cho sự tạo lập chủ � một loại chế độ chư hầu ch�nh trị bằng phương tiện kinh tế.
������ Dĩ nhi�n, một sự giải th�ch kh�c l� ch�ng ta đang chứng kiến một sự phục hồi truyền thống, một c�ch đặc biệt, truyền thống thời tiền thuộc địa theo đ� c�c �ng ho�ng xứ L�o c� l�nh thổ bị v�y k�n, sẵn l�ng hơn nhiều c�c �ng ho�ng xứ Căm Bốt, thường chấp nhận quyền ch�a tể của Việt Nam, một phần nhằm gi�nh được sự tiếp cận với c�c sản phẩm thương mại của một hệ thống mậu dịch thế giới vốn kh�ng c� sự ch� � trực tiếp đ�n họ.� Chắc chắn, �m nhạc chỏi nhau, ngột ngạt của phần lớn lịch sử đ� qua c� thể được nghe thấy tromg tiếng lải nh�i ph�t sinh từ c�c sự căng thẳng tại Đ�ng Dương đương đại.� Người ta c� thể t�m thấy c�c th� dụ về điều đ� trong nhật b�o Việt Nam than thở rằng c�c nh� l�nh đạo của Cộng H�a Nh�n D�n Trung Quốc (People�s Republic of China: PRC) l� �c�c kẻ thừa kế trung th�nh nhất� của vị ho�ng đế phong kiến đầu ti�n của Trung Hoa, trong mọi điều, từ việc đốt s�ch v� ch�n sống c�c học giả cho đến việc b�nh trướng l�nh thổ Trung Hoa; hay trong c�c ảnh chụp tr�n c�c tờ b�o Trung cộng. trong năm 1979, trưng b�y c�c cột mốc đ�nh dấu bằng đ� thời trước năm 1911 vẫn c�n đứng g�c bi�n giới của tỉnh V�n Nam, được khắc bằng tiếng Ph�p v� tiếng Hoa v� th�ng b�o cho c�c binh sĩ Trung Hoa rằng họ đang băng từ �Trung Hoa: V�n Nam của đế quốc Đại Thanh� sang An Nam � của đế quốc Đại Ph�p�.� Song chủ nghĩa d�n tộc c�ch mạng tại t�m điểm của c�c quan hệ Trung � Việt trong năm 1979 kh�c biệt trong t�nh chất của sự b�ng nổ của n� với bất kỳ c�c cảm x�c tinh t�y n�o của qu� khứ.� V� sự tranh c�i chủng tộc m�nh liệt giờ đ�y đang cung cấp chất liệu cho sự đối kh�ng giữa Bắc Kinh v� H� Nội � cuộc tranh c�i về Hoa kiều hải ngoại � l� một minh chứng đ�ng ch� � nhất của sự kh�c biệt.
Tầm Quan Trọng T�m L� Của Vấn Đề Chủng Tộc
������ Người ta c� thể suy đo�n một c�ch nghi�m chỉnh rằng một động lực căn bản đ�ng sau sự đột nhập của Trung Quốc v�o Việt Nam năm 1979 l� nỗi lo sợ rằng Việt Nam, giữa cơn thanh lọc trơ tr�o c�c thương nh�n Hoa kiều hải ngoại của m�nh, c� thể cải thiện c�c quan hệ của n� với c�c nước Đ�ng Nam � kh�ng cộng sản đến một mức độ c� thể xuất cảng c�c cảm x�c đi�n cuồng ch�ng T�u của n� sang c�c nước đ�.� Điều n�y kế đ� c� thể dẫn đến một li�n hiệp cấp miền, nhằm chống lại Bắc Kinh, của c�c nước c� nền tảng kh�ng n�i ra sẽ l� một sự th� nghịch chung đối với �d�n Do Th�i của Phương Đ�ng� � như một quốc vương b�i ngoại của Th�i Lan từng c� lần m� tả về người Hoa ở hải ngoại � v� c�c sự m�c nối đ�ng nghi ngờ của họ với Trung Quốc.� C�c quan hệ của Việt Nam với c�c nước khối ASEAN, kể cả Indonesia (nước đ� trục xuất một số Hoa kiều hải ngoại của n� v�o năm 1966) l� Th�i Lan, đang bắt đầu nở rộ v�o l�c c� sự suy đồi trong c�c quan hệ Trung � Việt năm 1978.� Th�i Lan c�n đồng � tham gia c�ng với Việt Nam v� L�o như đối t�c thứ ba trong Ủy Ban S�ng Mekong L�m Thời.� Tổ chức n�y, được th�nh lập ch�nh thức tại Vạn Tượng v�o Th�ng Một 1978, đ� nh�m họp lần đầu ti�n tại H� Nội trong Th�ng Hai 1978. �Trong c�c t�nh huống như thế , sự đột nhập của Trung Quốc c� thể c� chủ � ph� diễn sự x�c thực của t�nh trạng th� nghịch giữa Bắc Kinh v� H� Nội, v� l�m việc đ� trong c�c lối g�y x�c động v� khẳng quyết đ�n nỗi c�c quốc gia Đ�ng Nam � kh�c sẽ phải ngần ngại trước khi can dự,� ngay d� chỉ l� sự tiếp lại gần nhau t�nh cờ nhất với Việt Nam. (C�c nh� bi�n tập Trung cộng đ� ph�n n�n trong Th�ng Ba 1979 về c�c sự bất th�ch đ�ng trong lập trường của khối ASEAN về mối th� hận Trung � Việt, ngay cả sau khi c�c đo�n qu�n Trung cộng đ� được r�t ra khỏi Việt Nam). 11 Nếu đường lối l� luận n�y d� chỉ đ�ng một phần, điều mỉa mai rằng ch�nh sự x�m lăng của Việt Nam v�o Căm Bốt, chứ kh�ng phải sự x�m lăng của Trung Quốc v�o Việt Nam, đ� l�m vẫn đục một c�ch nặng nề c�c quan hệ của Việt Nam với khối ASEAN.� V� bất kỳ sự chu to�n thực sự n�o đ�i hỏi ch�nh yếu m� Trung Quốc �p đặt tr�n Việt Nam v�o m�a xu�n 1979 � sự gỡ bỏ của Việt Nam c�c đội qu�n của n� ra khỏi Căm Bốt � c� thể cho ph�p H� Nội t�i lập c�c li�n kết đe dọa tiềm ẩn với c�c l�n bang kh�ng cộng sản của n�, v� sẽ kh�ng thực sự khu trừ được c�c căng thẳng Trung � Việt.� �����
������ Nhưng ngay d� vấn đề Hoa Kiều hải ngoại kh�ng phải l� yếu tố x�c định ch�nh yếu cho cuộc khủng hoảng, n� l� một biểu kế quan trọng của c�c t�m l� d�n tộc chủ nghĩa giờ đ�y đang t�c động b�n trong hậu trường ở cả Trung Quốc lẫn Việt Nam.� Theo c�c chuy�n vi�n ph�p l� Việt Nam, trong năm 1945 người Hoa (gốc Trung Hoa) tại Việt Nam kh�ng phải l� một nh�m đồng nhất.� Đa số trong họ l� �c�c thần d�n An Nam� (Annamite subjects),sống dưới chế độ thực d�n Ph�p, l� c�c kẻ đ�ng thuế th�n v� nhận thấy m�nh được xếp v�o nhiều loại chủng tộc phụ yếu, chẳng hạn như người N�ng hay Minh Hương.� Chỉ l� một d�n tộc �t người nhỏ b�, một �tầng lớp tư bản� (capitalist stratum) tại c�c th�nh phố thụ hưởng một số đặc ưu quyền kinh tế v� tổ chức n�o đ�, c� thể mang c�c tấm thẻ căn cước m� tả họ như l� �c�c kh�ch tr� Trung Hoa: Chinese sojourners� hay �Hoa Kiều� [hải ngoại] (overseas Chinese).� Trong Th�ng Mười 1945, Việt Nam D�n Chủ Cộng H�a của Hồ Ch� Minh, được thiết lập tại H� Nội chưa đầy hai th�ng, đ� c�ng bố một sắc lệnh biến mọi d�n tộc �t người tại Việt Nam, ngoại trừ �c�c kh�ch tr� Trung Hoa� tư bản th�nh thị, trở th�nh c�c c�ng d�n Việt Nam; trong Th�ng Hai 1951, đại hội đảng lần thứ nh� của Cộng Sản Việt Nam đ� khuyến kh�ch ngay cả �c�c kh�ch tr� Trung Hoa�h�y tham gia v�o cuộc kh�ng chiến của Việt Nam chống lại nước Ph�p, v� ban cấp cho họ c�c quyền hạn của tư c�ch c�ng d�n Việt Nam nếu họ �t�nh nguyện� l�m như thế.
������ Từ đ�, ngay c�c định nghĩa về �Hoa kiều hải ngoại� cũng kh�c biệt nhau tại Trung Quốc v� Việt Nam.� V�o ng�y 6 Th�ng Một 1952, Ủy Ban Trung Ương Đảng Cộng Sản Trung Quốc bị c�o gi�c bởi ph�a Việt Nam l� đ� �phủ nhận� c�c nguy�n tắc M�c X�t � L� nin n�t căn bản về chủng tộc.� Việc đ� được n�i đ� được l�m như thế bởi một chỉ thị đ� xếp loại một c�ch v� điều kiện mọi người Hoa tại Việt Nam v� c�c nơi kh�c như �c�c kh�ch tr� Trung Hoa� (Chinese sojourners) (Huaqiao: (Hoa kiều) trong tiếng Hoa), một h�nh vi khi�u kh�ch v� kh�ng thể chấp nhận được trong mắt nh�n của H� Nội, v� l� điều khẳng định rằng họ kh�ng phải, v� kh�ng thể trở th�nh, một nh�m d�n tộc �t người b�nh thường tại những nước m� họ đang sinh sống. �Trong Th�ng S�u 1955, Trung Ương Đảng Việt Nam đ� t�m c�ch sửa đổi �chủ nghĩa y�u nước cuồng t�n� (chauvinism� của Trung Quốc bằng c�ch khiến cho Trung Ương Đảng Trung Quốc đồng � rằng �c�c kh�ch tr� Trung Hoa� tại Bắc Việt Nam dần dần trở th�nh c�c c�ng d�n Việt Nam.� Điều n�y, trong thực tế, l� một thời kỳ được vinh danh bởi c�c học giả T�y Phương chẳng hạn như Stephen Fitzgerald, kẻ đ� tr�nh b�y rằng từ cuối thập ni�n 1950 Bắc Kinh thực sự đ� cho thi h�nh �một ch�nh s�ch giải trừ thực d�n� (decolonization) mối quan hệ giữa ch�nh phủ Trung Quốc với c�c cộng đồng Hoa kiều hải ngoại, một mối quan hệ �thừa hưởng� từ c�c ch�nh phủ Quốc D�n Đảng tiền nhiệm với một sự tr�u mến nổi bật cho c�c luật lệ quốc tịch Trung Hoa đặt nền tr�n huyết thống (jus sanguinis) (c� nghĩa,bất kỳ ai sinh ra bởi một người cha Trung Hoa, hay một người mẹ Trung Hoa khi quốc tịch của người cha kh�ng x�c định được, l� một c�ng d�n Trung Hoa, bất kể sinh ra ở đ�u). 12� �����������������
������ Quan điện hiện thời của H� Nội l� thời kỳ từ 1955 đến đầu thập ni�n 1960 chỉ l� một thời gian khi chủ nghĩa y�u nước cuồng t�n của Trung Hoa bị tắt tiếng một c�ch b�nh thường.� Trong c�c năm n�y, Trung Quốc đ� �hợp t�c tốt đẹp� với Việt Nam để thực hiện thỏa ước năm 1955.� Trong Th�ng Mười Một 1957, Trung Quốc đ� chuyển giao cho Việt Nam mọi c�ng t�c ch�nh trị v� văn h�a trong giới Hoa Kiều hải ngoại tại Bắc Việt Nam.� V� trong Th�ng Một 1961, Trung Quốc c�n loan b�o rằng t�a đại sứ Trung Quốc tại H� Nội sẽ kh�ng c�n chuẩn cấp c�c th�ng h�nh đặc biệt cho Hoa kiều hải ngoại tại Việt Nam muốn thăm viếng Trung Quốc; thay v�o đ�, họ sẽ phải nạp đơn xuy�n qua c�c cơ quan Việt Nam thường lệ.� Nhưng sự kiềm chế n�y đ� tan biến trong c�c cơn cuồng nộ của Cuộc C�ch Mạng Văn H�a.� C�c sự đi�n cuồng như thế giờ đ�y được tuy�n x�c để đẩy Trung Quốc quay trở về, v�o khoảng cuối thập ni�n 1970, tất cả c�c ch�nh s�ch triệt để cổ xưa của luật quốc tịch thời nh� Thanh năm 1909 (t�n thờ luật theo huyết th�ng: jus sanguinis). 13
