phỏng vấn

nhà thơ

Nguyễn Thùy Song Thanh

lê thị huệ thực hiện

(Kỳ cuối)

 

 

 

Kỳ 1, Kỳ 2, Kỳ 3, Kỳ 4,

Lê Thị Huệ: Với chị điều ǵ là hạt mầm của thơ ?  Tứ thơ. Xúc cảm. Vạt chữ. Thao thức và băn khoăn ?

Nguyễn Thùy Song Thanh: Theo một số nhà thơ và nhà nghiên cứu thơ như Xuân Diệu, Chế Lan Viên, Nguyễn Hưng Quốc, th́ tứ thơ hay thi tứ là trọng tâm của bài thơ được phát triển từ một ư, ư xâm nhập vào trái tim thi sĩ, được thi sĩ cảm xúc, tư duy, ư sẽ tái sinh thành tứ thơ.

Vậy, từ một tứ thơ, thi sĩ sẽ vận dụng các khả năng liên tưởng, tưởng tượng để tạo h́nh ảnh, t́nh cảm cùng lúc với ngôn từ, nhạc điệu. Tất cả sẽ liên kết, ḥa quyện để phát triển thành bài thơ. Do đó, một xúc cảm một vạt chữ (một từ, một cụm từ, một câu thơ, một câu văn…) hay một nỗi thao thức băn khoăn chỉ gợi lên một ư đối với mọi người, nhưng đối với thi sĩ, ư sẽ được tái tạo đẹp đẽ sâu sắc hút gợi hơn nhờ khả năng đặc biệt của nhà thơ, ư trở thành tứ thơ dẫn đến sự thành h́nh bài thơ. Tứ thơ là hạt mầm của thơ vậy. Xin lần lượt điểm qua một số những khởi điểm khác nhau trở thành tứ thơ.

- Xúc cảm thành tứ thơ : thơ khởi nguồn từ đời sống. Đời sống là vô thường là thiên h́nh vạn trạng chuyển đảo không ngừng. Nhà thơ hàng ngày trải nghiệm, cảm xúc, ngẫm nghĩ về đời sống. Loại hạt mầm này có mật độ dày đặt và mạnh mẽ phát triển. Một vài bài đặc biệt ra đời từ cảm xúc:

- Ngôi nhà ở phố Bluebonnet : là cảm xúc trong thời gian tôi vừa được làm khách quư vừa là bạn thân thiết cư ngụ trong ngôi nhà đầy ấn tượng, đầy h́nh ảnh, đầy sự kiện và đầy kỷ niệm hạnh phúc, đau khổ đóng dấu ấn lên đời hai bạn tôi ở Houston Texas, ngôi nhà của anh chị Tô Thùy Yên.

… Một cây sồi khác mấy trăm năm bên kia đường lặng lẽ ngắm ông đi

Cây thiên lư, cây ngọc lan và những cây quỳnh trước cửa

trút hương tầm tă áo bay.

Nơi ông hiện trường tâm thức mù mờ

Tất cả đều ngoại vực.

Ông không chọn ngồi dưới gốc cây sồi già

Sợ cánh rừng cổ thụ trong lũng kư ức hè nhau rung chuyển

tâm chấn sẽ xoáy măi những ṿng kín nghiệt ngă

không chỗ nứt thoát.

…

Nàng cột người đàn ông thiên tài của ḿnh bằng sợi tơ đỏ

Một mặt trời chỉ ḿnh nàng hướng dương

…

Vài lần ông đứng sững trên đường biên cơi chết

Thượng đế đă bứng ông lui về cơi sống.

…

Tim đă ngừng đập rồi lại nhịp

Trong tiếng reo ḥ của bốn cây sồi

Trong nước mắt ràn rụa mừng vui của cây

            thiên lư, cây ngọc lan và những cây quỳnh

 

Phục sinh.

 

Ông bước đi trong nhà ḿnh

Dơi nghe nhịp đời ḿnh

Không có ǵ không c̣n ǵ để đền bù

Ngoài cửa đă rực những câu thơ lung linh

              thắp tạ nhân quần *

 

Ông bước đi trong nhà một ḿnh

Kẻ lạc loài bên kia kư ức

Mộng du nhịp sống phù trầm

Sinh hành vẫn là khúc ẩn mật.

