TheDungHBoell

Marcel Reich Ranicki
Peter Voss:

Heinrich Boell -
một nhân chứng quan trọng của thời cuộc. (1)

( Heinrich Boell- một nhân vật hoàn toàn xác thực)

Thế Dũng chuyển ngữ

Lời người dịch:

Những con bệnh khó chiều ( Lauter schwierige Patienten) là tên một cuốn sách dày dặn do nhà xuất bản PROPYLAEN - SWR ấn hành tại C.H.L.B. Đức năm 2002.

Sách gồm mười hai cuộc đối thoại văn chương của Marcel Reich-Ranicki, nhà phê bình văn chương nổi tiếng, đã được mệnh danh là Giáo hoàng của văn học Đức đương đại. Ông đã bày tỏ với Peter Voss giám đốc SWR về 12 nhà văn Đức ngữ của thế kỷ XX mà ông đã từng có nhiều gặp gỡ riêng tư: Bertolt Brecht, Erich Kastner, Anna Seghers, Elias Canetti, Wolfgang Koeppen, Hans Werner Richter, Golo Mann, Max Frisch. Heinrich Boell, Friedrich Doerenmatt, Ingeborg Bachmann và Thomas Bernhard.

Marcel Reich-Ranicki, sinh năm 1920 tại Ba Lan, sống ở Berlin từ 1929 đến năm 1938. Sau thời kỳ lưu đày bởi chủ nghĩa phát xít, ông đã sống sót trong ốc đảo người Warschau ở Ba Lan. Sau chiến tranh, Marcel Reich-Ranicki đã trở lại nước Đức, nơi mà ông bắt đầu sự nghiệp của mình như là một nhà phê bình văn học.

Từ năm 1973 tới năm 1988, ông phụ trách văn chương của FAZ , một tờ báo nổi tiếng ở thành phố Frankfurter. Ngoài ra, cùng với những tên tuổi khác ông là lãnh đạo của Chuyên mục Khúc Tứ Tấu Văn Chương trên Đài truyền hình ZDF, ông đã xuất bản rất nhiều cuốn sách nghiên cứu-lý luận và phê bình có giá trị về văn học Đức.

Người đối thoại vớI Marcel Reich-Ranicki là Peter Voss, sinh năm 1941 tại Hamburg, từ năm 1998 là Giám đốc SWR và là Phó Giám đốc Đài truyền hình ARD.

Heinrich Boell, một nhân vật hoàn toàn xác thực là tựa đề cuộc đối thoại thứ chín trong cuốn sách Những Con Bệnh Khó Chiều. Tựa đề trên đây là của người dịch.

Thế Dũng

Peter Voss: Thưa ông Reich-Ranicki, ông đã viết nhiều về Heirich Boell. Nhưng không thường xuyên mang tới cho ông ta sự hài lòng; đôi khi lại là sự bất mãn. Có một lần ông đã nhấn mạnh, hầu hết các nhà văn đều là những kẻ ích kỷ vĩ đại. Tôi tin, ông đã không nói về Heinrich Boell như thế.

Marcel Reich-Ranicki: Ông ta cũng là một người ích kỷ lớn , một người đàn ông vị kỷ. Chỉ khác nhiều nhà văn khác ở chỗ, đồng thời, ông ta, cũng là một người giàu lòng trắc ẩn và lịch thiệp. Ông ta luôn tự vệ khi người ta khen ngợi ông như là một nhà văn Thiên chúa. Ông ấy đã nghĩ điều đó không có gì khác hơn một sự diễn đạt với Sở Tài chính. Nhưng, với tất cả các tín đồ Cơ đốc mà tôi đã quen biết trong đời, hình như không có ai thật sự hiểu rõ tín đồ Thiên chúa như ông ấy.

Peter Voss: Ta còn trở lại điều đó. Chúng ta đã chuẩn bị một giọng nói gốc của Heinrich Boell , bây giờ chúng ta cùng nghe:

Hỏi: Hôm nay, khi có một Vị Thần Cổ tích đến với ông và bảo: Một tay tôi có cho ông cái tựa đề: Hein rich Boell - Lương Tâm của Dân Tộc còn một tay khác là:

Hein rich Boell- Người kể chuyện về những Lịch sử căng thẳng

Ông sẽ chọn cái tựa đề nào ?

Boell: Cái thứ hai. Nói chung tôi không có năng khiếu trở thành Lương Tâm Của Dân Tộc.

Hỏi: Ông đã và đang còn rất chật vật khó khăn trong vai trò này hay sao ?

Boell: Vâng, đúng, vì rất ít Lương tâm được đem cho một cách công khai

Marcel Reich-Ranicki, rất ít Lương tâm được đem cho, Boell đã nói thế. Mặc dù vậy, ngược lại, ít nhất , trong nửa sau của cuộc đời mình, ông ấy đã rất giữ gìn trong vai trò, trở thành Lương tâm của Dân tộc. Ông ta là gì theo ông ?

Marcel Reich-Ranicki:

Vâng, ông ta là một người kể chuyện lịch sử, một nhà thơ, một nhà văn. Và, người ta đã đòi hỏi ở Boell một vai trò, mà nó không thích hợp với ông ta. Ông ấy có thể đã không nghe thấy từ đạo đức. Và ông đã giải thích với tôi qua một cuộc điện đàm rằng, tại sao, tôi đã rất khen ngợi một truyện ngắn nào đó cùng với tính tư tưởng trong truyện của ông ta, để ông ấy bảo, Đừng, tôi không muốn nghe điều đó. Với chúng tôi, tư tưởng tốt thường mang lại sự miễn phí.

Điều đó làm tôi rất hài lòng. Đó là một nhà văn luôn luôn mở rộng, phát triển các tư tưởng mẫn tiệp và tự biết mình. Cái đó chỉ tùy thuộc vào vào việc ông ấy bày tỏ nó như thế nào. Boell là một người thực tế. Ông ta rất chật vật và không thích hợp với vai trò trong các trạng thái đặc biệt, hoặc phi thường. Như đối với mỗi một nhà văn, để đánh giá ông, người ta cần phải hiểu từ thời gian mà ông đã sống, đã bắt đầu viết. Vâng, ông được xem như một trường hợp hoàn toàn đặc biệt. Ông là tác giả trong thời cuộc của ông. Và khi một tác giả gây ảnh hưởng và thành đạt được nhiều trong thời đại của mình thì thật là tuyệt vời. Vì sau đó người ta không mấy khi hỏi lại: đó không phải là tất cả những gì còn sống sót hay sao ? Ông đã viết những gì ? Chỉ cần tính xem: một nhà văn đã làm được gì cho thời đại của anh ta ?