������ Bản c�o gi�c của H� Nội về ch�nh phủ Trung Quốc c� gi� trị đến bao nhi�u?� Điều quan trọng l� cuộc c�i cọ chủng tộc đ� trở th�nh gần như thường trực giữa hai quốc gia.� Ch�ng ta giờ đ�y biết được rằng n� đ� thấm nhập gần như mọi giai đoạn của c�c cuộc c�ch mạng Trung Quốc v� Việt Nam trong một phần tư thế kỷ vừa qua.� Cuộc tấn c�ng gần đ�y của Việt Nam về c�c chỉ thị đ�ng gh� tởm của Đảng Cộng Sản Trung Quốc năm 1952, c�c chỉ thị được bi�n soạn tại Bắc Kinh v�o một l�c khi Trung Quốc v� Li�n Bang S� Viết đều l� c�c đồng minh ủng hộ Hồ Ch� Minh, chỉ l�m điều n�y trở n�n qu� r� r�ng.� Việt Nam giờ đ�y nh�n mọi sự d�n xếp ph�p l� giữa ch�nh n� v� Trung Quốc kể từ 1949 � về vấn đề n�y � l� mong manh hay kh�ng đ�ng tin cậy.� Từ đ� n� đ� hướng đến c�c tiền lệ lịch sử phi c�ch mạng, trong thực tế phản c�ch mạng, để chứng minh sự hiện hữu lưu truyền l�u đời, trước 1949, về một quốc tịch Việt Nam bao gồm mọi người gốc Hoa tại Việt Nam.� C�c chuy�n vi�n tại Viện Luật Học ở H� Nội, mặc d� họ l� c�ng nh�n vi�n của một nh� nước c�ch mạng chống thực d�n, tuy thế giờ đ�y trưng dẫn hồi tố việc l�m luật thời thuộc địa Ph�p như một tiến tr�nh x�y dựng quốc gia ch�nh thống, lập lu�n rằng c�c luật ph�p thực d�n Ph�p v� c�c hiệp ước thời thuộc địa với Trung Quốc, l� hiệu lực cần thiết đ� củng cố �t�nh Việt Nam� chuy�n độc tr�n c�c Hoa kiều như thế.� Một sắc lệnh của Ph�p năm 1871 r� r�ng đ� xem mọi người Hoa tại Việt Nam l� �d�n bản xứ: natives�; c�c bộ luật d�n sự thời thuộc địa của Bắc Kỳ v� Trung Kỳ trong thập ni�n 1930 quy định rằng một �người � Ch�u: Asiatics� c� nguồn gốc từ c�c nước kh�c, nhưng sinh sống tại Bắc Kỳ v� Trung Kỳ v� kh�ng �li�n can đến c�c tư c�ch c�ng d�n nước kh�c�, sẽ được xem l� c� �quốc tịch An Nam�; c�c quy định thực d�n Ph�p c�c năm 1883, 1930, v� 1933 cho Nam Kỳ v� c�c th�nh phố H� Nội, Hải Ph�ng, v� Đ� Nẵng d�nh cho� �c�c thần d�n Ph�p: French subjects� của phần lớn trẻ em lai c� cha mẹ phần n�o đ� �đồng h�a th�nh � Ch�u� với quy chế �thần d�n Ph�p�, được chuyển đổi một c�ch hợp ph�p th�nh �c�ng d�n Việt Nam� bởi một thỏa thuận giữa Ph�p v� ch�nh phủ Ng� Đ�nh Diệm trong năm 1955 v� v.v.� T�nh trạng rắc rối n�y trong c�c quyết định về quốc tịch thời thuộc địa với ng�n ngữ đầy c�c th�nh kiến chủng tộc cũ rich của �u Ch�u, giờ đ�y được n�i đ� trợ gi�p biến mọi người tại Việt Nam trở th�nh một c�ng d�n của d�n tộc Việt Nam. 14
������ Tuy nhi�n, �t người Việt Nam sẽ nh�n một sự hồi tưởng phục sinh luật lệ thực d�n Ph�p như thế như phản đề của một chủ nghĩa d�n tộc c�ch mạng.� Trong nhiều thế kỷ, c�c nh� l�nh đạo văn h�a c� nhận thức hơn của Việt Nam đ� bị �m ảnh bởi sự t�m kiếm một qu� khứ hữu dụng trọn vẹn hơn v� nhu cầu tạo lập v� l�m chủ một � thức được lập chứng phong ph� hơn về di sản d�n tộc.� C�c nh� l�nh đạo hiện thời của Việt Nam đ� thừa kế nỗi �m ảnh n�y, đ� từng biểu lộ trong nhiều cung c�ch.� Th� dụ, mặc d� ch�nh phủ H� Nội đ� kh�ng vinh danh một c�ch qu� đ�ng sự y�u th�ch của n� sự bất đồng mang t�nh chất ch�m biếm, n� đ� khuyến kh�ch sự ấn h�nh, trong năm 1974, một quyển s�ch gần 600 trang cố gắng tuyển chọn văn chương tr�o ph�ng Việt Nam từ thế kỷ thứ mười ba cho đến 1945. 15 Khi quyển s�ch được hi�n hiện, n� bị chỉ tr�ch � kh� điển h�nh � trong b�o ch� Việt Nam về sự kh�ng đầy đủ của n�, về việc hạn chế sự tuyển chọn chỉ c� 339 t�c phẩm văn học Việt Nam thời tiền hiện đại. �Nhưng c� bao nhi�u x� hội n�ng nghiệp � Ch�u ngh�o đ�i sẽ cố gắng điển chế văn chương tr�o ph�ng thời trung cổ của ch�ng khi ch�ng đang chiến đ�u cho sự sống c�n của m�nh chống lại một si�u cường T�y Phương? C�c nh� tư tưởng v� ch�nh trị gia Việt Nam từ một Ho�ng Đức Lương trong thế kỷ thứ mười lăm đến L� Qu� Đ�n trong thế kỷ thứ mười t�m cho đến c�c ủy vi�n Bộ Ch�nh Trị trong năm 1979, đ� từng tin tưởng s�u xa rằng sự yếu k�m của d�n tộc bị l�m trầm trọng hơn bởi sự bảo tồn v� học tập kh�ng đầy đủ c�c t�i liệu ph�p l�, lịch sử v� văn học Việt Nam, bất kể nguồn gốc của ch�ng, v� bởi � thức d�n tộc yếu k�m một c�ch tai hại của c�c t�i liệu như thế g�y ra. N� l� một dấu hiệu về tầm quan trọng của cơn b�o tố tr�n Hoa kiều hải ngoại m� niềm tin n�y giờ đ�y được �p dụng ngay cả đến sự quản trị của n�, v� rằng ngay c�c t�n t�ch ph�p l� của thời thuộc địa Ph�p được thu nhập v�o trong sự h�nh th�nh c�c l� thuyết Việt Nam đương đại về t�nh chủng tộc.
C�c Kh� Khăn Của C�ch Mạng Việt Nam
Như Một Nh�n Tố Quốc Tế
������ Chủ nghĩa d�n tộc Việt Nam rất c� thể kh�ng kỳ thị trong c�c nỗ lực của n� để định vị trong qu� khứ nền tảng ph�p l� cho một � nghĩa đồng nhất hơn về tư c�ch c�ng d�n.� Nhưng sự thiếu kỳ thị của n� một phần đến từ một t�m l� lịch sử, một phần từ một sự quan t�m s�i nổi về c�i ngh�o kh� chữa trị của Việt Nam.� Lịch sử gần đ�y của miền nam Việt Nam, đặc biệt, cung cấp nhiều, v� c�n c� lẽ tất cả, c�c sự giải th�ch trực tiếp cho sự can thiệp của Việt Nam v�o Căm Bốt, v� cho sự đụng độ của n� với Hoa kiều hải ngoại v� với Trung Quốc.� C�c sự thất vọng m� H� Nội đ� đối diện trong việc cố gắng để kiểm so�t v� t�i tổ chức c�c t�i nguy�n kinh tế đ�ng kể của miền nam kể từ Th�ng Năm 1975 đ� tạo ra một số kh�c quanh quan yếu trong lịch sự đương đại.
������ Điều n�y xem ra l� một sự tuy�n x�c lớn lao.� Nhưng từ l�c kết th�c cuộc chiến trong năm 1975, c�c nh� hoạch định nh� nước Việt Nam h�ng mạnh đ� lập luận rằng cơ may duy nhất m� Việt Nam chưa từng c� đựoc để giải quyết c�c sự thiếu hụt thực phẩm đ�ng lo sợ của n� sẽ l� việc thống nhất sự quản trị kinh tế tr�n cả nước c�ng sớm c�ng tốt, v� bằng �việc t�i ph�n phối� nhiều đến mười triệu người Việt Nam � một phần d�n số -- từ miền bắc qu� đ�ng đ�c xuống miền nam thưa d�n hơn, v� c�ng để đến v�ng cao nguy�n n�i non.� Trong năm 1976, c� v�o khoảng 50 triệu d�n Việt Nam, được ph�n chia tương đối đồng đều giữa miền bắc trước đ�y v� miền nam trước đ�y.� Đến năm 2000, nếu c�c giấc mơ của c�c nh� lập kế hoạch nh� nước trở th�nh sự thực, sẽ chỉ c� 75 triệu người Việt Nam, thay v� 100 triệu với c�c tỷ số sinh sản đương thời, m� H� Nội mong muốn cắt giảm ph�n� nửa, nhất thiết sẽ dẫn đến.� Trong đất nước l� tưởng n�y với 75� triệu người d�n, một đa số� 47 triệu người sẽ bị buộc phải sinh sống tại miền nam tương đối k�m ph�t triển.� Chỉ c� 28 triệu người � thay v� 38 triệu người được suy luận bởi đ�ng c�c tỷ số l� tưởng, chứ kh�ng phải tỷ số hiện thời của sự gia tăng d�n số tự nhi�n � sẽ được ph�p sống tại v�ng đất trung t�m miền bắc bạc m�u (b�n tr�n tỉnh B�nh Trị Thi�n, c�c tỉnh cũ của Quảng B�nh, Quảng Trị, v� Thừa Thi�n).� Dự kiến hậu chiến mở rộng n�y của một cuộc c�ch mạng c� kiểm so�t trong địa l� nh�n văn của Việt Nam được đi k�m bởi một nỗi lo sợ lớn lao.� Nếu miền nam kh�ng thể được chế biến để đ�ng vai tr� kinh tế quan yếu của n� gần như� tức thời, �kế hoạch năm năm� 1976-80 sẽ thất bại.� Nếu kế hoạch thất bại, Việt Nam c� thể đ�nh mất cơ hội duy nhất của n� trong thế kỷ n�y để c� được một sự cất c�nh kinh tế khi�m nhường, v� rồi thay v�o đ� c� thể bị buộc l�m v�o t�nh trạng tr� trệ, với c�c vấn đề tinh thần lan tr�n v� �t đường lối khả dĩ chấp nhận được trong việc th�ch ứng với c�c �p lực d�n số nặng nề kh�ng k�m bất kỳ nước n�o tại Đ�ng Nam �.� Do đ� c�c nh� hoạch định nh� nước đ� th�c dục trong năm 1976 rằng �sự t�i x�y dựng x� hội chủ nghĩa� của miền nam sẽ phải được thực hiện nhanh ch�ng hơn sự �t�i x�y dựng x� hội chủ nghĩa� của miền bắc như đ� diễn ra sau năm 1954. 16
������ C�c hy vọng của họ ho�n to�n bị tan t�nh.� �Sự t�i x�y dựng x� hội chủ nghĩa� tại miền nam, c�n l�u mới diễn ra nhanh hơn, gần như dậm ch�n tại chỗ.� Một sự thất vọng qu� s�u xa đ�n nỗi chắc chắn sẽ khiến xảy ra c�c sự đụng độ với c�c doanh nh�n Hoa kiều hải ngoại đ� khống chế phần lớn nền kinh tế miền nam thời tiền 1975; v� với cả c�c người Căm Bốt, c�c kẻ r� r�ng đ� khởi xướng c�c cuộc va chạm bi�n giới, sự k�o d�i t�nh trạng n�y sẽ kh�ng thể chấp nhận được đối với Việt Nam v�o thời khoảng khi m� cuộc c�ch mạng tại miền nam đang tan r�.� V� thế, ch�nh trị thế giới gần đ�y, đ� bị ảnh hưởng cấp thời bởi c�u hỏi: điều g� đ� g�y ra c�c sự tuyệt vọng của H� Nội tại miền nam Việt Nam?