* thắp tạ nhân quần: cụm từ trong thơ Tô Thùy Yên

- Người đàn bàn làm vườn : cảm xúc đong đầy tâm tư về cuộc đời bất hạnh hôn nhân của người bạn chí thiết ở Westminster, CA.

Bạn tôi dạy ở đại học Santa Ana, chăm sóc người chồng ngồi xe lăn và mảnh - vườn - thiền của ḿnh. Bạn níu tôi ở lại cho kỳ hết 3 tháng du lịch của tôi.

…

Hoa chụm cụm hoa chạy luống hoa sắp thẳng hàng

               hoa xoay ṿng tṛn – rúc rích

Sắc cười và hương ve vuốt

Bắt đầu giây phút b́nh yên vũ trụ nàng.

…

Bướm ơi đừng run rẩy

Cứ nhởn nhơ với hoa thơm

Sâu ơi đừng no căng trên lá non

Rồi mi sẽ hóa ǵ

 

Giun ơi đừng quằn quại trong đất

Cứ đào xới cho hết kiếp

Nàng lặng lẽ đào xới hư không

Gieo trồng hạt quên

Cắt tỉa nhánh ưu phiền

Hơi thở nào cũng mang theo hi vọng dù đang

tuyệt vọng

Nàng hi vọng ǵ

…

Ta c̣n ta trong mảnh vườn này

Một góc thiên đường hoang vu cơi náo loạn

…

Ngắm ngó vườn

Mở phới giác quan

…

Hồn tan ră vào cơi lăng quên của tịch mịch

Nàng d́m bất hạnh trong trái tim cỗi

Tràn lượng từ bi

- Bông hồng và những chuyến xe buưt trên đường Bolsa : đại lộ Bolsa có hàng phượng tím khóc đời hư hao. Tôi thường theo bà bạn ở Westminster, vừa giới thiệu ở trên, leo lên xe buưt để đến Santa Ana College. Bạn ngồi đ́u hiu trên băng ghế như một bông hồng âm u. Trong khi bạn vào lớp dạy, tôi tha thẩn đi loanh quanh trong khuôn viên trường. Nghĩ về bạn. Nghĩ về những chuyến bus bạn thường đi, về, nhớ đến cô tài xế da đen rất nữ tướng luôn miệng hát ca

Xe cộ ùn ùn ngày trơ phiêu giạt

Một băng ghế đ́u hiu

Một bông hồng âm u

Làn tóc rối cỏ

Ḷng quạnh tàn xưa.

…

Những con đường nằm nghe gian lao

Những cây phượng tím khóc đời hư hao

Mỗi trạm dừng thả một bước chân xiêu đổ

Cali giàu có và Cali tan vỡ.

 

Ơi, xe, đừng dừng. Thôi cứ lăn

C̣n muốn nghe cô tài xế hát khúc ca đen

Trân châu cùng sạn cát

Khua rền cơi thiên đường.

 

Chiều chưa đi chiều c̣n nấn ná

Bông hồng cao quí ơi chớ vội tàn

E nước mắt không kịp với hồn ta khóc lả

Black heaven.

Cali – 2006

- Người đàn bà quét đường :

Sáng sớm một hôm t́nh cờ tôi trông thấy một phụ nữ rất trẻ mặc áo công nhân đường phố đang quét đường. Rác từng đống, ngọn nhấp nhô trong nắng hồng soi nghiêng, trông như những con sóng vỗ, người nữ công nhân đưa xuôi từng nhát chổi, như đang chèo thuyền. Người phụ nữ chèo thuyền trên phố đó có vớt được tuổi xanh khô rụng của ḿnh không, hay chỉ gom được những tia sáng xuân đầu đời cùng với rác thải.