Một ví dụ: Vở kịch ở ngoài cửa của Wolfgang Borchert*. Tại đó hầu như không còn nhận ra một con người. Quá khứ , hoàn thành, trôi qua. Nhưng dừng lại chậm chạp ! Ngày xưa, khi vở kịch được trình diễn, nó hoàn toàn là một vở diễn quan trọng trong thời gian này. Nhưng điều đó hôm nay không có đóng vai trò ấy nữa, người ta tự hiểu như vậy. Tác phẩm văn học sẽ qua đời trong quy luật. Một số rất ít sẽ còn lại với đời sống-nhưng chỉ rất ít ỏi mà thôi.

Peter Voss:

Tôi thích trở lại chuyện đó vào hồi sau. Nhưng bởi vì ông đã nói tới Borschert với cái vở kịch lớn, vở kịch lớn lao thật sự về sự trở về của Beckman trong ở ngoài cửa, Boell cũng đã cùng hợp tác một chút với Borschert. Ngay từ buổi đầu cuộc chiến, trong sáu năm liền, ông ta đã là lính trận, cũng ở mặt trận Đông Nam châu Âu và cũng đã muốn và đã làm cho những mặt trận còn lại trở thành Đề tài. Trước tiên là trong những truyện ngắn và sau đó là trong tiểu thuyết về chiến tranh và thời hậu chiến. Boell luôn luôn là một tác giả thời sự. Ông đã tự nói, ông ấy đã dành rất nhiều cho thời gian, cho thời cuộc và xã hội. Ông ấy đã liên tục tìm tòi và trở nên thời sự.

Marcel Reich-Ranicki : Ông hoàn toàn có lý. Boell đã viết rất nhiều bài báo. Đã thực hiện nhiều cuộc phỏng vấn, nhiều bài nói chuyện. Tất cả những cái đó là quan trọng. Dù vậy, không phải lúc nào Boell cũng hạnh phúc.

Peter Voss: Nhưng ông ta luôn luôn biểu lộ thực tại trong tác phẩm của mình.

Marcel Reich-Ranicki:

Thật ra, đó chính là những tác phẩm tự sự. Những cái đó đã làm ông ấy đau đớn chút xíu. Ông ấy đã thử nghiệm trong kịch, điều đó chưa tới và chưa được hoàn hảo. Người ta thường xuyên khen ngợi ông vì những câu chuyện nhưng chúng lại là những cái tốt nhất trong số tác phẩm của ông. Câu hỏi đặt ra là: sự nổi tiếng rộng rãi và sự được lòng dân chúng của Boell là từ đâu tới ? Tôi không tin, điều đó được dẫn đến từ những bài báo, những bài nói chuyện. Dường như chúng đã có một vai trò đặc sắc và quan trọng. Nhưng Boell đã làm được một chút thôi, đó là những cái chút xíu mà không một nhà văn Đức nào làm được trong thời kỳ này.

* Wolfgang Borchert, nhà văn Đức (1921-1947), thuộc nhóm 1947, chết trẻ sau khi nổi tiếng với vở kịch ở ngoài cửa.

Ông đã cung hiến cho độc giả Đức một loại nhân vật hoàn toàn được xác định, nó đứng trong tiểu thuyết đầu tay của ông Adam ở đâu và Ngôi nhà không người canh và ở trung tâm tất cả các truyện ngắn. Nhưng nhân vật của ông không là phát xít và cũng không là kẻ thù của chủ nghĩa xã hội dân tộc. Nhân vật của ông là những người lính Đức rất trung bình. Anh ta trải qua số phận thường ngày một cách hoàn toàn bình thường trong chiến tranh, không dẫn đến phản kháng; nhưng tự gắng gỏi không làm đồ lợn, mà là một người lịch sự, nhu thuận, một con người tầm thường. Boell đã mang lại cho độc giả Đức, hàng trăm ngàn người, trong số đó, cũng là những người từng là lính trong chiến tranh, một hình thể xác thực. Không một tác giả nào khác làm được điều đó. Cả Alfred Andersch lẫn Wolfdietrich Schnurre. Siegfried Lenz cũng khôngđề cập tới những đề tài này. Những nhân dáng ấy chỉ có ở Boell. Và rất nhiều người đã đọc Boell như điên và bảo: nó là như thế đấy.

Peter Voss :

Tại sao ông ấy làm được điều đó ? Vì ông ta tự thỏa mãn hoặc là rất thích hợp với những hình tượng này ư ?

Marcel Reich-Ranicki:

Đúng, ông ấy hoàn toàn thích hợp với chúng. Tất cả các cuốn sách hay trên trái đất này đều là những tiểu sử tác giả. Nhà văn luôn luôn tự viết về mình, nhà viết kịch thì ít hơn. Goethe đã luôn luôn chỉ viết về Goethe. Khi thì ông ta tên là Tasso, khi thì ông ta tên là Mephisto, khi là Faust .

Peter Voss:

Nhưng tôi nghĩ tới điều đó một cách chắc chắn và cụ thể. Boell đã là lính và người ta cần phải nói đến- những đồ lợn ở chiến hào. Ông ấy đã không chỉ tự phân tích hình thể những người khác trong một ý nghĩa biến hóa, mà ngược lại, đó còn là sự tự trải nghiệm mãnh liệt.

Marcel Reich-Ranicki:

Đúng, ông ta không chỉ ra những nhân vật tầng trệt, những người đã làm loạn chống lại Đế chế thứ ba( Đức quốc xã-ND). Những tác giả khác đã làm điều đó. Thật ra, Boell đã chỉ ra: những nạn nhân. Đối với ông, người lính Đức trong chiến tranh Thế giới thứ hai là một nạn nhân. Điều đó cũng tác động rất nhiều tới tiểu sử riêng tư của Boell. Ông thuộc vào lớp những nhà thơ Đức của thời hậu chiến, những người mà tôi đã quen biết vào đầu và giữa những năm Năm mươi ở Warschau. Khi ông ấy đến Warschau, tôi đã đón ông ấy ở tận đường ray. Đó là sự chuẩn bị tiếp đón của Hội nhà văn ( Ba Lan ) dành cho Boell. Một trăm năm mươi người cần đến, nhưng tất cả các nhà văn đều từ chối. Tại sao họ đã không đến ? Vâng đúng vậy. Đó là thời điểm vài năm sau chiến tranh. Và những nhà văn Ba lan đã hỏi: Cái gì vậy ? Một nhà văn Đức à ? Cái gì đáng để cho một người như vậy ? Ông ta đã là kẻ phản kháng ư ? Không. Ông ta là kẻ lưu vong ư ? Không. Ông ta đã ở trong nhà tù, trong sự trừng phạt ư ? Không. Thế thì ông ta là cái gì đây ? Một người lính Đức trong một đoàn quân cũng như hàng ngàn, hàng trăm ngàn người lính khác. Chà, ông ta có thể có một lần hạnh phúc mà không có tôi. Tôi không tới. Tôi không muốn nhìn thấy người này. Và như vậy họ đã không đến. Boell không hề hay biết về điều đó. Có khoảng bảy hay tám người đã tới. Họ là những người có vướng bận với văn chương Đức, với nghề nghiệp, biên tập viên, dịch giả, biên tập nhà xuất bản. Và người ta đã thu xếp tiếp đón ông trong một căn buồng.