������ Một phần do c�c sự vận dụng địa phương của hai cường lực đế quốc T�y Phương kh�c nhau, kinh tế miền nam đ� v� hiện l� một nền kinh tế đặc th� nhất tại � Ch�u.� N� được thu gọn lại bởi S�ig�n, một Thượng Hải của Việt Nam v� hơn nữa, được đổi t�n th�nh th�nh phố Hồ Ch� Minh trong năm 1975.� C�c sự mơ hồ nổi tiếng của kinh tế học M�c X�t � L�ninn�t khiến cho c�c đặc t�nh kinh tế của S�ig�n xem ra gần như mờ mịt một c�ch nhức nhối đối với c�c kẻ chinh phục cộng sản.� Một mặt, kinh tế S�ig�n mang lại một kiểu m�u kh� cực đoan của sự ly dị giữa chủ nghĩa tư bản thực d�n với c�c quyền lợi v� sự an sinh của c�c tầng lớp bản xứ thấp k�m hơn: S�ig�n sở hữu hơn 200 kh�ch sạn, v� một trong c�c năng lực kỹ nghệ to lớn nhất của Đ�ng Nam � cho việc sản xuất ra c�c vật phẩm như bột giặt, kẹo, dầu thực vật, thuốc l�, v� nước ngọt giải kh�t, nhiều mặc d� kh�ng phải tất cả sản phẩm phải được chống đỡ bởi nguy�n liệu ngoại quốc hay nhi�n liệu ngoại quốc, hay c�c thị hiếu ti�u thụ T�y phương h�a.� Mặt kh�c, sự tập trung của S�ig�n c�c t�i sản kinh tế hiện đại mang lại cho c�c nh� quản trị cộng sản Việt Nam một loại nền tảng may mắn trời cho một cuộc kỹ nghệ h�a ch�nh thống,� kh�ng phi�u lưu về mặt � thức hệ của đất nước.� (S�ig�n chiếm v�o khoảng 80 phần trăm tổng sản lượng kỹ nghệ của miền nam Việt Nam v�o cuối thập ni�n 1970.� Sự tr�n ngập c�c h�ng dược phẩm, c�c cơ sở biến chế g�, v� c�c cơ xưởng cắt may do tư nh�n l�m chủ, đ� l� chưa n�i đến c�c năng lực mạnh mẽ của n� trong việc sản xuất xe đạp, quạt điện, v� thủy tinh, l�m hoa mắt c�c nh� c�ch mạng miền bắc thừa kế n� trong m�a xu�n 1975.) 17 Nhưng S�ig�n cũng l� một mảnh đất nu�i dưỡng v� tổ chức một lực lượng chiếm ngụ kh�ng trồng trọt g� cả v� kh�ng chế tạo g� cả: đ� l� số 300,000 người bu�n b�n của n�, tr�n một tổng số d�n cư l� 3,5 triệu người.� Bị điều kiện h�a bởi chủ nghĩa tư bản thực d�n mang tinh c�ch c� biệt cao độ, v� được quy định lỏng lẻo để tự dấn m�nh theo đuổi việc bu�n sỉ v� lẻ, l�nh thầu theo khế ước, b�n h�ng rong, trao đổi h�ng giả v� x�y dựng chợ đen, c�c kẻ bu�n b�n như thế đ� phản ứng trước sự chiến thắng của phe cộng sản trong năm 1975 bằng việc cất dấu sản phẩm, nhằm k�o d�i c�c lối sống cũ của họ chống lại viễn ảnh về c�c sự khan hiếm h�ng nhập cảng.� Sự quản trị S�ig�n đ� mau ch�ng trở th�nh một sự thử nghiệm lớn lao về c�c mục đ�ch, phương ph�p, v� th�nh kiến của c�c nh� c�ch mạng Việt Nam đang nắm quyền.
������ Để t�i định hướng sự ph�n phối v� sử dụng c�c t�i nguy�n của miền nam, H� Nội đ� theo đuổi một số ch�nh s�ch từ năm 1975.� Gi� l�a gạo đ� gia tăng hơn ba mươi ch�n lần từ cuối thập ni�n 1950 v� 1974, v� đ� c� gần gấp bốn lần số tiền giấy lưu h�nh ch�nh thức tại miền nam năm 1975 so với số lượng của năm 1970.� Để chặn đứng nạn lạm ph�t, nhưng cũng v� c�c l� do ch�nh trị hiển nhi�n, c�c du k�ch qu�n tự biến thể th�nh c�c kẻ đổi tiền.� V�o ng�y 23 Th�ng Ch�n 1975, sau c�c sự chuẩn bị b� mật, chế độ -- hiện th�n bởi vi�n thống đốc ng�n h�ng nh� nước � đột nhi�n loan b�o tr�n l�n s�ng ph�t thanh một luật đổi tiền quyết liệt.� �C�c b�n đổi tiền� được thiết lập tại c�c th�nh phố v� l�ng x� của miền nam, được canh g�c bởi c�c binh sĩ.� Người d�n miền nam bị bắt buộc phải khai b�o v� nạp tiền cũ của họ; c�c th�nh phần n�o đ� của tiền mới m� họ nhận được khi đổi tiền, họ phải k� th�c v�o c�c trương mục tiết kiệm c� đăng k� do nh� nước kiểm so�t.� D�n ch�ng tại Đ� Nẵng được d�nh cho hai ng�y để đổi tiền của họ; ba triệu rưỡi d�n của th�nh phố Hồ Ch� Minh chỉ c� đ�ng ba ng�y. 18 (L�o c�ng thực hiện một vụ đổi tiền rập khu�n cho ch�nh n� ch�n th�ng sau đ�, trong Th�ng S�u 1976.) Như một phương c�ch kh�c để v� hiệu h�a c�c sự đầu cơ, cất dấu sản phẩm v� nguy�n liệu, c�ng �c�c �m mưu ph� hoại� kh�c của �tư sản mại bản� miền nam, ch�nh phủ cộng sản mới đ� đưa ra c�c sắc thuế đặc biệt tr�n c�c lợi nhuận qu� đ�ng (Th�ng S�u 1976).� N� cũng cố gắng đi bọc v�ng quanh sự cấu kết b� ẩn của thị trường S�ig�n � Chợ Lớn bằng việc tạo lập c�c hợp t�c x� người ti�u thụ, bắt đầu từ Th�ng Mười 1975, cơ cấu c� thể mua thực phẩm v� c�c nhu yếu phẩm kh�c từ c�c tổ chức mậu dịch nh� nước ph�i thai.� Gia nhập v�o c�c hợp t�c x� như thế, người ngh�o của S�ig�n c� thể t�m được sự bảo vệ chống lại �giới tư sản cũ� (old bourgeoisie) b�c lột v� giới �gian thương� (tiếng Việt trong nguy�n bản, ch� của người dịch) lường gạt.� Tất cả điều n�y l� đ�ng theo chủ nghĩa L� Nin N�t, học thuyết được t�n s�ng.� H� Nội c�n chuẩn bị cả cho sự chiến thắng của n� tại miền nam, trong năm 1975, bằng việc in lại bản dịch sang tiếng Việt tập khảo luận Th�ng Tư 1918 của Lenin về c�c c�ng t�c tức thời của ch�nh phủ S� Viết: một bản văn trong đ� Lenin đặc biệt khuyến c�o sự sử dụng c�c tổ chức quần ch�ng chẳng hạn như c�c hợp t�c x� người ti�u thụ, như một c�ng thức để trợ lực c�c nh� c�ch mạng c� được sự kiểm so�t tốt hơn tr�n sự ph�n phối c�c h�ng h�a. 19 C�c n�ng d�n v�ng s�ng Mekong, sau năm 1975, ch�nh v� thế được mời mua c�c con g� theo phương thức m� Lenin đ� ph�t kiến ra s�u thập ni�n trước.� C�c kẻ đầu cơ v� t�ch trữ qu� đ�ng bị x�t xử bởi c�c t�a �n qu�n sự, bị bắt bỏ t� v� bị tịch thu t�i sản. 20
������ Tất cả c�c thủ thuật như thế, n�i một c�ch tương đối, đều đ� thất bại.� T�nh đến Th�ng Ch�n 1978, khi c�c quan hệ Trung � Việt về vấn đề Hoa kiều hải ngoại đ� trở n�n b�ng ch�y vượt qu� bất kỳ sự chữa trị tức thời n�o, c�c tổ chức thương mại nh� nước tại nam Việt Nam chỉ kiểm so�t 40 phần trăm c�c nguồn h�ng h�a, v� khoảng 40 phần trăm mậu dịch sản phẩm b�n lẻ, trong to�n v�ng.� Khoảng trống hiển hiện nhất v� cốt yếu nhất giữa c�c tham vọng v� th�nh quả của ch�nh quyền c�ch mạng mới tại miền nam nằm trong l�nh vực n�ng nghiệp.� Kh�ng phải l� n�ng nghiệp đ� kh�ng nhận được nhiều sự ch� � của guồng m�y h�nh ch�nh: trong khoảng 1975 đến 1978, bốn mươi c�ng ty mậu dịch nh� nước, được hỗ trợ bởi 300 cửa h�ng, 15000 c�n bộ, v� một mạng lưới c�c hợp t�c x� mua b�n đ� vươn tới ba phần tư số l�ng x� của miền nam, đ� được thiết lập để quản trị sự mua b�n thực phẩm của miền nam. 21? Nhưng v�o cuối năm 1978, guồng m�y to lớn n�y đ� đạt được trong việc thu gom v� kiểm so�t chưa đến 20 phần trăm sản lượng h�ng năm về thực phẩm của miền nam.� Đối với một số sản phẩm thực sự quan yếu n�o đ� � l�a gạo, đường m�a, thuốc l�, c� � c�c sức mua hay trưng mua của nh� nước thực sự sụt giảm trong thời khoảng 1975 v� 1977, 22 khi so s�nh với c�c k�ch thước thu hoạch ước định.� Sự bền bỉ của nền kinh tế Nam Kỳ cũ kỹ được hiển hiện rất sống động trong thực tế nơi c�c bảng thống k� d�i gi�ng, được c�ng bố một c�ch thẳng thắn tr�n b�o ch� Việt Nam, về c�c số lương thực phẩm m� c�c thẩm quyền ch�nh trị tại th�nh phố Hồ Ch� Minh muốn với tay tới, v� c�c số lượng m� họ c� thể chụp nắm được cho đến nay.� Ho�n to�n chỉ để thỏa m�n c�c thị trường địa phương của miền nam, chế độ h�ng năm cần chuyển giao khoảng 100,000 tấn thịt (trong năm 1978 thực sự chỉ quản thủ được 30,000 tấn); 400,000 tấn rau (thực sự thu gom được 60,000 tấn); tr�n 100,000,000 tr�i trứng (thực sự thu gom được 10,000,000 tr�i); v� 30,000 tấn đậu phụng (thực sự thu gom được 6,000 tấn). 23 Song miền nam được giả định sẽ g�p phần nu�i dưỡng miền bắc sau chiến tranh, cũng như nu�i bản th�n n�.� V� bởi v� miền bắc trong thời kỳ n�y, một phần g�y ra bởi thời tiết xấu một c�ch bất thường, đang sống b�n bờ nạn đ�i, thật kh�ng mấy kh� khăn để tưởng tượng t�m trạng tuyệt vọng của giới l�nh đạo H� Nội v�o cuối năm 1978 � v� sự sẵn l�ng của n� để chấp nhận c�c rủi ro quốc tế hầu đ�nh đổi lấy c�c liều thuốc giảm đau phần n�o.
������ C�c kh�n th�nh giả T�y Phương, đặc biệt c�c người Mỹ, c� thể tự nhủ rằng họ c� g�nh một phần sự quy tr�ch cho một t�nh trạng tuyệt vọng như thế.� Nhưng chiến tranh của Hoa Kỳ tại Việt Nam kh�ng phải l� nguy�n do duy nhất cho sự đ�nh trệ kinh tế của c�ch mạng Việt Nam.� C�c sử gia tương lai, được y�u cầu giải tr�nh cho c�c sự chấn thương của c�c năm nguy kịch nhất (1975-1978) trong lịch sử Việt Nam hiện đại, cũng c� thể theo đuổi một c�c hữu dụng một số lời giải th�ch kh�c.� Hiệu lực tương đối của mỗi c�ch giải th�ch sẽ kh�ng dễ để quyết đo�n.
