Đặng Phùng Quân

NGƯỜI THỰC HIỆN BẢN THỂ :
NICOLAI HARTMANN

kỳ 33

kỳ 1, kỳ 2, kỳ 3, kỳ 4, kỳ 5, kỳ 6 , kỳ 7, kỳ 8, kỳ 9, kỳ 10, kỳ 11, kỳ 12, kỳ 13, kỳ 14, kỳ 15, kỳ 16, kỳ 17, kỳ 18, kỳ 19, kỳ 20, kỳ 21, kỳ 22, kỳ 23, kỳ 24, kỳ 25, kỳ 26, kỳ 27, kỳ 28, kỳ 29, kỳ 30, kỳ 31, kỳ 32, kỳ 33,

Trong tác phẩm lớn Về nền tảng của một siêu hình học tri thức, Hartmann khởi từ những khu biệt thiết yếu/notwendige Unterscheidungen ngay từ chương đầu tiên về ba loại "siêu hình học/Metaphysik", và xác định "phân biệt không thuần túy là phương pháp luận, mà lấy nguồn từ quan niệm triệt để khác nhau  từ vấn đề nhận thức cũng như từ siêu hình học"[67] . Ba loại siêu hình học theo Harrtmann là :

Từ thời xưa, ngươi ta đã không lầm trong quan niệm siêu hình học là một toàn bộ những vấn đề có nội dung xác định : hữu thể luận làm nền tảng, vũ trụ luận, tâm lý học, thần học về những đối tượng đặc thù. Một siêu hình học như thế có thể mang ý nghĩa, ngay cả chính những lĩnh vực cũng đặt thành vấn đề, hoặc độc lập và không còn thuần lý.truyền thống một khi đứt đoạn và những khoa học nền tảng triết lý đưa lên hàng đầu, thiết yếu phải tái tạo  nó trên những nền tảng mới. Song công việc này, giả sử khả hữu, theo ông, không phải là việc của chúng ta.[68]

Siêu hình học thuần lý lại là chuyện khác. Không phải siêu hình học  cổ trên  không  thuần lý, song không phải nó mang "tính thuần lý" khi nó đã là "siêu hình học", tuy nhiên khi nó đã tạo thành một toàn bộ vấn đề. Phê bình luận của Kant đã đem khu biệt  này ra ánh sáng, nó không để ý đến siêu hình học này  về mặt "đối tượng", song về mặt "thuần lý". Toàn bộ vấn đề vẫn giữ những đặc ưu của chúng, song ý định khảo sát chúng về mặt lý luận đã rơi vào phê phán [của Kant].Siêu hình học như thể thuần lý, nói chính đáng từ đó xem như vô hiệu.[69]   

-----------------------------------

[67] Hartmann, Sdt :

Der Unterschied ist kein bloß methodologischer. Er wurzelt in grundverschiedener Auffassung sowohl des Erkenntnisproblems als auch der Metaphysik.

[68] Hartmann, Sdt. : Es hatte seinen guten Sinn, wenn man in früheren Zeiten, unter Metaphysik ein inhaltlich bestimmtes Problemgebiet verstand. Da bildete die Ontologie den Grundstock, Kosmologie, Psychologie, Theologie die Spezialgebiete. Solche Gebietsmetaphysik könnte zwar ihren Sinn behalten, auch nachdem die "Gebiete" selbst z. T. sehr fragwürdig, z. T. selbständig und unspekulativ geworden sind. Aber nachdem die Tradition hierin einmal abgerissen ist und andere philosophische Grundwissenschaften sich vorgedrängt haben, wäre es erforderich, ihre Fundamente erst neu anzulegen. Diese Aufgabe, selbst wenn sie möglich sein sollte, ist nicht die unsere.

[69] Hartmann, Sdt. : Etwas ganz anderes ist die spekulative Metaphysik. Nicht als ob die alte Gebietsmetaphysik nicht spekulativ gewesen wäre. Sie war aber doch "Metaphysik" nicht insofern sie "spekulativ" war, sondern insofern sie ein Problemgebiet bildete. Die Kantiusche Kritik  nun hat den Unterschied  deutlich gemacht : sie richtete sich gegen jene Metaphysik nicht als "Gebiet", sondern als "Spekulation". Die Problemgebiete blieben in ihren Gerechtsamen; dieTheorien nur, die sich an sie gewagt hatten, verfielen der Kritik. Metaphysik als Spekulation ist es, was seitdem mit Recht für lahmgelegt gilt.

(còn nữa)

Đặng Phùng Quân

http://www.gio-o.com/DangPhungQuan.html

© gio-o.com 2019