Cuộc gặp gỡ với Boell đã được mời mọc với sự không như ý đầy ngạc nhiên. Người ta hỏi ông những câu hỏi tự nhiên hoàn toàn theo thói quen: Những gì là nghệ thuật văn chương ở phương Tây ngày nay ? Ông muốn gì ? Rằng người ta không thể quen với từ Cộng hòa liên bang. Và Boell đã kể về văn chương mới. Điều đó rất đặc biệt. Ông nói trong một hơi thở với một giọng điệu không gì lay chuyển nổi về tội lỗi của người Đức và về văn chương Đức. Ông nói hoàn toàn dễ hiểu và giản dị. Và những người Ba Lan đã hoàn toàn ngạc nhiên vì họ nhận ra: đây là một con người chân thành. Ông nói chính xác những gì ông nghĩ. Boell có một diễm phúc Trời cho. Tất cả các nhà văn không có điều đó. Brecht là một ví dụ : Brecht chỉ có diễm phúc Trời cho khi đến với phụ nữ. Còn Boell có một diễm phúc Trời cho phi thường. Ông ấy rất giản dị và dễ hiểu. Ông ấy nói với sự bày tỏ rộng mở, người ta cảm giác đó là một người đàn ông đứng đắn, lịch thiệp. Và khi ông nói về Cơ đốc giáo, người ta đã tin ông.

Peter Voss:

Ông ấy cũng không muốn tham quan họ trong một nhà thờ Thiên chúa ?

Marcel Reich-Ranicki:

Đúng. Tàu ông ấy từ Berlin đến rất không khéo léo vào đúng lúc mới có sáu giờ ba mươi sáng. Tôi phải ra Ga để đón ông. Trong khi ăn sáng ở Khách sạn, tôi đã đặt vấn đề. Tôi có mọi khả năng cho anh, tôi có thể làm gì giúp anh ? Ông ấy hỏi . Nơi đây, chỗ nào có một nhà thờ Thiên chúa?

Peter Voss:

Có nghĩa, ông thay mặt cho Hội nhà văn hướng dẫn ông ấy hay là giúp cho ai ?

Marcel Reich-Ranicki:

Đúng, một phần thôi, không phải toàn thời gian mà là một ít ngày. Ông ấy hỏi, ở đây, chỗ nào có một nhà thờ. Đó là một mong muốn tình cờ. Tôi nói, nằm đối diện với Khách sạn chỉ có một nhà thờ Thiên chúa. Anh có thể tuyển chọn tám thứ. Chúng ta có thể đi trong nhà thờ, nơi mà trái tim Chopin được gìn giữ; hoặc ở một chỗ khác: Thorvaldsens, nơi mà Đức Chúa Giê Su treo mình trên Thập giá. Tôi nghĩ, ông ấy muốn tham quan nhà thờ. Nhưng không hề có dấu hiệu đó. Ông bảo. Không. Không. Tôi không thích danh lam thắng cảnh. Tôi muốn đến với công chúng. Trong khoảnh khắc, tôi ngẫm nghĩ, có thể sẽ là một sự phản kháng chống đối nhà nước Cộng sản. Nhưng đó không hề là sự phản kháng. Đó là thói quen của ông ấy. Khi ở Warschau ông ấy cũng muốn đến với mọi người. Sau đó, tôi dẫn ông ấy tới ngay một nhà thờ, cách Khách sạn một trăm mét. Boell là một sự pha trộn rất kỳ lạ: một người giàu đức tin, một người nghiêm túc, một người giàu lòng trắc ẩn và lòng tốt, lại cũng là một người đàn ông đầy hài ước.

Peter Voss:

Có loại trừ sự không tự cưỡng bức ? Hoặc là ông nghĩ thế ?

Marcel Reich-Ranicki:

Cái đó như thể cần thiết với ông ấy. Boell là một người đàn ông hài ước sắc lạnh, một người đàn ông rất tiếu lâm. Tất cả kéo nhau đến với Boell. Năm 1958, khi tôi đã sống ở Đức, ở Frankfurt, có chăm lo quan hệ với các nhà văn Đức. Chúng tôi đã thăm hỏi nhau. Boell đã tới thăm chúng tôi vào lúc 11 giờ trưa, ông mang theo hoa tươi. Vợ tôi bảo, trong cuộc đời bà, ông là người Đức đầu tiên đã mang hoa tới. Heinrich Boell là người như vậy. Sau đó ông ấy bảo, tôi sẽ đi lại như thế nào và sẽ làm gì ở đây. Nghe tôi kể lể một chút xong, ông nói. Anh là người mới đến xứ này, trong mười ngày đầu tiên ở đây, anh cần tiếp nhận những dữ liệu của nó và phải hoàn thành nhiều thủ tục hành chính. Sẽ có nhiều khó chịu với các quan chức và anh cần phải có một nhân chứng; mà tôi lại là một nhân chứng rất tốt. Tôi thuộc quyền sử dụng của anh. Tôi muốn anh lưu tâm tới điều đó.

Peter Voss:

Và ông đã thực hiện quyền sử dụng đó ?

Marcel Reich-Ranicki:

Không. Tôi đã không phải nhờ vả gì. Nhưng điều đó khiến tôi rất hài lòng.

Peter Voss: Vâng. Tôi tin thế. Ông cũng đã một lần cố vấn cho Boell. Ông ta muốn – hoặc như người ta nói – ông ta cần phải đưa lậu một người phụ nữ Tiệp bằng Chứng minh thư Đức

giả . Và ông đã bảo cho Boell, là ông ta nên làm như thế nào.