Ngày tinh khôi

Chùm nắng non đầu tiên ùa vào đôi mắt

C̣n him him giấc ngủ ṃn đêm

Rác chờn vờn như sóng

Thuyền chèo khua một góc trời quen

Phố thị bềnh bồng

Có vớt được chăng tuổi xuân khô rụng

             trôi nổi trên sông

Chị không thấy rác – mơ hồ thấy nước và

                                   luồng sáng

Cuồn cuộn trên đầu chổi nặng tay

Ảo giác bất chợt

Ánh mai đời gom lại buổi sáng nay

- Vạt chữ thành tứ thơ : thỉnh thoảng một vạt chữ vụt hiện ra trước mắt hoặc trong tâm thức rồi đọng lại những cảm xúc, những nghĩ ngợi, manh nha một bài thơ mới, thôi thúc phải được viết ra. Như hai bài sau đây :

- Duy nhất : từ câu thơ Dao tŕ nhất phiến nguyệt của Mạc Đỉnh Chi trong bài thơ tế công chúa nước Tàu với tư cách sứ giả Việt Nam, nhú ra một tứ thơ, tôi viết :

Trời cao một thái dương

Biển cả một vầng trăng

Huyệt sâu một người nằm

Trăm năm t́nh một đóa

Thiên thu nở v́ chàng

- Qua cầu B́nh Minh : là cảm xúc khi qua cầu B́nh Minh ở thị xă tỉnh Vĩnh Long. Bài thơ được viết với phong cách một bài đồng dao không theo logic sinh học. Răng sữa, răng sâu, răng khôn cùng có mặt nơi một nụ cười hé nở. Để làm ǵ,

Tôi qua cầu b́nh minh

Thấy người đó. Mới tinh

Tóc nối tia mặt trời

Miệng hé đôi vành nguyệt

Răng sữa vô ưu mọc

Răng sâu mục kư ức

Răng khôn buồn lao đao.

Chờ răng thơ đủ mặt

Cùng hát bài đồng dao.

- Thao thức và băn khoăn thành tứ thơ :

Đời sống cá nhân, gia đ́nh, xă hội, đất nước … luôn có những vấn đề khiến ta phải băn khoăn thao thức suy nghĩ t́m giải pháp, t́m câu trả lời. Loại hạt mầm này khi phát triển thành cây ít khi là cây thơ mộng, mà là một loại cây xù x́ gai góc, lấn áp, đè nén tâm thức nhà thơ như hai bài sau đây :

- Một trăm lẻ một : ra đời trong hoàn cảnh có biến cố rối ren ở Tây Nguyên Việt Nam. Đồng bào dân tộc các tỉnh Gia Lai, Daklak,  Kontum, nổi dậy chống đối (vào những năm đầu thiên niên kỷ 2000) và bị chính quyền đàn áp. Tôi cũng sáng tác bài thơ này theo phong cách đồng dao để đưa vào ư thức cách mạng, không theo truyền thuyết ngộp hơi hám người bạn láng giềng “bốn không tốt, mười sáu chữ đen ś” :

Ở hồ Trường Sinh

Không phải Động Đ́nh

Trong thơ, tôi mang thân phận người con út, người em út thứ 101  (không phải 100 như truyền thuyết) của hơn bốn ngh́n năm sau  bày tỏ t́nh yêu với anh em đồng bào của ḿnh trong thời hiện đại.

Ở hồ Trường Sinh

Không phải Động Đ́nh

Khi hừng đông vừa đủ lộng lẫy trên mặt nước biếc

Trên rặng núi hùng vĩ chập chùng

Trên những đám mây trầm mặc phương đông

Cái trứng đầu tiên đă nở.

…

Bà Âu Cơ rạng rơ hạnh phúc đứng lên

Chợt thấy bên đôi bàn chân yếu lả của ḿnh

Cải trứng thứ một trăm lẻ một

Trong chiếc bọc

Vẫn chưa nở

…

Hơn bốn ngàn năm sau

Mấy ngàn cơn mưa lũ cuốn qua

Cái trứng bỗng lộ

C̣n phủ mờ bụi đỏ

Bỗng nở

 

Nở ra tôi.

…

Tôi là đứa con út côi cút

Là đứa em út côi cút

Ở b́nh nguyên

Thương nhớ khôn nguôi anh chị trên rừng xanh núi biếc

 

Ở cao nguyên

Thương nhớ khôn nguôi anh chị dưới đồng cạn

sông sâu

Và ngàn năm sau nữa

C̣n nhớ thương vàng hổ phách.

- Bữa ăn sáng Việt Nam : bài này được viết ngay vào mấy ngày đầu tháng 5-2014  khi Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan 981 ở biển đông nước ta…

…

Bữa ăn uất nghẹn tâm tư

Sao chưa phải là những cây cọc Bạch Đằng

Đóng xuống gịng sông sấm sét

Sao phải im nghe núi sông gầm thét

…

Và bây giờ tất cả hăy đứng lên

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm ? *

(trích Bữa ăn sáng Việt Nam)

* Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm : thơ Lư Thường Kiệt

Ngô Tất Tố chuyển nôm “cớ sao lũ giặc sang xâm phạm?”

