đào trung đąo

Thông Diễn Luận

Martin Heidegger

(71)

Kỳ 1,  Kỳ 2,  Kỳ 3,  Kỳ 4,  Kỳ 5,  Kỳ 6, Kỳ 7, Kỳ 8, Kỳ 9, Kỳ 10, Kỳ 11, Kỳ 12, Kỳ 13, Kỳ 14 Kỳ 15, Kỳ 16, Kỳ 17, Kỳ 18, Kỳ 19, Kỳ 20, Kỳ 21, Kỳ 22, Kỳ 23, Kỳ 24, Kỳ 25, Kỳ 26, Kỳ 27, Kỳ 28, Kỳ 29, Kỳ 30, Kỳ 31, Kỳ 32, Kỳ 33, Kỳ 34, Kỳ 35, Kỳ 36, Kỳ 37, Kỳ 38, , Kỳ 39, , Kỳ 40, Kỳ 41, Kỳ 42, Kỳ 43, Kỳ 44, Kỳ 45, Kỳ 46, Kỳ 47, Kỳ 48, Kỳ 49, Kỳ 50, Kỳ 51, Kỳ 52, Kỳ 53, Kỳ 54, Kỳ 55, Kỳ 56, Kỳ 57, Kỳ 58, Kỳ 59, Kỳ 60, Kỳ 61, Kỳ 62, Kỳ 63,  Kỳ 64,  Kỳ 65, Kỳ 66, Kỳ 67, Kỳ 68, Kỳ 69, Kỳ 70, Kỳ 71

  Tổng quan về ảnh hưởng của Heidegger ở Pháp.

Để mở đầu cho phần tóm lược về ảnh hưởng của Heidegger ở Pháp suốt hơn bảy mươi  năm từ những năm cuối thập kỷ 20s thế kỷ trước chúng ta có thể ghi lại nhận xét của một chuyên gia về Heidegger và Husserl là Francoise Dastur như sau: “Contrairement à une opinion assez largement répandue, c’est en Allemagne, et non pas en France, aux Etats-Unis ou ailleurs, que Heidegger est encore le mieux lu et le mieux compris/Trái ngược hẳn với một ý kiến phổ biến khá rộng rãi, chính là ở Đức, ở Mỹ hay ở xứ nào khác, chứ không phải ở Pháp, Heidegger vẫn còn được đọc kỹ hơn và được thấu hiểu hơn.” (Francoise Dastur, Heidegger et la question du temps, PUF 1990, p.126)  Đây là một nhận xét khá chân thành của một học giả Pháp, và nhận xét này tuy rất gần sự thực nhưng hẳn cũng “chối tai” đối với dân Pháp nói chung. Có nhiều lý do đưa đến lời nhận xét trên: Thứ nhất, truyền thống triết học chủ thể-ý thức trung tâm Descartes đã bắt rễ và chủ trì tư tưởng giới triết gia Pháp và đó là một niềm tự hào dân tộc là trở ngại đối với việc thấu hiểu hiện tượng luận của Husserl và tư tưởng của Heidegger; thứ nhì, giới giáo sư triết giảng dạy ở đại học (nhất là ở Sorbonne) và ở những đại học Thiên chúa giáo và giới trí thức Mác-xít là những người chống đối việc tiếp thu tư tưởng Heidegger mạnh mẽ nhất; thứ ba, việc dịch sách Heidegger sang tiếng Pháp không những chậm trễ so với các nước khác (quyển Sein und Zeit xuất bản năm 1927 có bản Anh ngữ của John Macquarie & Edward Robinson từ năm 1962 trong khi bản Pháp ngữ toàn phần mãi tới năm 1986 mới ra mắt và bản dịch này của Francois Vezin đã gây nhiều tranh cãi) mà việc chuyển ngữ của các người dịch chống đối nhau giữa hai khuynh hướng “dịch sao cho xuôi, đọc được, và lột được ý tưởng văn bản gốc” với “dịch sát bản văn gốc, nếu cần thì chế ra những từ mới rất lạ tai ngay cả với người Pháp”. Như chúng ta đã biết sách của Heidegger không những khó đọc mà người đọc còn vấp phải không ít tân từ - không hiểu rõ những tân từ này có nghĩa là không thể nắm bắt tư tưởng Heidegger – do chính Heidegger sáng tác ra và phải được hiểu theo một nghĩa riêng trong khung khổ tư tưởng của Heidegger, nên tình trạng này gây nên sự tranh luận và phê phán nhau khá gay gắt giữa những người dịch sách Heidegger [đấy là chưa kể tới vai trò không những khá độc đoán mà còn hay thay đổi quyết định một cách chủ quan tình cảm của Jean Beaufret trong việc chỉ định đám đệ tử làm công việc dịch thuật Heidegger]; thứ tư, nói đến tiếp nhận không thể bỏ quên tiêu hóa: tư tưởng Heidegger nhìn chung đã phần nào được “Pháp hóa” theo nhiều cách, nhiều hướng tùy theo từng nhà nghiên cứu nắm bắt phần nào là quan trọng trong tư tưởng Heidegger theo ý thích và quan điểm cá nhân; sau chót là vụ việc tố cáo Heidegger là kẻ theo Quốc xã khá ồn ào nhất là khi quyển Heidegger et le nazisme (bản dịch từ tiếng Tây Ban Nha) của Victor Farias vào năm 1987. Phe chống đối phần đông là những trí thức Mác-xit và cọng sản nhân dịp này phát động việc chống đối lúc đầu là nhắm vào Heidegger nhưng sau đó chuyển sang đả kích những “heideggeriens” và những triết gia chịu ảnh hưởng tư tưởng Heidegger như Jacques Derrida chẳng hạn. Để hiểu rõ việc nước Pháp đã tiếp nhận Heidegger như thế nào một cách khá chi tiết và khách quan chúng ta có thể tham khảo bộ sách công phu và đồ sộ của Dominique Janicaud tựa đề Heidegger en France xuất bản năm 2001 gồm hai tập: tập đầu “Récit/Thuật chuyện” 604 trang, quyển hai “Entretiens/Đàm thoại” dày 291 trang với những người trực tiếp tham dự vào sinh hoạt tiếp nhận tư tưởng Heidegger ở Pháp [rất tiếc vì Janicaud biên tập quyển này khá muộn màng nên phẩn đàm thoại không có sự tham dự của những triết gia lớp thứ nhất tiếp nhận tư tưởng Heidegger là những “đại thụ” như Alexander Koyré, Jean Beaufret, Paul Ricoeur, Emmanuel Levinas, J-P. Sartre, Maurice Merleau-Ponty, Maurice Blanchot, Henri Birault v.v…]