Macel Reich-Ranicki:

Đúng. Chúng tôi đã nói xác đáng về chuyện đó. Boell tin tôi rất sành sỏi. Ông ấy đã quen một phụ nữ Tiệp, chị ta không thể theo chồng sang Tây Đức. Boell đã đưa lậu chị ta bằng ô tô của mình ra khỏi nước ( Tiệp) bằng hộ chiếu của vợ ông, trong đó ông ấy đã dán ảnh của người đàn bà Tiệp vào. Tôi đã tư vấn: chỉ không được đến Đức. Không được đến Cộng hòa dân chủ Đức (DDR) và cũng không được đến cộng hòa liên bang Đức ( BRD) ! Anh phải cùng với chị ấy du lịch tới một xứ khác. Và Boell đã làm đúng như vậy.

Peter Voss: Đi đâu ?

Marcel Reich-Ranicki:

Tới Nam Tư. Ông ta chở chị ấy từ Prag đến Nam Tư.Và từ Nam Tư chị ấy lên máy bay của Lu fthansa ( Đức). Ngày xưa cái đó không còn thành vấn đề, khi người ta muốn đi từ Nam Tư tới Cộng hòa liên bang Đức. Ông biết không, Boell đã thật sự giúp đỡ con người. Người ta đã tóm được ông ấy với hộ chiếu giả. Tuy rằng ông ấy đã không bị đưa ra tòa; nhưng hình như người ta đã giam giữ ông ấy trong nhà tù một hai tuần lễ. Dạo đó, ông ấy chưa là người nhận giải Nobel; mà chỉ là một nhà văn Đức. Tất nhiên sau đó, họ đã phóng thích ông ấy, nhưng quả thật ông ta rất liều lĩnh.

Peter Voss:

Ông ấy đã giúp đỡ con người, những nhà văn khác hoàn toàn không giống như ông. Ví dụ không chỉ Lew Kopelew* mà ông còn đón nhận cả Alexander Solschenizyn.** Ông nhà văn này, sau khi bị trục xuất vào năm 1974 đã đến với Boell.

Marcel Reich-Ranicki: Không chỉ có thế. Ông còn đưa lậu bản thảo của Solschenizyn vào Tây Đức. Boell đã suýt nữa hy sinh !

Peter Voss:

Cái gì là đáng chú ý, vì sự đối lập kịch liệt về quan điểm mà không thể đưa lại điều đó. Solschenizyn, một nhà văn lớn, gần như là một người Nga vĩ đại, tôi không muốn nói phản động vì từ này nặng nề. Boell, nhà văn Thiên chúa cánh tả, diễn đạt rất tồi, cả hai đều đã thật sự đồng ý về tinh thần sẵn sàng giúp đõ ? Họ đã nói với nhau một chút gì đó ư ?

Marcel Reich-Ranicki:

Không, họ không nói với nhau quá nhiều. Và hầu như họ không thể nói với nhau. Họ nên giao tiếp với nhau trong thứ ngôn ngữ nào lúc bấy giờ ? Solschenizyn có thể nói chút xíu tiếng Đức, nhưng chỉ rất ít. Điều đó không có ý nghĩa gì với Boell. Với Boell, quan trọng là: đây là một tác giả, mà ông đã đọc một số qua bản dịch. Đó là một người viết, một nhà văn thật sự. Và ông ta như là kẻ tỵ nạn đang cần một sự giúp đỡ. Đó là điều căn bản đối với Boell. Tất nhiên Boell đã đón nhận Solschenisyn ở nhà ông ấy ...Ei fel. Ông ta cũng đã giúp nhiều người như thế. Ông biết không, trong di chúc cổ có một câu rất đẹp: Tình yêu sau của em sẽ như là chính em. Boell đã nhận định điều đó một cách thận trọng. Ông thật sự có nhiều lòng trắc ẩn với con người. Dĩ nhiên, ông cũng là một nhà văn, rõ ràng ông cũng rất muốn đạt nhiều thành quả. Và ông cũng sẽ đau đớn khi người ta viết về ông một cách tiêu cực. Điều đó thật dễ hiểu.

Peter Voss:

Chính ông cũng đã tham gia vào sự thành đạt của ông ấy, mặc dù lúc này hoặc lúc khác ông đã phê bình Boell. Nhưng ông như là một trong số rất nhiều người luôn luôn tự hỏi lại mình,

khi ông đã đề nghị giải Nobel cho văn chương, với Boell ông cũng đã đạt kết quả cùng với những người khác.

Marcel Rech-Ranicki: Ông ấy là người duy nhất có kết quả bởi sự đề đạt của tôi. Tôi cũng đã đề nghị nhiều người khác, ví dụ như : Graham Greene hoặc Max Frisch và Friedrich Doerrenmatt – không ai được giải.

Peter Voss: Cả John Updike nữa.

* Lew Kopelew ( nhà văn ...

** Solschenitzyn – Nhà văn Nga, ( sinh năm 1918) Nobel văn chương năm 1970, các tác phẩm nổi tiếng đã dịch sang tiếng Đức:Cây Sồi và Con Bê (Die Eiche und das Kalb) – Trạm bệnh nhân ung thư ( Krebsstation)- Mười bốn tháng tám ( August Vierzehn- Luchterhand ), Vòng đầu tiên của Địa Ngục (Der Erste Kreis der Hoelle - S. Fícher), Một ngày của Iwan Denissowitsch ( Ein Tag des Denissowitsch ), Quần đảo Gulag ( Archipel Gulag) v..v.. sau khi bị trục xuất khỏi Liên Xô năm 1974, trước khi sang được Thụy sĩ để tới Mỹ, Solschenitzyn đã chạy sang Đức tá túc trong sự che chở của Heirich Boell.

Marcel Rech-Ranicki: Vâng, cả Updike. Tôi đã đề nghị Heinrich Boell, và điều đó chỉ là một chút ở bề ngoài. Dù sao nếu tôi không đề nghị Boell, có lẽ ông ấy vẫn được nhận giải. Tôi tin vậy. Còn một chuyện khác, cuộc gặp gỡ mới đây của tôi với ông ấy hoàn toàn là tồi tệ. Ông ấy đã xuất bản một cuốn sách bất hạnh. Ông ấy đã không làm tốt hơn được. Một cuộc phỏng vấn khổng lồ, một trăm năm mươi trang, không được suy ngẫm và sửa chữa cho đúng đắn. Tôi đã viết về điều đó, việc ấy làm ông ta không hài lòng. Và chúng tôi gặp nhau…

Peter Voss: Ngay lúc ấy, Boell đã gìa và không còn khỏe mạnh.

Marcel Reich-Ranicki:

Ông ta đã không còn hoàn toàn khỏe mạnh. Đó cũng là sự bất hạnh. Ông gặp tôi trong một cuộc Hội thảo. Tôi không ý thức được cái gì sẽ đến với tôi. Ông hỏi tôi. Chúng ta còn bắt tay nhau được không ? Vâng, vâng, đương nhiên, tại sao lại không. Tôi nói.