������ Một sự giải th�ch � tức th� l� sự giải th�ch đơn giản nhất, tai hại về mặt ch�nh trị nhất v� �t c� khả năng nhất để ph�t hiện một c�ch r� rệt từ b�n ngo�i � sẽ l� sự giải th�ch về sự sụp đổ một phần trong t�nh thần n�ng d�n Việt Nam.� Sau tất cả những sự thiếu thốn v� hy sinh của cuộc đấu tranh của họ chống lại si�u cường Mỹ, c�c n�ng d�n Việt Nam được đề nghị, kh�ng phải một lớp m�n xen giữa để nghỉ ngơi v� ăn mừng, m� l� c�c thử th�ch của một kế hoạch năm năm tham vọng kh�c thường.� Li�n quan đến n�ng nghiệp kh�ng th�i, H� Nội đ� mơ tưởng c�c giấc mơ rực s�ng theo sau cuộc chiến thắng của n�.� H� Nội đ� hy vọng rằng, đến băm 1980, Việt Nam c� thể sản xuất được 21 triệu tấn thực phẩm; ph�n chia 500,000 mẫu t�y (hectares) đất (bằng một phần bẩy tổng số diện t�ch trồng l�a gạo trong to�n quốc v�o cuối thập ni�n 1970) cho c�c mục đ�ch sản xuất n�ng nghiệp d�nh ri�ng cho xuất cảng; chuyển dịch 1,800,000 lao động (v� th�n nh�n của họ, tổng số l�n tới khoảng bốn triệu người) đến �c�c v�ng kinh tế mới� tại miền nam v� cao nguy�n trung phần; đầu tư khoảng năm tỷ đồng tiền vốn trong c�c c�ng cuộc tưới ti�u, v� biến cải khoảng một nửa tất cả diện t�ch gieo trồng của Việt Nam sang việc trồng v� gặt h�i bằng m�y m�c.� C�c tham vọng như thế c� thể ph�t sinh từ một loại ngạo mạn ph�ng đ�ng hậu chiến thắng; ch�ng thật dễ d�ng c� thể được nhận thấy như một kh�t vọng c� � thức để vượt tho�t c�c sự lệ thuộc kinh ni�n cố hữu trong sự k�m ph�t triển c�ng nghiệp v� c�c số nhập cảng thực phẩm h�ng năm.� Nhưng một trong những kh� khăn ch�nh yếu nằm ở sự kiện rằng sẽ kh�ng dễ d�ng để khai th�c chủ nghĩa d�n tộc của n�ng d�n cho c�c c�ng t�c kinh tế phức tạp đ�n thế, như đ� được thực hiện, trước năm 1975, để điều hướng giới n�ng d�n chống lại c�c kẻ x�m lăng da trắng v�o xứ sở.� Vấn đề vận động d�n ch�ng trong c�ch mạng Việt Nam đ� tiến v�o một giai đoạn ho�n to�n mới.
������ Điều quan trọng rằng n�ng d�n miền bắc, c�c kẻ cũng được triệu tập như lao động tiền phong của �c�c khu vực kinh tế mới� từ l�u đ� sống trong một thế giới của sự tiến bộ �t c� thể đo lường được về mặt kinh tế ch�nh danh.� Từ 1960 đến 1975, thu nhập tổng qu�t của c�c hợp t�c x� n�ng nghiệp của miền bắc, cả về mặt tuyệt đối lẫn tương đối, đ� trải qua sự gia tăng �kh�ng đ�ng n�i tới�.� Đ�ng thực rằng nếu người ta lấy chỉ số 100 cho tổng trị gi� sản lượng n�ng nghiệp mi�n bắc trong năm 1960, c�c chỉ số của sản lượng của c�c năm kế tiếp (được tuy�n bố) sẽ l� 123 trong năm 1965, 113 trong năm 1969, 122.5 trong năm 1970, v� 115.7 trong năm 1971.� Nhưng c�c phi tổn cụ thể li�n can đến sự hiện đại h�a n�ng nghiệp � chẳng hạn như mua ph�n b�n h�a học, hay sử dụng nhiều điện lực hơn � đ� ngốn ng�y c�ng mạnh mẽ hơn v�o trị gi� sản lượng n�y.� Ch�ng gia tăng từ 25.8% của trị gi� trong năm 1960 l�n đến 40% trị gi� hay nhiều hơn v�o đầu thập ni�n 1970.� Sự kiện n�y cướp mất bất kỳ sự gia tăng n�o trong lợi tức.� (Như một sự đo lường năng suất thấp một c�ch thảm hại của sự đầu tư tư bản trong nền n�ng nghiệp tập thể h�a của Việt Nam, trong khi ngạch số trung b�nh của sự đầu tư tư bản tr�n mỗi mẫu t�y (ha) canh t�c mỗi năm tại miền bắc gia tăng từ một chỉ số 100 trong năm 1965 l�n đến 173 trong năm 1967, trị gi� thực sự của sản lượng tr�n mỗi mẫu t�y canh t�c tại miền bắc đ� chỉ gia tăng từ một chỉ số 100 trong năm 1965 �l�n tới 104.6 trong năm 1967).� Thu nhập h�ng năm trung b�nh của c�ng nh�n canh t�c tại miền bắc th� trồi sụt.� Nhưng nhất quyết n� đ� kh�ng ph� được h�ng r�o khi�m tốn l� 200 đồng một năm; thu nhập đ� l� 126 đồng trong năm 1964, 135 đồng trong năm 1965, 127 đồng trong năm 1966, 139 đồng trong năm 1967, v� giảm xuống c�n 120 đồng trong năm 1969. 24 Tại �t nhất một số nơi của Bắc Việt (Tonkin), v�o năm 1967, c�c d�n l�ng đ� từ bỏ một c�ch bất hợp ph�p c�c đồng l�a của họ để đi kiếm thu nhập lớn hơn bằng việc mậu dịch v� vận chuyển sản phẩm tr�i ph�p; hơn thế, ủy ban nh�n d�n tại một số l�ng x� đ� bị tố gi�c dung chấp cho h�nh vi như thế. 25
������ Một cuộc điều tra của ch�nh phủ về t�nh trạng khẩn cấp tr�n c�c gi� cả, lương bổng, v� tiền tệ của Việt Nam, được thực hiện v�o l�c sắp c� cuộc đụng độ của Việt Nam với Trung Quốc, đ� ph�t gi�c rằng sự tham nhũng của ch�nh quyền, v� nhược điểm tổng qu�t của guồng m�y kinh tế nh� nước, đặc biệt tại c�c l�ng x�, đ� đặt giới n�ng d�n ho�n to�n trong b�n tay chi phối bởi �thị trường tự do�. Ngay cả nếu sự ph�n phối c�c sản phẩm của nh� nước , tr�n l� thuyết, c� thể thỏa m�n hay vượt qu� c�c y�u cầu, nhiều h�ng h�a vẫn c�n ngo�i tầm tay với của c�c n�ng d�n.� Sau năm 1975, theo cuộc điều tra, cư d�n �trung b�nh� tại một th�nh phố hay tỉnh lỵ Việt Nam nhận được bốn thước vải mỗi năm từ guồng m�y ph�n phối nh� nước, cư d�n trung b�nh tại một quận (huyện) lỵ nhận được ba thước, v� cư d�n trung b�nh tại một l�ng x� chỉ nhận được 2.3 thước.� Sự mục n�t của thư lại quan li�u, n�i c�ch kh�c, đang đe dọa đưa tới một sự ph�ng đại đầy tai họa trong c�c sự kh�c biệt kinh tế n�ng th�n � th�nh thị.� Bị c�ch biệt bởi sự co r�t của c�c thẩm quyền ph�n phối nh� nước, c�c n�ng d�n Việt Nam đ� bị b� buộc phải mua một k�-l�-gam ph�n đạm h�a học (nitrogenous) tr�n thị trường tự do cao hơn mười lần gi� ch�nh thức, hay một hộp thuốc s�t tr�ng cao hơn mười s�u lần trị gi� do nh� nước ấn định.� Đổi lại, họ kh�ng c�n c� thể chịu được việc b�n sản phẩm của ch�nh họ cho nh� nước.� Ngay c�c x� nghiệp do nh� nước quản l�, trong thực tế, đ� �l�m thất tho�t� c�c sản phẩm của họ -- vải, x�-ph�ng, thuốc l�, b�t viết bơm mực � ra ngo�i thị trường tự do, 26 nơi c� c�c kẻ quản thủ, đặc biệt tại miền nam, l� c�c Hoa kiều hải ngoại.
C�c Sự Bất Th�ch Đ�ng Của Sự Cải C�ch
������ Để giải quyết cuộc khủng hoảng, hay cuộc khủng hoảng tiềm ẩn, của sự c�ch biệt kinh tế n�ng d�n, ch�nh quyền Việt Nam đ� đưa ra c�c sự cải c�ch quan trọng hồi đầu năm 1978 theo c�c chiều hướng thu mua ch�nh thức c�c sản phẩm canh t�c.� Trong việc thu mua th�c, ch�nh phủ đ� b�i bỏ ch�nh s�ch cũ của c�c sự trưng thu gạo cưỡng b�ch �b�nh ổn h�a� (stabilized), kết hợp với sự khuyến kh�ch hờ hững c�c việc b�n tự nguyện cho nh� nước với gi� cao gấp ba lần c�c gi� cả cưỡng b�ch rất thấp. �Thay v�o đ�, trong hiện th�n mới của n� tại c�c đồng l�a, nh� nước giờ đ�y mua 90% sản lượng ngũ cốc với �gi� mua căn bản�, nhưng sẽ mua c�c số thu hoạch vượt qu� chỉ ti�u ở �c�c mức gi� kh�ch lệ� cao, được m� tả một c�ch c�ng khai như c� bản chất của �tiền thưởng� (reward money).� Với c�c sự kh�c biệt địa phương, Việt Nam được ph�n chia th�nh năm khu vực định gi� n�ng phẩm � ch�nh phủ kỳ vọng c�c gi� cả của c�c vụ thu mua th�c theo c�c cải c�ch như thế được n�ng cao khoảng 20-30%� (c�c gi� cả ch�nh thức của c�c n�ng phẩm tại miền bắc gia tăng chỉ c� 50% trong to�n thể thời kỳ từ 1960-78), v� gi� cả c�c loại rau sẽ gia tăng �một c�ch kh�ch lệ� hơn nữa�. 27
������
������ Liệu c�c cải c�ch như thế, tự bản th�n ch�ng, sẽ đủ để th�o gỡ n�ng nghiệp Việt Nam ra khỏi c�c kh� khăn của n� hay chưa?� Cho đến giờ chỉ c� �t bằng chứng t�ch cực.� Một vấn đề l� tinh thần của n�ng d�n sau năm 1975 c� thể chưa bị triệt hạ kh�ng chỉ bởi cảm nhận về một sự tr� trệ k�o d�i của c�c niềm hy vọng kinh tế, m� cũng c�n bởi c�c t�c dụng địa phương đ�ch x�c của một sự lỏng lẻo thư lại quan li�u tổng qu�t hơn.� C�c t�c dụng v� hiệu h�a của sự �thiếu mạch lạc� (disarticulation) của nh� nước Việt Nam r� r�ng đ� trở n�n nghi�m trọng.� Khu vực kinh tế do nh� nước quản trị, khu vực với liều lượng nhiều nhất của sự thẩm nhập thư lại quan li�u � c�c n�ng trại nh� nước, c�c chương tr�nh l�m nghiệp, c�c ng�nh x�y dựng cơ bản � đ� l� khu vực nơi m� c�c kết quả của sự đầu tư, v� tỷ số t�ch lũy tư bản, bị suy giảm nghi�m trọng nhất sau năm 1975.� Mặc d� lực lượng nh�n c�ng trong khu vực n�y gia tăng h�ng năm từ 8% đến 10%, với c�c ng�n khoản d�nh cho lương bổng v� an sinh gia tăng tương ứng, năng suất lao động của n�, được t�nh theo c�c số thu nhập của c�ng d�n, lại giảm s�t. 28 Thay v� viện dẫn một sự khan hiếm ngoại viện, hay c�c tinh thần cổ lỗ của c�c n�ng d�n Việt Nam, như l� c�c trở ngại ch�nh cho sự du nhập kỹ thuật ti�n tiến v�o sự canh t�c của Việt Nam, Thứ trưởng Bộ N�ng Nghiệp, Dương Hồng Dat [Đạt?], đ� giải th�ch trong một cuộc phỏng vấn trong m�a h� năm 1978 rằng kh� khăn lớn lao l� sự chưa trưởng th�nh về định chế của nh� nước Việt Nam.� Việt Nam c�n thiếu �c�c căn bản ph�p l�� cho một cuộc c�ch mạng n�ng nghiệp, �c�c quy đinh của nh� nước� hay �c�c đạo luật� c� thể chi phối v� phối hợp c�ng việc của c�c ng�nh kinh tế kh�c nhau v� c�c địa phương.� V� thế, mặc d� Ủy Ban Khoa Học v� C�ng Nghệ Nh� Nước gi�m s�t t�m viện v� 500 trạm nghi�n cứu thực nghiệm, n� đ� bị kết �n đ� đưa ra c�c quan điểm của n� ho�n to�n theo một �phương thức chương tr�nh h�a� [ ti�ng Việt trong nguy�n bản, được dịch ra Anh ngữ như sau: programmizing manner, ch� của ngườiu dịch], như c�c h�nh b�ng kh�ng được thả neo bởi thực chất của �một hệ thống c�c quy tắc�. 29 Nhiều bộ kh�c nhau trong ch�nh phủ d�nh l�u đến n�ng nghiệp chắc chắn đ� thiếu sự phối hợp.� Điều n�y đặc biệt đ�ng tại �c�c khu kinh tế mới�, vốn đ�i hỏi sự ch� �, v�o cuối năm 1977, của Bộ Lương Thực v� Thực Phẩm (cung cấp thức ăn cho ngườiu d�n thuộc c�c khu kinh tế mới); của Ủy Ban Kế Hoạch Nh� Nước, Bộ Vật Tư, Bộ X�y Dựng, Bộ T�i Ch�nh, v� Ng�n H�ng Nh� Nước (tất cả c�c cơ quan đ� cung cấp hoặc c�c vật liệu x�y dưng hay vốn cho c�c khu kinh tế mới); của Bộ L�m Nghiệp (phụ tr�ch cung cấp gỗ, v� quy định sự sử dụng c�c vật tư khan hiếm chẳng hạn như c�c �ng v� m�y bơm nước); của Bộ Y Tế C�ng Cộng (phụ tr�ch việc chống lại bệnh sốt r�t); của Bộ Giao Th�ng v� Vận Tải (di chuyển d�n ch�ng đến c�c khu kinh tế mới); v� của Bộ N�ng Nghiệp. ��
������ � Một sự ph�n t�n hỗn loan như thế của c�c quyền lực kinh tế ở trung t�m của một chế độ độc t�i c�ch mạng đ�i hỏi một sự giải th�ch.� C� thể rằng c�c nh� ch�nh trị c� thẩm quyền thực sự để ph�n phối c�c quyền hạn cấu tạo quyết định giữa c�c bộ qu� tệ hại kh�ng chịu học hỏi c�c vấn đề kinh tế v� kỹ thuật để c� khả năng thực hiện sự ph�n phối như thế một c�ch r� r�ng.� Người ta c� thể n�u c�c c�u hỏi về khả năng đ�ch x�c của V� Nguy�n Gi�p, th� dụ, như nh� hoạch định cho sự thay đổi n�ng nghiệp, bất kể tất cả c�c b�i diễn văn �ng đ� đưa ra về chủ đề n�y kể từ 1975.� Như một biến thể hay một sự nối d�i của điều n�y, người ta c� thể quan s�t thấy rằng c�ng việc ch�nh của phe d�n tộc chủ nghĩa Việt Nam trước 1975 � sự tống xuất c�c người nước ngo�i theo phe thực d�n, xuy�n qua sự động vi�n v� l�nh đạo của một giới n�ng d�n c� vũ trang � được ph�t huy một c�ch s�ng tạo nhất bởi một thứ ch�nh trị nghi�ng nặng tr�n một �phương thức chương tr�nh h�a� hơn l� tr�n sự khai triển c�c cấu tr�c ph�p l� v� bộ m�y thư lại quan li�u dễ hiểu.� Điều l�m hơi thắc mắc rằng c�c hồi tưởng v� c�c th�i quen của một qu� khứ vinh quang giờ đ�y lại được triệu mời một c�ch vật n�i để kiểu ch�nh c�c nhược điểm của một hiện tại k�m xa vinh quang.� Khi sự kiện tiết lộ, v�o cuối năm 1977, rằng c�c sự phong tỏa đồ tiếp liệu đ� trợ lực v�o việc ngăn cản hơn một phần ba số c�ng nh�n cần thiết kh�ng đựoc di chuyển đến c�c v�ng kinh tế mới trong năm đ�, Bộ Lương Thực v� Thực Phẩm nhận lệnh xử l� c�c số tiếp liệu thực phẩm của c�c khu kinh tế mới như thể ch�ng l� c�c tiếp liệu thực phẩm của qu�n đội. 30 C�c h�nh ảnh v� từ ngữ qu�n sự đ� ti�n tới việc th�m nhập v�o tư tưởng kinh tế Việt Nam.� Sự phổ th�ng của ch�ng được tr� li�u để gợi nhớ c�c chiến thắng của Việt Nam tr�n người Ph�p v� người Mỹ.� Nhưng n� c�ng gợi nhớ lại một tiền lệ �t thuận lợi hơn: sự ch� � khắc nghiệt của Trotzky đ�n �việc qu�n sự h�a c�ng việc� tại LBSV sau năm 1917.