 

Lê Thị Huệ:  Chị gơ bàn phím ki bo hay viết lên giấy các sáng tác thơ văn của ḿnh

Nguyễn Thùy Song Thanh: Tôi vẫn giữ thói quen từ xưa dùng một xấp mỏng giấy học tṛ thật tốt, một cây bút ch́ và một cục gôm cũng loại tốt để dễ viết, dễ xóa, dễ sửa và dễ thùng rác khi sáng tác. Khi hoàn tất tôi chép vào một tập giấy khổ A4 (21cm x 29.7cm). Có khi quên chép lại th́ nó vẫn nằm hoài ở xấp nháp nào đó, có khi lạc mất. Bài nào gởi đi tôi nhờ dịch vụ gơ lên email và gởi. Trước kia tôi hay gởi qua nhà thơ Nguyễn Thanh Châu để nhờ chuyển đến Gió-O. Từ khi bạn Nguyễn Thanh Châu bận quá tôi tự tập gơ email tiếng Việt có dấu. Bài đầu tiên tôi tự gơ có dấu là bài Bữa ăn sáng Việt Nam trên
Gió-O. Ôi thật là vất vả và tốn thời gian. Từng mẫu tự, từng cái dấu. Móng cắt trụi rồi mà ngón vẫn c̣n dài lều quều, gơ nút nọ xọ nút kia. Bây giờ th́ đỡ khổ rồi, nhưng nếu bài dài quá hai trang học tṛ là phải xe ôm đến dịch vụ.

Cô Lê biết không nhờ tập gơ email tôi khều được một miếng hạnh phúc ảo lơ lửng tầng không và mần được một bài thơ rất buồn v́ ư thức cái ảo :

…

Mười ngón trổ bông trong vườn hư ảo

T́nh lỡ bay xa vàng son áo năo

Tập gơ email buồn như làm thơ

Gơ đau tâm tư đau đến dại khờ

(tập viết email)

 

Lê Thị Huệ: Hăy nói về hai điều : một, sự nên thơ nhất của đời sống, hai sự ác độc khủng khiếp nhất của đời sống.

Nguyễn Thùy Song Thanh:  “nên thơ” là thuộc tính liên quan đến cảnh thiên nhiên, nếu cô Lê công nhận công thức này th́ xin nói tiếp: cảnh đẹp + cảm hứng = cảnh nên thơ

Thấy cảnh đẹp là nhận thức khách quan, thấy cảnh nên thơ là nhận thức chủ quan.

“Người buồn th́ cảnh cũng buồn”

Người đang có tâm trạng không vui đứng trước cảnh đẹp không thể thấy cảnh nên thơ được.

Đối với tôi, người nào được sống trong cảnh quê hương thái b́nh, (tôi không nói ḥa b́nh), tâm hồn an vui, nếu bên cạnh c̣n có người yêu / chồng yêu / vợ yêu là người đang hưởng sự nên thơ nhất của đời sống.

Sự ác độc khủng khiếp nhất của đời sống là: tiến hành âm mưu diệt chủng, sử dụng bạo lực diệt chủng, gây chiến tranh diệt chủng.

 

 

 

Nguyễn Thùy Song Thanh

tên thật Nguyễn Bạch Tuyết

Sinh tại Sađec

Sống tại Sài g̣n

Học tiểu học, trung học, đại học tại Sàig̣n

Cử nhân Anh Văn

Dạy học các trường trung học công lập và các trung tâm ngoại ngữ. Nghỉ dạy hẳn từ tháng 9.2011

Có thơ đăng từ năm 1959 trên các tạp chí : Bách Khoa, Hiện đại, Nghệ thuật…

Sau 1975:

- Ngưng sáng tác hơn 25 năm

- Hừng Đông Sau Rừng (thơ), nxb Thanh Niên, Sài G̣n, 2003

- Cánh Cửa (thơ), nxb Trẻ, Sài G̣n,  2014

 

 

http://www.gio-o.com/NguyenThuySongThanh.html

 

  

 

© gio-o.com 2014