Sau đó ông nhìn tôi và đi về phía tôi. Ông bước tới một bước và đứng sững trước mặt tôi. Và tôi nghĩ, bây giờ ông ấy sẽ nện tôi, sẽ đánh đập tôi, sẽ bạt tai tôi trước công chúng. Nhưng ông chỉ chăm chắm nhìn tôi và nói một chút vào tai.

Peter Voss:

Ông ấy nói : anh hãy yên tâm.

Marcel Reich-Ranicki :

Ông bảo : đồ lỗ đít ! Sau đó ông ấy ôm lấy tôi và tôi nghĩ , bây giờ mọi sự đã tốt đẹp trở lại.

Peter Voss :

Điều đó còn thường hay xảy ra với ông ? Ai đó cũng đã nói với ông một chút gì đó như thế ?

Marcel Reich-Ranicki :

Không, không , không. Nhưng cũng đã xảy ra chuyện một nhà văn vì không hài lòng với những gì tôi đã viết về ông ta, đã căm thù tôi cả đời. Với Boell thì không có chuyện đó.

Peter Voss:

Anh đã theo sát và phê bình đúng đắn các tác phẩm của Boell. Với nhiều người khác ông đã không hoàn toàn thuyết phục được như vậy.

Marcel Reich-Ranicki:

Đó là những chất lượng rất khác biệt của các tác phẩm. Chẳng hạn như tác phẩm Vẻ Mặt Một Thằng Hề ( Ansichten eines Clowns). Tất nhiên, đó là một cuốn sách quan trọng, một cuốn sách của thời đại ấy. Kết thúc đã mang lại một tấm hình lớn: ông Clown Hans Schnier ngồi trên bậc lên xuống một nhà ga ở Bonn.

Peter Voss:

Và hát một bài ca của Giáo hoàng Johannes XXIII.

Marcel Reich-Ranicki:

Đó là một kết thúc Parabol. Nhưng với thằng hề này, có một chút xíu cười cợt của tiểu thuyết khôi hài. Ông biết không, điều ngạc nhiên ở Boell là có sự gắn kết này với giới linh mục. Gã thật sự là một thằng hề có phẩm chất linh mục. Gã là một nhà giáo dục cỡ lớn với vẻ mặt khôi hài. Sau Thomas Mann, ông là nhà văn Đức đầu tiên, đã làm nổi danh tên của nước Đức với quốc tế và gây ra sự chú ý và kính trọng đến như thế. Đương nhiên, rõ ràng ông không phải một nhà văn theo khuôn cỡ Thomas Mann.

Peter Voss:

Ông ấy là đại diện, mặc dù ông ấy đã không hề muốn trở thành kẻ tiêu biểu ?

Marcel Reich-Ranicki:

Chắc chắn như vậy. Đối diện với sự bày tỏ của Thomas Mann: Tôi sớm là kẻ đại diện tầm cỡ khi quyết định trở thành kẻ tử vì đạo. Khi một người tự nói về mình rằng anh ta sinh ra là để trở thành người tiêu biểu, tôi cảm thấy như thế không hay. Tôi cảm phục Thomas Mann, nhưng câu ấy của Thomas Mann thì không phải là thiên tài.

Peter Voss:

Nhưng, ông ấy đã nói điều đó một cách chân thành.

Marcel Reich-Ranicki:

Vâng, ông ấy đã muốn như vậy. Đó là mục đích tưởng tượng, là chương trình của ông ấy. Trở lại với Boell. Ông không có nhu cầu ấy, nhu cầu trở thành người Đại diện. Và Boell cũng không muốn tự cưỡng bức mình trở thành vai trò Tử vì đạo. Ông chỉ không nên quên, cái chút xíu đó là hoàn toàn đặc biệt, là một hạnh phúc cho nước Đức, là cái mà Boell đã mang lại. Boell- một nhà văn Đức! - đã được bầu làm Chủ tịch Hiệp Hội Văn bút Quốc tế trong một cuộc bỏ phiếu kín. Đó là một sự kiện lớn. Sự kiện chính là ở chỗ khả năng này chỉ có với Boell và không có với nhà văn khác trong thời gian đó. Trong khi ấy, có rất nhiều nhà văn khác, cũng rất tốt và rất được tôn trọng. Nhưng chỉ Boell được hưởng thụ sự tin cậy to lớn. Khi chúng tôi nói về điều đó, chúng tôi đã làm cho Boell mếch lòng, vì như thế, chúng tôi đã nói về vai trò đạo đức của ông.

Peter Voss:

Mặc dù Boell không muốn tách bạch cả hai, sau đó ông đã phàn nàn về chuyện ấy. Rằng người ta chỉ nhìn ông như một nhà đạo đức. Nhưng chính Boell đã tự sinh ra sự thống nhất này. Với điều đó tôi đã nói rất chân thành, sự phức tạp của tôi như một người trẻ tuổi hơn vì ngày xưa tôi đã có một quan điểm chính trị khác một chút. Và người ta nói đúng, người ta không được phép tách bạch con người đạo đức chính trị và con người nhà văn Boell ra khỏi nhau. Khi người ta không được phép bóc tách điều đó, có nghĩa là...

Marcel Reich-Ranicki:

...Đúng, cái gì còn sót lại ?

Peter Voss:

Có nghĩa là trước hết, tôi cần phải bác bỏ con người chính trị cũng như không thừa nhận con người nhà văn của ông ấy. Nhưng tôi không có ý thế. Người ta cần phải tách bạch phân tích để có thể thừa nhận các tầng, bậc nhà văn của Boell.

Marcel Reich-Ranicki:

Câu hỏi đặt ra là: với tư cách một nhà văn, ông ấy đã thật sự mang lại những gì ? Đó là một hiệu quả văn chương to lớn, nhưng tiểu thuyết của ông ấy đã không làm nên chuyện. Tuy nhiên ông ấy đã viết truyện với một chất lượng đặc biệt. Chúng ta cùng nhau lật lại một cái, có thể đó là nổi tiếng nhất. Đó là Những Câm Lặng Đã Được Sưu Tập của Bác sĩ Murkes ( Doktor Murkes gesammeltes Schweigen), một sự trào phúng. Nó đã được làm phim rất khá. Cách đây một năm, tôi đã xem lại bộ phim này. Nó thật sự hay, ngày nay người ta vẫn có thể xem.

Peter Voss: Đúng, nó thật là tuyệt.