������ C� lẽ điều l�m lo �u ch�nh c�c nh� khoa học x� hội Việt Nam s�u sắc kh�ng� phải l� sự sử dụng c�c truyền thống qu� khứ để đ�u tranh với c�c kh� khăn hiện tại, m� lại l� sự vắng mặt của c�c dự kiến bản địa h�a to�n diện đầy đủ về tương lai c� thể được nối kết một c�ch bao qu�t với c�c thực tại x� hội v� văn h�a Việt Nam.� Ngược lại, cảnh tr� dường như bị rối loạn bởi sự x�m nhập qu� sớm của qu� nhiều c�c biểu tượng th�ng th�i rởm của c�c sự hiện đại h�a, được chế tạo ở nơi n�o kh�c, kh�ng phản ảnh c�c nếp suy nghĩ của Việt Nam.� Một th� dụ c� thể được t�m thấy trong cuộc tấn c�ng to�n quốc v�o �chủ nghĩa thư lại quan li�u: bureaucratism� m� H� Nội đ� ph�ng ra trong năm 1976, một phần chắc chắn để giảm bớt c�c ph� tổn gia tăng th�i qu� về lao động v� vật tư sản xuất trong nền kinh tế Việt Nam (tr�n l� thuyết, nhưng cho đến giờ kh�ng phải tr�n sự thực h�nh của Việt Nam, c�c khoản đầu tư vật tư cao hơn sẽ phải dẫn đến c�c ph� tổn lao động thấp hơn, cho ph�p sự tạo lập �trị gi� thặng dư�).� Nguyễn Đức Uy [?], một nh� t�m l� x� hội, viết trong năm 1977, đ� nhận thấy một điều kỳ lạ về cuộc tấn c�ng n�y.� C�c b�o ch� Việt Nam, cố gắng ch�m biến c�c thư lại quan li�u kh�ng đ�p ứng, đ� m� tả họ như c�c sinh vật cưỡi c�c m�y điện thoại của họ tr�n đường đi l�m.� N�i c�ch kh�c, t�c giả Nguyễn Đức Uy [?] đ� viết, c�c tờ b�o như thế chỉ giả định rằng c�c thư lại quan li�u Việt Nam hẳn phải giống như �c�c đồng sự� của họ tại �c�c nước x� hội chủ nghĩa kh�c� vốn l� �c�c chiếc m�y tự động� b�m �chặt� lấy h�ng loạt bao la c�c quy định c�ng việc ch�nh x�c, được ghi tr�n văn kiện r� r�ng, v� bị bao quanh bởi c�c đống điện thoại k�u r�o inh tai.� Nhưng trong thực tế Việt Nam chỉ c� rất �t điện thoại.� V� một thư lại quan li�u Việt Nam điển h�nh đ� tiến h�a từ một �kiểu: model� [tiếng Việt trong nguy�n bản, ch� của ngườiu dịch] kh�c, tiền-khoa học (prescientific) của chủ nghĩa thư lại quan li�u.� Anh ta đ� l�m chậm trễ c�c thủ tục ch�nh quyền bởi sự quan t�m đến tư thế của anh trong việc tỏ ra vừa uy nghi�m một c�ch hống hạch lẫn kh�m n�m [tiếng Việt trong nguy�n bản, ch� của người dịch] th�i qu�, nhưng sự ch� � ch�nh yếu của anh nhằm v�o việc thiết lập �c�c t�m l� ban ph�t �n huệ� l�m mất nhiều th� giờ đối với c�c người d�n m� anh ta giao dich. 31 H�m � l� một l� do cho sự v� hiệu năng tương đối của ch�nh phủ Việt Nam trong việc thay đổi nền kinh tế rằng ngay c�c ti�u chuẩn m� bản th�n n� chỉ tr�ch � như c�c tranh biếm họa cho thấy � th� đ�i khi bị vay mượn qu� hiển nhi�n, v� qu� lỗi thời, để x�c định được c�c vấn đề cụ thể.
������ C�c ti�u chuẩn v� h�nh ảnh vay mượn thường đơn giản kh�ng đủ mạnh mẽ để thay đổi một c�ch nhanh ch�ng c�c xung lực lịch sử tại x� hội Việt Nam � v� trong phong tr�o Cộng Sản Việt Nam � đang tạo ra sự tổn hại nhiều nhất.� C�c nh� kinh tế Việt Nam, cố gắng để x�c định c�c xung lực như thế, đ� chỉ tr�ch ch�nh phủ của ch�nh họ về việc kh�ng hiểu biết về t�nh s�ng tạo của thương mại: một khuynh hướng tự nhi�n, c� lẽ, trong một x� hội Khổng học trước đ�y vốn thiếu một tầng lớp kinh doanh bản địa.� Giữa c�c năm 1976 v� 1980, H� Nội đ� hy vọng di chuyển v�o khoảng bốn triệu c�ng nh�n v� c�c th�n nh�n của họ đến ba khu vực kinh tế mới tại miền nam: một khu vực trồng l�a gạo ở ch�u thổ s�ng Mekong l� nơi m� c�c n�ng d�n ch�u thổ s�ng Hồng sẽ được di chuyển đến (thuộc c�c tỉnh Minh Hải, Ki�n Giang v� Long An); một khu vực Nam Kỳ [Cochinchina trong nguy�n bản, ch� của người dịch] cấy rừng trồng c�y kỹ nghệ v� c�c loại thực phẩm c� thể xuất cảng được (thuộc c�c tỉnh T�y Ninh, S�ng B� v� Đồng Nai); v� một khu vực cao nguy�n chuy�n n�ng nghiệp chuy�n m�n h�a tr�n quy m� rộng lớn (thuộc c�c tỉnh L�m Đồng, Darlac v� GiaLai � Kontum).� Nhưng theo c�c kinh tế gia tại Viện Kinh Tế H� Nội, 32 chế độ đ� ước lượng thấp sự kiện rằng c�c khu kinh tế mới kh�ng chỉ kh�ng c� thể tạo ra c�c sản phẩm thương mại mới của ch�nh ch�ng ngay tức th�, m� sẽ phải thu h�t c�c số lượng lớn lao c�c sản vật từ c�c nơi kh�c.� Ch�nh phủ Việt Nam đ� tin tưởng một c�ch sai lạc, theo c�c chuy�n vi�n của ch�nh họ, rằng hoạt động thương mại chỉ l� �sản phẩm: product� hay �kết quả: result� của một sự ph�n chia x� hội n�o đ� về lao động, chứ kh�ng phải cũng l� một chất x�c t�c cho sự quản trị v� tăng trưởng tốt hơn.� Nh�n thương mại thuần t�y về mặt �kẻ trung gian: middleman�, chứ kh�ng phải hiểu n�[trong một cung c�ch �t�ch cực� chi phối bởi �t�nh thực dụng: practicality�, ch�nh phủ đ� khinh thị sự tạo lập ra một �tổng c�ng ty mậu dịch� cho c�c khu kinh tế mới.� Ho�n to�n kh�ng chủ �, ch�nh phủ v� thế đ� bỏ rơi c�c khu kinh tế mới cho �c�c thị trường tự do� của chế độ quả đầu (oligarchy) thương mại miền nam.
������ Tất cả điều n�y mang ch�ng ta trở về cuộc khủng hoảng với Trung Quốc, ph� sản quốc tế của c�c sai lầm, c�c sự bất th�ch đ�ng, v� c�c di sản lịch sử tai hại như thế.� Bởi giới quả đầu thương mại miền nam cũ hiển nhi�n hưởng lợi từ sự ngờ vực của giới n�ng d�n Việt Nam, v� c�c nhược điểm thư lại quan li�u v� ch�nh trị của nh� nước Việt Nam thống nhất, hầu bảo vệ c�c quyền lợi của n� một c�ch xuất sắc.� Sau năm 1975, c�c doanh nh�n Hoa kiều hải ngoại tại Th�nh Phố Hồ Ch� Minh tiếp tục tự li�n minh với c�c mạng lưới mậu dịch �ch�n rết: centipede-legged�tư nh�n, dẻo dai, tại ch�u thổ s�ng Mekong, vốn dựa tr�n �c�c nh�n vật trung t�m� (như một v�i c�n bộ kh�m ph� một c�ch chậm trễ) của c�c l�ng x� miền nam, tức �c�c n�ng d�n trung gian� c� đầu �c kinh doanh c� thể t�nh to�n một c�ch sắc sảo c�c ph� tổn tiếp thị v� vận tải. 33 Tại c�c th�nh phố miền nam, c�c doanh nh�n như thế đ� duy tr� c�c thương nghiệp của họ bằng c�ch k� kết c�c hợp đ�ng quản trị kinh tế với nh� nước cho ph�p họ tiếp tục sở hữu c�c vật tư sản xuất.� Hay, nếu c�c x� nghiệp của họ bị �t�i x�y dựng� v�o c�c x� nghiệp nh� nước hay c�c x� nghiệp hỗn hợp quốc doanh � tư doanh, họ được ph�p để khống chế c�c ủy ban chỉ đạo vốn h�nh sử thẩm quyền tr�n c�c doanh nghiệp mới, thường �p đảo c�c th�nh vi�n c�ng nh�n tại c�c ủy ban như thế bởi tỷ số cao đ�n mười tr�n một.� C�c c�n bộ đảng tại miền nam bị �t�n tỉnh� bởi c�c �kẻ theo tư bản chủ nghĩa� Hoa kiều hải ngoại một c�ch hữu hiệu đến nỗi nhiều người trong họ đ� đ�nh mất �quan điểm giai cấp của họ� , bỏ rơi sự ch� � đến việc x�y dựng c�c nghiệp đo�n lao động quần ch�ng , v� ngay cả th�ng đồng với c�c kẻ tư bản chủ nghĩa để đ�nh cắp t�i sản nh� nước. 34 Sự tham nhũng n�y của c�c c�n bộ, kế đ�, lại được l�m cho dễ d�ng hơn � nhưng cũng kh�ng thể tha thứ hơn � bởi sự kiện rằng đảng đ� c� một sự tập trung đ�ng đảo c�c đảng vi�n tại miền bắc hơn l� tại miền nam.� Do một phần từ c�c sự tổn thất trong chiến tranh, đảng nhận thấy m�nh, một c�ch kh�ng tự nguyện, ở v�o vị tr� g�n như giới thư lại quan li�u Khổng học Việt Nam trước khi thực d�n Ph�p đ�n trong thập ni�n 1850: cai trị miền nam như thể l� một l�nh địa gi�u c�, v� luật lệ, nơi m� sự hiện diện đ� thiết định của t�nh ch�nh thống chỉ được nh�n thấy một c�ch mờ nhạt.� Về mặt to�n quốc, số đảng vi�n của Đảng Cộng Sản Việt Nam chiếm 3.13% d�n số Việt Nam trong năm 1977.� Nhưng ri�ng tại miền nam trong năm 1977, số đảng vi�n chỉ chiếm 1.2% [?] d�n số (c�n chưa tới ph�n nửa tỷ lệ đ� trước Th�ng Năm 1975).