   Trong quyển Beiträge zur Philosophie (Vom Ereignis) GA65 ở mục 93 “Những triết lý vĩ đại” Heidegger viết:

Những triết lý vĩ đại là những đỉnh núi cao. Không bị chinh phục và không thể  chinh phục. Nhưng những đỉnh cao này lại cũng ban phát cho mặt đất độ cao nhất, và chúng chỉ về những tầng sơ thạch xâu thẳm của mặt đất. Đứng sừng sững những đỉnh núi cao này thu hút mắt nhìn, và trong mỗi trường hợp chúng tạo thành một nhãn giới: chúng khứng chịu tính chất khả thị và sự che phủ. Khi nào thì những đỉnh núi cao như vậy thực sự đúng như chúng là? Chắc chắn không phải là khi chúng ta giả như đã chinh phục được chúng bằng cách trèo lên đỉnh cao nhất, nhưng chỉ khi nào chúng thực sự trụ ở đó cho chúng ta và cho mặt đất. Thế nhưng thử hỏi có mấy kẻ trong chúng ta có khả năng để cho những đỉnh cao sống động nhất vươn lên trong sự tĩnh lặng của cả dãy núi và của sự trụ vững trong bầu không gian của sự mãi mãi là đỉnh cao này. Sự đối mặt thật sự có tư tưởng cốt nhất phải phấn đấu để hoàn thành điều đó.”

(Contributions to Philosophy (of the Event) bản Anh văn của Richard Rojcewicz và Daniela Vallega-Neu, Indiana University Press 2012)

Phải chăng từ năm 1934 khi biên soạn quyển Beiträge này Heidegger đã muốn chỉ ra con đường tiếp cận triết lý của mình?  Và chính vì người đời đã bỏ qua lời khuyên nêu trên cho nên đã lạc lối khi thông diễn tư tuởng Heidegger? Điển hình là trường hợp ở Pháp?

   Sự kiện quyển Sein und Zeit ngay sau khi được xuất bản năm 1927 đã gây tiếng vang ở Đức không lọt khỏi sự chú ý của giới giáo sư đại học ở Pháp. Léon Brunschvicg cây đại thụ của Sorbonne theo thuyết Tân-Kant cũng đã nói về “âm hưởng xâu xa” của tư tưởng Heidegger. Nhưng có lẽ người đầu tiên viết về Heidegger là Georges Gurvitch (khi đó chỉ là giáo sư tập sự phụ giảng cho những lớp “tự do”) trong những bài giảng triết ở Sorbonne từ 1928 đến 1930 sau được tập trung in thành quyển Les Tendances actuelles de la philosophie allemande (Vrin, 1930) thời đó đã ca ngợi Heidegger là “triết gia được lắng nghe nhất ở Đức hiện nay.” Trong bài giảng khoảng 30 trang về “phân tích mô tả hiện sinh” Gurvitch trình bày một cách khá hệ thống, có thái độ nghiêm túc và trung thực nhưng thiếu sự thấu hiểu nội dung quyển Sein und Zeit nhưng cũng đã cố gắng phiên dịch một số từ riêng của Heidegger như Sorge (souci) Geworfenheit (délaissement), Verfallen (dégradation), Entschlossenheit (résolution résignée), Befindlichkeit (état motif) v.v…tuy chưa hẳn lột được ý hoặc sai hẳn nghĩa của Heidegger nhưng vẫn được coi là người tiên phong trong dịch thuật Heidegger. Tuy vậy khi Gurvitch đưa ra nhận xét cho rằng là  triết lý của Heidegger là một “idéalisme existential/ chủ nghĩa duy tâm hiện sinh” thì điều này cho thấy Gurvicth đã ngộ nhận tư tưởng Heidegger qua nhãn quan phê bình có chủ đích hướng về biện chứng của Plato, đã dẫn người đọc đi vào viễn tượng tư tưởng Heidegger hướng về một đạo đức học – điều Heidegger luôn chống lại – và sau chót còn cảnh báo “về những nguy hiểm triết lý của Heidegger có thể dẫn chúng ta tới.” Trường hợp tiếp nhận Heidegger trong những ngày sớm sủa nhất ở Pháp của Gurvitch chỉ ra cho chúng ta thấy một mặt là nỗ lực đọc và nêu ra sự độc đáo sáng tạo của Heidegger, nhưng mặt kia lại là sự ngộ nhận, bóp méo Heidegger.

(còn tiếp)

đào trung đąo

http://www.gio-o.com/DaoTrungDao.html

©gio-o.com 2012