Marcel Reich-Ranicki:

Tư tưởng còn được duy trì ở đó, ông ấy đã chỉ ra, khái niệm Thượng Đế trong xã hội này-Boell nghĩ xã hội Đức đa nguyên của sau những năm Năm mươi, bắt đầu những năm Sáu mươi đã hoàn toàn đi tới sự chó má đê tiện. Trong một con người nào đó, nó đã đặt một bài diễn văn cho một chương trình loại ba, ở đó từ Thượng Đế, được xẻo ra, xuất hiện từ mười bảy hoặc hai mươi ba lần. Thượng Đế đã được chia cắt…

Peter voss: Người này tên là Bur-Malottke

Marcel Reich-Ranicki :Cái tên nghe đã rất hay.

Peter Voss :

Thật thế, đó là sự lựa chọn tuyệt vời. Nhưng có thể đó cũng còn có một chút khác nữa. Boell đã đau đớn về cái đó. Sau chiến tranh những gíao đường đã có thể trở nên quá đỗi tấp nập. Người ta trở lại trong lòng nhà thờ sau những khủng khiếp của chiến sự. Boell nắm bắt được biến thái này, nơi có những người trong bất cứ trường hợp nào, tôi nói, hơn một nửa nhà văn như Bur- Malottke giả định, tự mình đã lại vượt lên từ đó.

Marcel Reich-Ranicki :

Ông biết không, cái gì đã gây ấn tượng như thế cho tôi ? Boell đã tìm thấy một đề tài, để chỉ ra, trong cái xã hội này với khái niệm Tạo Hóa sẽ làm gian lận, sẽ xoay sở chế hóa như thế nào đó. Thật ra ý tưởng này chính là băng ghi âm. Ông ấy đã thực hiện phát minh ấy- với Fontane cũng không mà có thể với Kleist* cũng không, bởi vì, họ đã không sử dụng điều đó trong văn chương. Từ băng ghi âm, như ông ấy đã biểu thị, từ Tạo Hóa đã được chia cắt tới mười bảy hoặc hai mươi ba lần, bởi vì, cứ thích nghe một Tạo Hóa, thay vì một Con người cao đẳng.

Peter Voss :

“...Chúng ta tôn kính người nào... “

Marcel Reich-Ranicki:

Cho tới một thời điểm nhất định. Đó không phải là thiên tài hay sao ?

Peter Voss:

Đúng.

Marcel Reich-Ranicki:

Tuy nhiên sự mở đầu thật sự thiên tài là ở chỗ nhà kỹ thuật đã không quăng đi tất cả những đoạn chia cắt này. Ai biết cái gì còn có thể có ích lợi ở đó. Rốt cuộc họ có một sự truyền thanh làm xúc động lòng người với sự ấn định, ở đâu sự im lặng được thu nhận, thì ở đó từ Tạo hóa luôn luôn được gắn vào. Để Boell trình bày, giới thiệu được những Tạo Hóa có thể gian lận bằng phương cách tuyệt vời trong xã hội này. Tôi thấy, với Boell, ý tưởng băng ghi âm này đầy hiệu lực và nguyên bản hơn cả trong kịch Chiếc ghế cuối cùng của Beckett.

Beckett * * không khai thác tối đa mọi khả năng. Hoàn toàn khởi đầu là truyện của Boell, Người phiêu bạt bạn hãy đến Spa..., Người Đàn Ông Với Con Dao, Tạm Biệt Trên Đại Lộ, những truyện từ tám hoặc mười hai trang, ông đã viết dưới ảnh hưởng mạnh của Hemingways, nhưng các nhà văn Thiên chúa Pháp như George Bernanos, Mauriac và những người giống như thế cũng đã có thể có một vai trò. Truyện của Boell thật sự đã mang lại hình ảnh nước Đức của một thời trong sự tái hiện đầy ẩn dụ.

Peter Voss: Nghĩa là, cũng là những gì có thể còn lại hoặc là sự trải nghiệm một cuộc tái sinh. Người ta đã trách cứ những truyện ngắn này thiếu vắng sự gia công chi tiết và nói, Boell mới chỉ để cho mọi thứ tự phát triển. Nhưng mật độ những tầng không khí, khí quyển trong những truyện này đã là dày đặc mênh mông.

Marcel Reich-Ranicki: Người ta thích quăng đi những nhà thơ thành đạt thiếu sự gia công gọt rũa. Vâng, nhiều người đã nhận thấy rằng, Goethe đã thiếu một chút khi ông bày tỏ:

Xám xịt là mọi Lý thuyết và cái cây vàng của đời mãi mãi xanh tươi.

( „Grau ist alle Theorie und groen des Lebens gold´ner Baum “ ). Ba màu trong hai dòng

Nói cách khác: Boell đã có kết quả khổng lồ và bị nhiều ganh ghét, tỵ hiềm. Tôi đã nói tới lần thứ một trăm với các tác giả thuộc thế hệ có một chút gì đó tương tự như thế. Họ luôn luôn hầm hừ, bĩu môi. Ông Hein, ông Hein tuyệt vời... Cái áo khoác mà ông ấy mang thật là rộng. Cái bệ , cái bục thì...

Peter Voss: ...cái ông, cái ông mà chỉ có thể kể chuyện nhưng không thể viết.

Marcel Reich-Ranicki: Đúng. Và...cái bệ, cái bục mà ông ấy đứng lên thì quá cao. Ông biết không, nhà văn là những con người, họ độ lượng, tha thứ rất nhiều cho những đồng nghiệp khác, rất nhiều. Chỉ có một điều cho đến chết họ không tha thứ là sự thành công. Họ không bao giờ tha thứ cho sự thành công của đồng nghiệp.

Peter Voss: Ra thế, cái đó bây giờ là tốt hay không, tôi không biết là ông đã tiết lộ.