Trận Đ�nh Thứ Nh� Tại Saig�n V�
Hậu Quả Quốc Tế Của N�
������ Để cứu v�n c�c chương tr�nh kinh tế v� x� hội bị cắt mất nửa kh�c ruột của họ tại miền nam, c�c nh� cầm quyền Việt Nam, v�o ng�y 23 Th�ng Ba 1978, đ� ph�ng ra điều c� thể được gọi l� trận đ�nh thứ nh� v�o S�ig�n.� Cuộc đấu tranh trong một v�i kh�a cạnh c�n nguy hiểm hơn trận đ�nh thứ nhất v�o S�ig�n diễn ra trong m�a xu�n 1975.� Ch�nh họ đ� đề cập đến n� như l� một �chiến dịch chiến tranh� nhằm bẻ gẫy � sau c�ng � quyền lực của doanh nh�n tư doanh của miền nam.� C�c sự bất m�n của quần ch�ng được huy động.� Tất cả c�c c�ng nh�n ăn lương Việt Nam trước đ�y đ� phục vụ c�c doanh nh�n như thế, chẳng hạn c�c t�i xế, thợ mộc, thợ nề, hay lao c�ng, bị y�u cầu h�y th�ng b�o nh� nước về c�c h�ng h�a cất dấu m� c�c chủ nhận của họ đ� kh�ng khai b�o trước đ�y.� Trong cuộc li�n hoan của c�c hoạt động chỉ điềm tại c�c khu phố r� r�ng tiếp nối theo đ�, c�c hận th�, kể cả c�c hận th� chủng tộc lịch sử, c� l� đ� được thanh to�n.� Bản th�n ch�nh quyền Việt Nam n�i rằng 90 phần trăm c�c sự c�o gi�c của c�c điềm chỉ vi�n về c�c h�ng h�a cất dấu được chứng tỏ l� đ�ng, c� nghĩa rằng �t nhất c� 10% [sự c�o gi�c] l� sai.� Kết quả của trận đ�nh thứ nh� v�o S�ig�n rằng quyền lực kinh tế của khoảng 10% c�c gia đ�nh kinh doanh tư nh�n của miền nam đ� bị �thủ ti�u� một c�ch cưỡng b�ch � một thắng lợi kh� yếu cho c�c sự chấn thương quốc tế m� sự kh�ch động đ� g�p phần tạo lập. 36
������ To�n thể cộng đồng Hoa kiều hải ngoại khắp Việt Nam, bắc cũng như nam, người ngh�o cũng như c�c thương gia gi�u c�, c� vẻ đ� tự đổ x� v�o một sự sụp đổ tinh thần.� Kh�ng c� sự suy sụp đầu �c n�y, v� kh�ng c� cuộc x�m lăng của Việt Nam v�o Căm Bốt m� t�nh trạng tr� trệ kinh tế tại miền nam Việt Nam cũng đ� g�p phần quyết định để lao tới, kh�ng c� mấy x�c xuất rằng c�c căng thẳng k�o d�i từ l�u giữa Bắc Kinh v� H� Nội, g�y ra bởi c�c ch�nh s�ch ngoại giao kh�c nhau, sẽ b�ng nổ vượt qu� mọi sự ngăn chặn.� Tại miền bắc Việt Nam, c�c tin đồn v� thực chất của cuộc chiến tranh chủng tộc lạnh l�ng cũng c� thể bị ph�t chiếu ra b�n ngo�i từ th�nh phố hải cảng Hải Ph�ng, nới c� 1.2 triệu d�n bao gồm c�c số lượng quan trọng của Hoa kiều hải ngoại.� Bất kể sự tập thể h�a hời hợt bề ngo�i của c�c doanh nghiệp ở Hải Ph�ng v�o năm 1960, c�c nh� mậu dịch tư nh�n v� �thị trường tự do� vẫn c�n chiếm tới 32% số thương mại b�n lẻ tại th�nh phố n�y trong năm 1974. 37 Để kiềm h�m c�c hoạt động tiếp thị tư nh�n gia tăng tại Hải Ph�ng, ch�nh phủ Việt Nam, theo sự thừa nhận của ch�nh họ, trong năm 1977 đ� đ�p ph� h�ng ngh�n ng�i nh�, t�p lều v� c�c quầy b�n h�ng được dựng l�n �một c�ch bất hợp ph�p� tại c�c th�nh phố nội v� ngoại �, v� đ� gửi h�ng ngh�n c�c kẻ bu�n b�n nhỏ tr�i ph�p của Hải Ph�ng đến bốn trại lao động được th�nh lập đặc biệt.� Sự ph� vỡ c�c sự kiểm so�t thương mại của nh� nứoc tại Hải Ph�ng trong năm 1977 đ� được so s�nh trong b�o ch� Việt Nam với t�nh trạng v� ch�nh phủ thương mại đồi trụy của S�ig�n trước 1975. 38
������ Durkheim từng c� lần ghi nhận rằng c�c nh� c�ch mạng hiếm khi tra hỏi đ�u l� c�c mục đ�ch hữu dụng thu đạt được bởi c�c sự sắp xếp x� hội kh�ng thể chịu đựng được một c�ch tổng qu�t hơn, m� họ mong mu�n lật đổ.� Hiển nhi�n sự triệt hạ của ch�nh quyền Việt Nam chủ nghĩa tư bản của Hoa kiều hải ngoại sẽ kh�ng thực sự giải quyết một c�ch mau ch�ng bất kỳ chứng bệnh ch�nh trị v� kinh tế n�o m� Việt Nam đang g�nh chịu.� Song người ta cũng phải hiểu rằng l�m sao chỉ c� rất �t c�c kẻ b�nh vực tại Việt Nam (hay nơi kh�c tại Đ�ng Nam �) m� doanh nh�n Hoa Kiều hải ngoại tranh thủ được, v� l�m sao m� nhiều sự ngờ vực về l�ng y�u mến được đ�nh thức dậy của Trung Quốc d�nh cho Hoa kiều hải ngoại, v�o cuối thập ni�n 1970, nhiều phần sẽ được nu�i dưỡng khắp v�ng, từ H� Nội cho đến, th� dụ, Jakarta.� Quan điểm của Trung Quốc về cuộc khủng hoảng rằng chỉ c� v�o khoảng �một phần trăm� Hoa kiều hải ngoại tại Việt Nam l� c�c nh� tư bản S�ig�n.� Do đ�, �c�ng cuộc tại x�y dựng x� hội chủ nghĩa� kh�ng thể l� động lực thực sự cho c�c �p lực của Việt Nam tr�n họ. �t người d�n Đ�ng Nam � lại thấy được rằng c�c lập luận như thế l� khả t�n. �H� Nội kh�ng phủ nhận rằng c�c nh� tư sản trong số Hoa kiều hải ngoại l� một thiểu số nhỏ.� Nhưng n� đặt định luận cứ của m�nh tr�n c�c sự tuy�n x�c rằng thiểu số nhỏ n�y tuy thế đ� c� một d�y th�ng lọng hữu hiệu tr�n nền kinh tế miền nam.� C�c doanh nh�n Hoa kiều hải ngoại bị c�c gi�c đ� thực sự độc quyền h�a ng�nh bu�n b�n sỉ v� c�c thương nghiệp xuất-nhập cảng, đ� sở hữu 42 trong số 60 c�ng ty miền nam c� thương vụ h�ng năm trong năm 1975 l�n tới tr�n một tỷ đồng, v� đ� kiểm so�t hơn 80 % c�c cơ sở kỹ nghệ của miền nam về thực phẩm, h�ng dệt, đồ kim loại, v� c�c sản phẩm h�a học.� Ri�ng một doanh nh�n Hoa ki�u ở S�ig�n như L� Long Th�n, theo H� Nội, đ� c� thể nghĩ một c�ch hữu l� về việc ảnh hưởng c�c thị trường v� c�c gi� cả tại miền nam ngay sau 1975, bởi �ng ta đ� rải c�c số lượng chủ � khoản tư bản đầu tư khắp mười t�m x� nghiệp lớn như Vinatexco (h�ng dệt), Vinatefineo (nhuộm), Vicasa (sắt v� th�p), Nakydaco (dầu thực vật), cũng như qua mười s�u ng�n h�ng kh�c nhau. 39 Nơi đ�y, �t nhất, nếu kh�ng c� một l�nh địa n�o kh�c kể từ 1975, ch�nh phủ Việt Nam c� lẽ c�n c� thể dựa tr�n cảm t�nh d�n tộc chủ nghĩa của nhiều người Việt Nam kh�ng phải l� cộng sản.� Sau hết, �ng Nguyễn Văn Hảo, nh� kinh tế đ� từng l�m tổng đốc Quỹ Ph�t Triển Quốc Gia của ch�nh phủ cũ của �ng Thiệu, đ� viết trong năm 1972 rằng vấn đề ch�nh yếu trong việc biến đổi kinh tế n�ng nghiệp của miền nam l� l�m sao gi�p đỡ cho c�c n�ng d�n tổ chức đời sống của họ gi�p cho họ sẽ kh�ng bị nằm dưới quyền kiểm so�t của c�c Hoa kiều trung gian l� những kẻ lu�n lu�n ăn trộm c�c lợi nhuận của họ. 40 Trở l�i về thời kỳ thuộc địa Ph�p, điều thường xảy ra trong số c�c k� giả Việt Nam c� đầu �c ghen tỵ rằng c�c doanh nh�n v� c�ng nh�n Hoa kiều hải ngoại được tổ chức tốt hơn, xảo quyệt hơn đ� c� thể mang lại c�c b�i học cho người Việt Nam về việc qua mặt được c�c sự trấn �p ph�p l� của người Ph�p, qua c�c phường nghề v� hội qu�n b� ẩn của họ. 41
������ Liệu c� khả t�nh n�o cho bất kỳ người ngoại quốc n�o đ�ng vai một quan s�t vi�n kh�ch quan trong cuộc xung đột Trung Quốc � Việt Nam? Bất kể c� sự nghi ngờ đến đ�u m� bất kỳ sử gia n�o c� thể c� về ph�p thần diệu của c�c toa thuốc cũ rich của Lenin cho việc thay đổi nền kinh tế cũ ở S�ig�n, cũng ch�nh sử gia đ�, đặc biệt nếu �ng ta đ� từng sống tại S�ig�n trước năm 1975, kh�ng thể qu�n được c�c đường phố dơ bẩn của n� với c�c kẻ bị c�i hủi, c�c c� g�i điếm v� c�c đứa trẻ đ�nh giầy ở tuổi c�n thơ � lại kh�ng n�i g� về c�c t�a biệt thự của số người gi�u c� độc �c về tinh thần, kể cả c�c nh� ph� h�o (plutocrats) Hoa Kiều hải ngoại, c�c kẻ trồng hoa lan v� tổ chức c�c buổi đ� g�.� Để c� được sự c�ng bằng đối với ch�nh phủ Việt Nam hiện nay đ�i hỏi �t nhất sự nh�n nhận rằng sự �p đặt c�c mục đ�ch quốc gia v� c�ng cộng mạnh mẽ hơn tr�n x� hội n�y l� đ� qu� muộn m�ng.� Song để c� sự c�ng bằng đối với đối thủ của H� Nội, ch�nh quyền Trung Quốc hiện nay, cũng sẽ đ�i hỏi một sự nh�n nhận rằng vấn đề Hoa kiều hải ngoại kh�ng chỉ l� một vấn đề của c�c quan hệ đối ngoại đối với c�c ch�nh trị gia Trung Quốc.� Kh�ng chỉ c� vấn đề về quyền lợi trực tiếp đối với h�ng triệu người d�n tại miền nam Trung Quốc c� c�c th�n nh�n tại Đ�ng Nam �, bản chất v� số phận của c�c Hoa kiều hải ngoại cũng l� c�c đề t�i tranh c�i ngay tại trung t�m của chiến trường tr�n đ� hai c�nh ch�nh yếu của đảng Cộng Sản Trung Quốc đang tranh gi�nh.