Marcel Reich-Ranicki: Trở lại với Boell, ông biết không, ở nước Đức, ông ấy đã thắng lợi bằng chủ đề, bằng đề tài, bằng những nhân vật xác thực này từ trong chiến tranh thế giới thứ hai và các nhân chứng của đớn đau – với một công chúng sau chiến tranh. Đó là một. Mặt khác, Boell đã có một thành công không thể tưởng tượng nổi ở các nước Đông âu. Họ lập tức chuyển ngữ các tác phẩm của ông. Trong nhưng năm Sáu mươi, tôi nhớ không nhầm thì đó là

dịp ông ấy sinh nhật lần thứ năm mươi, tôi đã làm một cuốn sách về Boell. Nhiều người khác nhau, rất khác biệt nhau đã tự mình bày tỏ ý kiến về Boell. Tôi hạnh phúc đã được phép làm

*Kleist, nhà văn Đức nổi tiếng với tác phẩm Trẻ hoang (Findling)

** Samuel Beckett, sinh 13.04.1906, tại Dublin- mất 22.12.1989 tại Paris, viết rất nhiều truyện tiểu thuyết, tiểu luận, nổi tiếng với các vở kịch phi lý: Trong khi chờ Godot, Những chiếc ghế...

cuốn sách. Do sự cẩn trọng khôn ngoan, trong sách này đã có một phát biểu về Boell của Adorno^* và còn của nhiều người khác. Ngoài ra, đã không có một ai viết một từ nào về ông ấy mà tôi phải chau chuốt lại. Ví dụ: ông Đại sứ của Tschechoslowakei, Eduard Goldstoecker đã tham gia chút ít. Tôi đã báo trước cho ông ấy. Hãy chú ý với những gì mà ông viết ở đó. Ông ấy đáp. Tất cả, những cái gì mà Boell đã viết đều đã cuốn hút người Tiệp chúng tôi. Ông ấy đã tự nhận ra. Tại Liên Xô và Ba Lan, Boell cũng rất thành công. Riêng ở Ba Lan còn vì đề tài Thiên chúa giáo.

Tại một số nước phương Tây người ta hiểu biết ông ít hơn. Nhưng điều đó thật khó giải thích. Đúng là những xứ sở - có nền văn minh cao, không phải là nơi nào đó ở chốn tận cùng của Thế giới, ở đó người ta đã không đọc một dòng của Grass. Điều đó cũng giống như với Thomas Mann.

Peter Voss: Chắc chắn như vậy. Mặc dù người ta có trách móc Boell: người ta không chỉ nói về ông. Boell luôn luôn tự xét đoán mình trong cảnh ngộ những công dân nhỏ bé, trong những chuyện nhỏ, trong những phòng giặt và nấu quần áo của những thường dân. Ông đã thật sự bênh vực cho những phòng giặt và nấu quần áo. Nhưng dĩ nhiên một thứ hội họa đen trắng đã đi thêm vào đó. Sự tốt đẹp sau chiến tranh đã rủi ro vì nó đã trở thành nghèo khổ, tội nghiệp. Nhưng cái đó cũng là tốt đẹp, chúng sẵn sàng tự nhớ lại. Những người khác có tội lỗi, gạt bất chính, bất công sang một bên để có sự thành đạt. Như thế, ông không cảm thấy, chẳng là một chút giản dị đã được đan xen ư ?

Marcel Reich-Ranicki: Tôi tự nhìn thấy ở đây, bởi vì Boell buộc phải bênh vực cho quan điểm, cho sự chiêm ngưỡng Thiên chúa.

Peter Voss: Không, không vì quan điểm Thiên chúa của ông ấy. Tôi cũng có thể bày tỏ điều đó một cách khác. Không có vấn đề gì khi Boell là Tín đồ Cơ đốc giáo. Boell đã hành động, đã có ảnh hưởng nhiều hơn một Tín đồ Thiên chúa, mặc dù ông đã công kích rất kịch liệt giáo đường. Vì nhà nước thủa ấy-theo ý tưởng khôi phục, trùng tu của ông- ông cũng đã phê bình như thế. Nhưng tôi cũng thấy sự đen trắng này trong đó, vì Boell đã hoàn toàn nâng cấp hơn lên và có một hình dung lý tưởng về Nhà Thờ và Nhà Nước. Trong bài nói Người Wuppertal có điều này, ông bảo, ở nơi nào thật sự có Nhà Nước và một Trật Tự- ông không nói Nhà Nước nào và Trật Tự nào, ông không nhìn thấy gì mà chỉ thấy những cặn bã thối rữa, nó biện hộ với sự giam cầm chuột cống dai dẳng, nhầy nhụa. Theo hướng đó, một sự tưởng tượng hoàn toàn lý tưởng và một mẫu đạo đức Tốt và Xấu của người theo thuyết nhị nguyên đã được đút vào. Tôi không hoài nghi ngờ vực đề tài Thiên chúa của ông ấy, nhưng cái đó không một chút dễ hiểu, ít nhất là đối với những mối liên hệ của Boell ?

Marcel Reich-Ranicki:

Ông sẽ sửng sốt. Tôi hoàn toàn đồng ý với ông. Tất nhiên Boell hơi dễ hiểu. Tất nhiên, trong những bài nói chuyện, những phỏng vấn của ông, đôi khi Boell đã thuyết phục và đã vui vẻ nói, chúng đã không được thâm cứu. Điều đó đã xảy ra với một số người nào đó trong chúng ta. Ông biết không, đó là điển hình ngay cả đối với Boell.

Peter Voss:

Cái đó làm cho ông ấy sớm trở nên hấp dẫn, thật vậy sao ?

Marcel Reich-Ranicki:

Đúng, ông ấy chính là vậy. Rất tiếc là ở đây, cần một từ lạ- từ xác thực ( authentisch). Boell đã không bao giờ diễn xuất một vai trò nào. Ông thật sự và hoàn toàn là một nhân vật xác thực. Và chính ông đã thực hiện trong các tác phẩm tuyệt đẹp của mình, trong cả những tiểu

thuyết mà ngày nay khó mà đọc được dễ dàng. Ông biết không, năm 1959, tôi đã bình luận cuốn Ván Billard vào lúc chín giờ ba mươi, khi cuốn này xuất hiện. Tôi đã rất khen ngợi.

* Theodor Adorno ( 1903-1969), nhà triết học, xã hội học, và lý luận âm nhạc Đức, gốc Do Thái, có vai trò rất lớn trong đời sống tinh thần ở phương Tây và đặc biệt ở Đức

Peter Voss:

Mặc dù trong đó có nhân vật quấy rối một chút.

Marcel Reich-Ranicki:

Ông nói đúng. Một vài năm sau đó, tôi đã đọc lại bài phê bình của mình. Tôi nghĩ, chà, đã đi hơi xa một chút! Tại sao vậy ? Ngày xưa, 1958-1960, việc xác định những vị trí trong văn chương Đức đã là một việc lý thú. Ông không được phép quên. Một lớp các tác giả Đức mới của thế hệ hậu chiến-không ai nói đến Thomas Mann hoặc Anna Seghers hoặc Bertolt Brecht- đã viết sách, họ đã trình bày ở nước Đức. Chúng ta đón nhận Martin Walser. Khi xưa, như một nhà phê phán xã hội, ông xuất bản cuốn Hôn nhân ở Philippsburg*, một tiểu thuyết hay, khá hoành tráng. Phải ngả mũ mà chào đón.

PeterVoss:

Tiểu thuyết đã liên quan tới Đài phát thanh, điều ấy đã xảy ra với một viên quản đốc ở đó.