������ Trong Cuộc C�ch Mạng Văn H�a, th� dụ, c�c Hoa kiều hải ngoại hồi hương đang sinh sống tại Trung Quốc đ� bị đối xử tồi tệ bởi Tứ Nh�n Bang v� đ�ng đảo m�n đồ giờ đ�y đ� bị qu�n l�ng của họ, v� bị tố c�o bởi bọn họ vừa l� đội qu�n thứ năm cho c�c ảnh hưởng ngoại quốc (một �li�n hiệp quốc của gi�n điệp�, Chen Boda được nghĩ đ� n�i như thế), vừa như chất men của một sự t�i lập tư bản chủ nghĩa (bởi thu nhập từ c�c khoản tiền gửi về từ hải ngoại của họ gi�p họ vượt l�n tr�n c�c tiền c�ng v� ti�u chuẩn sinh hoạt của người Trung Quốc th�ng thường hơn).� C�c nh� l�nh đạo Trung Quốc đ� kh�ng chế phe Tứ Nh�n Bang sau năm 1976 lại nh�n c�c Hoa Kiều hải ngoại một c�ch rất kh�c biệt.� Lo �u về việc học hỏi c�c phương thức c�ng nghiệp ngoại quốc v� c�c phương ph�p mậu dịch được khao kh�t going như một thế hệ trước đ�y của c�c người y�u nước Trung Quốc mong ước học hỏi bản phi�n dịch của Yen Fu c�c � tưởng của T. H. Huxley về sự tiến h�a trong năm 1898, c�c nh� l�nh đạo như thế tin tưởng rằng sự chuyển giao kiến thức khoa học T�y Phương cho Trung Quốc c� thể được l�m nhanh hơn bằng việc sử dụng c�c tr� thức Hoa kiều hải ngoại � c�c học giả đang giảng dạy tại c�c đại học của Canada, Mỹ, v� �u Ch�u � với tư c�ch c�c kẻ mai mối, như c�c kẻ trung gian trao đổi kiến thức giữa Phương T�y v� Trung Quốc.� Đ�n bẩy th� đơn giản kh�ng c� g� phải ngượng ng�ng: niềm tự h�o d�n tộc.� Như Đặng Tiểu B�nh đ� n�i với nh� sinh vật học Mỹ gốc Trung Hoa Niu Manjiang hồi Th�ng T�m 1977, sự quan t�m chế ngự giờ đ�y phải l� một sự t�i khẳng định về ��c th�ng minh� của �d�n tộc Trung Hoa�, 42 kh�ng chỉ c�c c�ng nh�n của C�ng H�a Nh�n D�n, n�i c�ch kh�c, m� l� một thế giới chủng tộc vượt qu� c�c bi�n cương quốc gia.� Trong Th�ng Một 1978, Liao Chengzhi, chủ nhiệm văn ph�ng Hoa Kiều Hải Ngoại Sự Vụ thuộc Hội Đồng Nh� Nước, c�n tr�nh b�y c�c Hoa kiều hải ngoại chống cộng, kh�ng phải như c�c kẻ th� giai cấp hay ch�nh trị, m� như c�c �cặn b�: dregs� của �d�n tộc Trung Hoa� � như c�c phần tử tho�i h�a của d�n tộc.� �ng ta tiếp tục x�c định rằng tr�o lượng của thu nhập từ c�c khoản tiền gửi về tư hải ngoại cho c�c gia đ�nh Hoa kiều hải ngoại hồi hương tại Trung Quốc th� ho�n to�n ch�nh đ�ng, �giống�� như c�c d�n l�ng Trung Quốc nhận được thu nhập từ c�c th�n nh�n cự ngụ tại th�nh phố để phụ gi�p cho c�c chi ph� của gia đ�nh. 43 �t người d�n Đ�ng Nam � n�o lại c� thể kh�c biệt với sự �p dụng c� biệt của họ Liao về sự h�nh dung th�nh phố v� l�ng x� như thế với thế giới của c�c quốc gia-d�n tộc được giả định c� chủ quyền, đặc biệt khi sự �p dụng, c�ng l�c, trong một v�i phương c�ch, l� một sự đảo ngược ở cấp địa phương: sự sử dụng của phe �theo chủ nghĩa họ Mao� trước đ�y về sự h�nh dung như thế để m� tả sự li�n đới của người ngh�o to�n cầu, bất kể chủng tộc ri�ng của họ, chống lại phe gi�u c� tr�n to�n cầu.� Thời đại Đặng Tiểu B�nh tại Trung Quốc kết hợp một c�ch mỉa mai một ti�u điểm được m�i nhọn tr�n chủ nghĩa d�n tộc của chủng tộc với c�c sự tấn c�ng m�nh liệt v�o c�c mối nguy hiểm nơi t�nh b�i ngoại của Trung Quốc trong c�c vấn đề văn h�a v� khoa học.� C� lẽ điều n�y kh�ng đến nỗi qu� nghịch l� như một sự c�n bằng cần thiết về mặt ch�nh trị v� t�m l�.� Họ Đặng v� c�c người ủng hộ �ng ta, người ta phải ghi nhớ, đ� c�ng khai bị sỉ nhục trước năm 1976 l� một �tập đo�n ngoại vụ�, nh�m kh�ng muốn dựa tr�n c�c t�i nguy�n ri�ng của m�nh để hiện đại h�a.
������ Nhưng c�c nh� ph�n t�ch Việt Nam giờ đ�y nh�n sự t�n s�ng được phục hoạt d�nh cho c�c Hoa kiều hải ngoại tại Bắc Kinh như một sự từ bỏ thực sự của Trung Quốc đối với bản th�n cuộc c�ch mạng, như một sự quay trở lại c�c kh�i niệm về tư c�ch c�ng d�n �theo huyết thống� c� t�nh chất đế quốc, xấu xa của triều đ�nh cuối nh� Thanh.� Dĩ nhi�n, điều n�y kh�ng hợp l�.� Nhưng việc mở lại c�c đại học d�nh cho c�c sinh vi�n Hoa kiều hải ngoại tại Trung Quốc trong năm 1978 � th� dụ, trường Đại Học Jinan tại Quảng Ch�u, cấp bằng về ng�nh nh�n văn, khoa học, v� y khoa, hay Đại Học Hoa Kiều Hải Ngoại tại Quanzhou (Ch�uan-chou), Ph�c Kiến, cấp bằng về c�c khoa học c�ng nghiệp � �đ� đổ thểm dầu v�o ngọn lửa n�y, bởi c�c Hoa kiều hải ngoại từ Việt Nam ở trong số c�c sinh vi�n theo học tại Đại Học Jinan trong m�a thu năm 1978, 44 v� một trường của Jinan d�nh cho Hoa Kiều hải ngoại đ� được tạo lập trước ti�n bởi triều đại nh� Thanh kh� l�u trước năm 1911, chỉ đơn giản được �t�i thiết lập� � từ ngữ ch�nh c�c nhật b�o của Trung Quốc sử dụng � bởi c�c nh� c�ch mạng cộng sản.� Tuy nhi�n, tất cả c�c sự phản đổi của Việt Nam như thế đ� bị suy yếu bởi sự bắt chước trực tiếp của ch�nh Việt Nam phần lớn guồng m�y của Trung Quốc cho việc động vi�n l�ng trung th�nh của c�c chủng tộc hải ngoại.� Ch�nh v� thế Ủy Ban Trung Ương Đảng Cộng Sản Việt Nam c� ủy ban Việt Kiều [tiếng Việt trong nguy�n bản, ch� của người dịch] của ch�nh họ, theo d�i số phận của c�c Việt kiều tại Th�i Lan v� cũng cố gắng chi�u dụ sự trợ gi�p của c�c tr� thực Việt Nam y�u nước đang s�ng v� l�m việc tại �c Đại Lợi, �u Ch�u v� Bắc Mỹ Ch�u.
������ C� những g� mỉa mai hơn � hay giả dối, một c�ch v� tinh hay cố � � c�n lại để được nhắc tới? Điểm thực sự l� một điều đơn giản, c� lẽ thế.� Sự ngh�o đ�i tiếp diễn của cả Trng Quốc lẫn Việt Nam đ� th�c đẩy c�c nh� c�ch mạng theo d�n tộc chủ nghĩa cai trị hai nước đến c�c ch�nh s�ch m�, qua c�c tai nạn đ�ch thực trong ni�n lịch, v�o một khung cảnh của c�c sự căng thẳng v� bất đồng sẵn c�, khiến cho sự xung đột giữa họ trở n�n kh�ng thể tr�nh được, v� tạm thời kh�ng thể kiểm so�t được.� V�o ngay l�c khi Bắc Kinh bắt đầu nh�n c�c đầu �c v� khối tiền hồi quốc của Hoa Kiều hải ngoại như c�c t�i sản sinh tử trong sự cứu nguy Trung Quốc, H� Nội trở n�n tin tưởng rằng sự cứu vớt Việt Nam kh�ng c� thể ho�n tất m� kh�ng c� �t nhất sự trấn �p kinh tế v� sự xiết chặt x� hội đối với c�c Hoa kiều hải ngoại tại Việt Nam.� (C�c vi�n chức Việt Nam th� nhận một c�ch hiển nhi�n với c�c nh� ngoại giao T�y Phương, sau khi sự việc xẩy ra, rằng trận đ�nh thứ nh� v�o S�ig�n l� �bị ấn định thời điểm sai lầm một c�ch đầy tai họa�). 45 Cả hai niềm tin như thế b�y tỏ một sự lo lắng lớn lao về sự chậm tiến của quốc gia, v� ch�ng mang v�o cuộc đối đầu một số sự tự h�o chủng tộc h�o huyền n�o đ� vốn được cảm nhận s�u xa v� c�c sự bất an m� kh�ng c� một liều lượng n�o của t�nh duy l� trong M�c-xit, L�-non-n�t c� thể kiềm chế một c�ch ho�n to�n được. �Kh�ng may, c� mọi l� do để tin rằng c�c sự bất an về chủng tộc cạnh tranh như thế sẽ ng�y c�ng bộc ph�t hơn tr�n khắp c�i � Ch�u trong c�c t�nh huống của sự tr� trệ kinh tế k�o d�i v� sự sững sờ ch�nh trị về những g� phải l�m để khắc phục n�.
������ Tương lai sẽ ra sao?� Như l� một hậu quả của cuộc tấn c�ng bi�n giới của Trung Quốc, v� c�c sự mạo hiểm sai lầm của ch�nh họ tại Căm Bốt, c�c nh� l�nh đạo Việt Nam bị đẩy s�u hơn nữa v�o v�ng tay �m của Li�n Bang S� Viết.� Sự biến mất to�n diện quyền tự do h�nh động của họ sẽ l� một tổn thất nghi�m trọng cho to�n thể thế giới, vốn vẫn thường giả định � c�c nh� l�nh đạo Trung Quốc nằm trong số c�c kẻ tội lỗi g�y tai họa nhiều nhất ở đ�y � rằng kh�t vọng của ch�nh quyền Việt Nam muốn tạo lập một m� h�nh thu nhỏ của con t�u khổng lồ S� Viết tại c�c c�nh đồng l�a gạo của Đ�ng Nam � th� lớn hơn nhiều so với thực trạng của n�.� Ngay sau năm 1975, c�c tạp ch� khoa học của Việt Nam, thuộc loại ấn phẩm kh�ng phải d�nh cho sự tuy�n truyền m� d�nh cho sự cứu x�t nghi�m chỉnh của c�c nh� hoạch định Việt Nam, c� ấn h�nh c�c b�i viết đ�ng ngưỡng mộ về c�c chủ đề chẳng hạn như c�c c�ng nghiệp n�ng th�n cỡ nhỏ của Trung Quốc, vạch ra rằng c�c kỹ nghệ như thế đ� trợ lực v�o t�nh trạng kh� khăn của điều li�n quan đến những g� phải l�m với số �lao động n�ng th�n dư thừa. 50 (C�c tạp ch� như thế cũng ghi nhận rằng c�c ch�nh sach kinh tế S� Viết đ� g�y ra một sự tr�i giạt ra c�c th�nh phố của gần 25 triệu n�ng d�n S� Viết giữa c�c năm 1939 v� 1958, một kết cuộc sẽ mang đến đầy tai họa tại Đ�ng Nam �).� V� c�c l� do t�m l� được nối kết với lịch sử l�u d�i, Việt Nam thường ph�ng đại c�c hứng khởi m� n� r�t ra từ LBSV; n� thường tối thiểu h�a c�c hứng khởi r�t ra từ Trung Quốc.� Về sự gia nhập của Việt Nam v�o khối COMECON, khu�n mẫu trong lịch sử của COMECO cho đến nay dường như gợi �, một c�ch đ�ng lo ngại, rằng trong khi chủ quyền quốc gia kh�ng tan biến trong đ�, c�c nước n�y đ� được ph�ng vệ tốt nhất bởi c�c nước n�y vốn sẵn c� sự hiện đại h�a kinh tế nhiều hơn Việt Nam.� Theo c�c thống k� mậu dịch của khối COMECON được tr�nh b�y cho c�ng ch�ng Việt Nam � nhiều người trong họ sắc sảo hơn đủ để r�t ra c�c kết luận g�y thất vọng hiển nhi�n � Roumania chỉ thực hiện 39.2 % tổng số ngoại thương của n� với c�c th�nh vi�n kh�c của COMECON trong năm 1976; bản th�n S� Viết đ� thực hiện tỷ số 50.8%; nhưng Ngoại M�ng bị kết �n đ� thực hiện 97.2% mậu dịch năm 1976 của n� trong khối COMECON.
������ Người d�n Việt Nam, bất kể c�c quyết định ph� du của c�c ch�nh trị gia của họ, th� qu� ki�u h�nh để trở th�nh một Ngoại M�ng về kinh tế của Đ�ng Nam �.� Ngay viễn ảnh của sự lệ thuộc kinh tế gi�n tiếp, vốn kh� quen thuộc tại c�c phần đất �t tham vọng m�nh liệt hơn của Thế Giới Thứ Ba, hẳn phải g�y kh� khăn s�u xa cho sự ổn định của một Bộ Ch�nh Trị ổn cố một c�ch kh�c thường cho đ�n nay.� Sau hết, L� Duẩn kh�ng c�n l� sự ph�t biểu chung cuộc của c�ch mạng Việt Nam như Đặng Tiểu B�nh l� sự ph�t biểu chung thẩm của c�ch mạng Trung Quốc.� V�o cuối năm 1977, khi Việt Nam đang ở b�n bờ của sự xếp h�ng to�n diện hơn của n� với Li�n Bang S� Viết, một nh� xuất bản ở H� Nội cho ấn h�nh một bản dịch mới sang Việt ngữ t�c phẩm Faust của Goethe.� Nhưng �t người Việt Nam c� hiểu biết về ch�nh trị, bị đe dọa bởi việc bị đặt v�o một vị tr� tương đương như một d�n tộc, nhiều phần phản ứng c�ng với một sự l�nh đạm kinh khiếp m� Faust đ� bộc lộ khi Mephistopheles th�ng b�o với �ng rằng t�nh trạng n� lệ v�o �ph�a b�n kia xa x�i� đ� l� c�c gi� phải trả cho sự hồi sinh v� h�i l�ng trong hiện tại./-
University of British Columbia, Th�ng S�u 1979. ����������������������������
����� ���
___
CH� TH�CH
1. Nh�n D�n [H� Nội], ng�y 22 Th�ng Mười Một, 1977, c�c trang 1, 6.
2. Diễn văn của Zhong Xidong tại H� Nội, 19 Th�ng Ch�n, 1978, được in lại trong tập Guanyu Yuenan qugan Huaqiao wenti (C�c t�i liệu li�n quan đến vấn đề Việt Nam trục xuất c�c Hoa kiều hải ngoại) (Peking, 1978), c�c trang 62-3.
3. Xem b�o c�o của L� Đức Thọ tại đại hội đảng lần thứ tư ở H� Nội, Nh�n D�n, 20 Th�ng Mười Hai, 1976, trang 2.
4. Guangming ribao, 17 Th�ng Hai, 1979, trang 1.
5. Renmin Ribao, 10 Th�ng S�u, 1978, trang 5.
6. L� Sỹ Thăng [?], �Chủ nghĩa cộng sản triệt để ở Cam-pu-chia hiện nay� (�Radical communism in contemporary Cambodia�), Triết Học (Journal of Philosophy) (H� Nội), 3 (1978), trang 154.
7. Về đề t�i �chủ nghĩa trọng thương� (mercantilism) của Trung Hoa, xem Jay Taylor, China and Southeast Asia: Peking�s relations with Revolutionary Movements (New York: Praeger Publishers, 1976), trang 388.
8. Bernard Hamel, �Aspects de la rivalit� sino-sovietique en Asie du Sud-Est�, Politique �trang�re (Paris), 2 (1978), c�c trang 199-207.
9. N�ng Quốc Chấn, �Mối quan hệ đặc biệt giữa hai nền văn h�a Việt Nam v� L�o� (�The special relationship between the two Vietnamese and Lao cultures�), Văn H�a Nghệ Thuật (Culture and the Arts) (H� Nội), 10 (1978), c�c trang 3-4.
10. Muốn c� một sự tr�nh b�y về bản hiệp ước, xem Nh�n D�n, 19 Th�ng Bẩy, 1977, trang 5.
11. Muốn c� th� dụ, xem Renmin ribao, 19 Th�ng Ba, 1979, trang 1.
12. Stephen Fitzgerald, China and the Overseas Chinese: A Study of Peking�s Changing Policy, 1949-1970 (London and New York: Cambridge University Press, 1972).
13. Nguyễn Xu�n Lương, �Vấn đề quốc tịch của người Hoa ở Việt Nam� (�The nationality problem of the ethnic Chinese people in Vietnam�), Luật Học (Journal of Legal Studies) [H� Nội], 3 (1978), 7-16.
14. Lương, �Vấn Đề Quốc Tịch�, c�c trang 7-10.
15. Vũ Ngọc Kh�nh, bi�n tập, Thơ Văn Tr�o Ph�ng Việt Nam (Vietnamese Writings of Ridicule and Satire), H� Nội: Nh� xuất Bản Văn Học, 1974.
16. Chế Viết T�n [?], �Một số đề nghị về kế hoạch năm năm� (�A few proposals about the five-year plan�), Nh�n D�n, 7 Th�ng Mười Hai, 1976, trang 5.� T�c giả l� một th�nh vi�n của Ủy Ban Kế Hoạch Nh� Nước.
17. Xem c�c b�i viết của Thế Dũng [?] tr�n b�o Nh�n D�n, 26 Th�ng Mười Một, 1977, trang 4; của Văn Đại [?] tr�n tờ Nh�n D�n, 22 Th�ng Mười, 1976, trang 2.
18. L� Như B�ch [?], �Một thắng lợi quan trọng tr�n mặt trận tiền tệ ở miền nam Việt Nam� (�An important victory on the currency front in southern Vietnam�), Học Tập (Study and Practice) (H� Nội), Th�ng Mười Một 1975, c�c trang 72-7.
19. Nh�n D�n, 22 Th�ng S�u, 1976, trang 1.
20. W. S. Turley, �Urban Transformation in South Vietnam�, Pacific Affairs, 49 (Winter 1976-77), c�c trang 614-6.
21. Vũ Lộ [?], �Tiếp tục đẩy mạnh việc x�y dựng thương nghiệp x� hội chủ nghĩa � ở c�c tỉnh v� th�nh phố miền Nam� (�Continue to promote the establishment of socialist commerce --- in the provinces and cities of the south�), Tạp Ch� Cộng Sản (The Communist Journal) (H� Nội), (1978), c�c trang 59-68.
22. B�i viết của Thanh Lam [?] thuộc Bộ T�i Ch�nh Việt Nam, trong Nh�n D�n, 8 Th�ng Mười Hai, 1977, trang 4.
23. Vũ Lộ, �Tiếp tục đẩy mạnh�, trang 61.
24. Nguồn gốc của c�c số thống k� v� nhận x�t n�y l� của Nguyễn Khi�m, �Vấn đề ph�n phối thu nhập trong hợp t�c x� n�ng nghiệp� (�The problem of income distribution in agricultural cooperatives�), Nghi�n Cứu Kinh Tế (Journal of Economic Research) (H� Nội), 85 (Th�ng S�u 1975), c�c trang 33-46.
25. Muốn c� th� dụ đ�ng ch� � từ tỉnh Quảng Ninh, xem b�o Nh�n D�n, 9 Th�ng Mười Hai, 1976, trang 4.� Người đọc cần phải được cảnh gi�c rằng kh�ng thể n�i l� c�c sự đ�o ngũ như thế lan truyền hay t�i diễn ra sao.
26. C�c số thống k� v� kh�m ph� n�y nằm trong b�i viết của T� Duy [?], Chủ Tịch Ủy Ban Vật Gi� Nh� Nước, tr�n b�o Nh�n D�n, 24 Th�ng Hai, 1978, trang 4.
27. B�i viết của T� Duy, tr�n b�o Nh�n D�n, 3 Th�ng Ba, 1978, trang 4.
28. Khảo luận về vấn đề ng�n s�ch nh� nước tr�n tờ Nh�n D�n, 15 Th�ng Mười Một, 1977, trang 4.
29. Cuộc phỏng vấn xuất hiện trong Tạp Ch� Hoạt Động Khoa Học (Journal of Scientific Activities) (H� Nội), 7 (1978), c�c trang 56-8.
30. Nh�n D�n, 17 Th�ng Mười Một, 1977, trang 1: chỉ thị của thủ tướng.
31. Nguyễn Đức Uy [?], �Thử ph�n t�ch t�m l� người mắc bệnh quan li�u� (�A trial analysis of the psychology of people who suffer from the bureaucratic disease�), Nh�n D�n, 6 Th�ng Một, 1977.
32. Đặc biệt xem b�i ph� b�nh của Ho�ng Duc Tao [?], �Về một tổ chức thương nghiệp cho c�c v�ng kinh tế mới� (�On a commercial organization for the new economic zones�), Nghi�n Cứu Kinh Tế, 103 (Th�ng S�u 1978), c�c trang 56-64.
33. Vũ Lộ [?], �Tiếp tục đẩy mạnh�, trang 64.
34. Vũ Xu�n Cẩn [?], �Phải dựa hẳn v�o c�ng nh�n, lao động để l�m tốt cuộc cải tạo x� hội chủ nghĩa đối với c�ng thương nghiệp tư bản tư doanh� (�One must rely thoroughly upon workers and labour in order to carry out well the enterprise of socialist reconstruction with regard to capitalist and privately managed industry and commerce�), Tạp Ch� Cộng Sản, 3 (1978), c�c trang 89-92.
35. B�i viết của Nguyễn Lữ [?] trong Tạp Ch� Cộng Sản, 8 (1978), c�c trang 91-2, b�o c�o của L� Đức Tho tr�n tờ Nh�n D�n, 20 Th�ng Mười Hai, 1976, trang 2.
36. B�i viết của Đỗ Mười, Tạp Ch� Cộng Sản, 5 (1978), c�c trang 52-61; Vũ Lộ, �Tiếp tục đẩy mạnh�, trang 60.
37. B�i viết của L� Đức Thịnh, về lịch sử của Hải Ph�ng, 1955-75, trong tờ Học Tập, 10 (1975), trang 31.
38. Nh�n D�n, 23 Th�ng T�m, 1977, trang 4; cũng tr�n Nh�n D�n, 25 Th�ng T�m, 1977, trang 4, v� Nh�n D�n, 26 Th�ng Một, 1978, trang 5, trong số nhiều b�i viết.
39. Ti�n L�m [?], �Tư sản gốc Hoa với sự ưu �i của nh� đương cục Trung Quốc� (�Capitalists of Chinese origin with the affection of the authorities of China�), Tạp Ch� Cộng Sản, 8 (1978), c�c trang 21-6.
40. Nguyễn Văn Hảo [?], Đ�ng g�p 1: l�nh vực kinh tế 1965-1972 (One contribution: the economic sector, 1965-1972) (S�ig�n, 1972), trang 177.
41. T. K., �Tinh thần đo�n thể của kh�ch tr� tại Nam Kỳ� (�The spirit of community of the Chinese residents in Cochinchina�), Thanh Nghị (Clear Counsel) (H� Nội), Th�ng Bảy 1941, trang 17 v� c�c trang tiếp sau.
42. Guangming ribao, 17 Th�ng T�m, 1977, trang 1.
43. Renmin ribao, 4 Th�ng Một, 1978, trang 3.
44. Guangming ribao, 24 Th�ng Mười, 1978, trang 2.
45. John Fraser, �Tragedy of the Ethnic Chinese�, The Globe and Mail (Toronto), 29 Th�ng Mười Một, 1978, trang 10.
46. Th� dụ, Mai Văn Nghệ [?], �Mấy n�t về t�nh h�nh cơ giới h�a n�ng nghiệp ở Trung Quốc� (�Some points about the agricultural mechanization situation in China�), Tạp Ch� Hoạt Động Khoa Học (H� Nội), 12 (1976), c�c trang 52-9.
47. Nghi�n Cứu Lịch Sử, 105 (Th�ng Mười 1978), c�c trang 42-3)./-
_____
Nguồn: Alexander Woodside, Nationalism and poverty in the Breakdown of Sino-Vie6namese Relations, Pacific Affairs, Fall 1979, c�c trang 381-409.
Ng� Bắc dịch v� phụ ch�
18.06.2012
http://www.gio-o.com/NgoBac.html
� gio-o.com 2012