Marcel Reich-Ranicki:

Tiểu thuyết kể chuyện ở Philippsburg và Philíppburg lại là Stutgart. Nó diễn tả bảy tám năm sau chiến tranh. Không một người duy nhất, nhân vật trong tiểu thuyết đã xuất hiện và trình diễn ở SA, ở SS ; khi thì ở quân đội Đức và khi thì ở trong sự giam giữ thời chiến.

Peter Voss :

Vâng, điều đó không hoàn toàn rõ ràng như thế.

Marcel Reich-Ranicki :

Không, quá khứ đã được giải tỏa.

Peter Voss :

Đó là sự ghi nhận một khoảnh khắc-nhưng cũng rất hay và thực thú vị .

Marcel Reich-Ranicki :

Walser đã viết ba trăm năm mươi trang về người Đức và đã bật đèn pha vào mọi quá khứ. Bạn tôi, Siegfried Lenz với tôi đã thật sự vui sướng, 1952,1953, ông ấy đã viết cuốn tiểu thuyết đầu tay. Ông trình bày trong cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất tại Phần Lan. Thật lạ lùng- ở nước Đức đã xảy ra nhiều chuyện, mang lại rất nhiều đề tài. Nhưng đó lại là Phần Lan, người ta cũng có thể viết về cái đó. Trong một xứ sở tự do tất cả đều được phép, tôi không chống đối điều đó. Boell đã không hề làm như thế.

Peter Voss :

Về Walser chúng ta sẽ tranh cãi riêng một lần nữa. Quay lại với Boell : ông ấy đã thử thu nhận, cảm thụ quá khứ.

Marcel Reich-Ranicki :

Ông ấy đã không bao giờ dè dặt giữ gìn hoặc để trống quá khứ. Điều đó rất quan trọng. Ngày xưa, khi kết thúc những năm năm mươi, bắt đầu những năm sáu mươi, quan trọng vô kể. Tiếp theo sau Boell, khi một thế hệ mới tới- Goenter Grass, Thomas Bernhard, cảm giác như đã trôi qua. Tôi nhớ, tuổi già của Sophokles đã rất đau đớn, người ta đã bình phẩm, xét đoán ông ở Athen để cho qua. Người ta đã tiếp nhận Euripides một cách tốt hơn và hiện đại hơn. Người ta cũng đã muốn Mozart già hơn – và nhạc sĩ thật sự không bao giờ già, ông chết khi còn rất trẻ, không còn nghe thấy âm nhạc của mình, không còn hòa tấu Dương cầm, không còn hòa tấu Vĩ cầm. Người ta quả quyết, chàng trai trẻ Bethoven tốt hơn. Hôm nay, chúng ta thấy cả hai đều hay.

Peter Voss :

Có nghĩa là chuyển sang vấn đề của chúng ta, cái đó có thể cũng đem lại một sự phục hiện Boell. Ông tin không ?

* Hôn nhân ở Phillippsburg- Tiểu thuyết của Martin Walser ( nhà văn Đức sinh ngày 24tháng 03 năm 1927, thế hệ nhà văn thuộc nhóm 1947, cùng thời với Goenter Grass, hiện đang sống tại Uberlingen-Nussdorf ). Năm 2002, cuốn tiểu thuyết Cái chết của một nhà phê bình ( Tod eines Kritikers) của Martin Walser đã gây tranh luận lớn trong văn giới Đức vì người ta cho rằng ông đã lấy chính Marcel Reich Ranicki làm nguyên mẫu để tạo ra nhân vật chính của tiểu thuyết.

Marcel Reich-Ranicki :

Không, một sự phục sinh trực tiếp thì không. Có thể, khi nào người ta xuất bản thư từ của Boell. Sự phục hiện ấy được giữ gìn lại rất nhiều trong thư từ của ông. Và nhiều thư từ quan trọng và thú vị, vì nó đã được viết bột phát, hồn nhiên. Tôi cũng có nhiều thư từ của ông. Ông ấy viết cho tôi, về những điều mà ông nổi giận và những gì làm ông vui sướng. Boell là một con người rất trực tiếp, trực diện và trực trần. Và trong một số thư từ của ông đã chứa đựng những điều rất xứng đáng để đọc.

Peter Voss :

Như là một nhân chứng của thời gian ?

Ma rcel Reich-Ranicki :

Đúng !

Peter Voss :

Và cũng như là nhân chứng của Con người riêng tư trong ông.

Marcel Reich-Ranicki :

Boell là một nhân chứng thời cuộc quan trọng nhất. Ngoài ra, ông còn có rất nhiều mối liên hệ với những người khác. Có lần, tôi đã nói với ông về Konrad Adenauer *, khi đó tôi đã đợi ông ấy sẽ chỉ chửi mắng. Nhưng, như ông ấy đã nói về Adenauer, ông đã mang lại rất nhiều hiểu biết và thông cảm đối nghịch.

Peter Voss :

Nhưng ở hoàn cảnh khác ông ấy cũng đã mắng nhiếc. Ông ấy đã nhìn thấy cả hai con người ở Adenauer, một mặt là lớn lao, nhưng mặt khác cũng có thái độ khinh miệt con người.

Marcel Reich-Ranicki :

Dĩ nhiên, Boell nhìn thấy cả hai. Ông biết không, khi tôi cần phải biến khỏi Ba Lan, tôi muốn và tôi cần phải tới cộng hòa liên bang Đức. Tôi cần phải có sự chứng nhận : Tại đây tôi sẽ không là một gánh nặng của sự trợ cấp xã hội. Một cách khác, tôi đã không nhận được Hộ chiếu ở Ba Lan. Tôi đề nghị Boell lo cho sự chứng nhận này. Thư tín đi lại cho tôi, Boell lập tức ký tá chứng nhận tất cả. Sau đó tôi không bao giờ sử dụng đến. Đó là một ví dụ xa rộng về sự lịch thiệp đầy nhân tính lớn lao và về một thứ văn chương có tính đích xác cao. Boell là một kẻ thật sự xác thực.Ông không bao giờ làm trò khôi hài. Tôi đã từng trải với ông trong nhiều tình cảnh khác nhau. Trong những cuộc đối thoại ở Đài phát thanh ông hay có mưu chước : Khi ông ý thức được cuộc tranh luận không thể tiếp tục, ông săm sắn bảo : Vâng, nhưng người ta cần phải nhìn, phải phân biệt. Cái đó luôn luôn quan trọng. Một biểu lộ khác, ông thích ứng dụng, vâng, nhưng ở đây điều đó đã nói về một trường hợp phức tạp. Khi ông biết không thể tiểp tục, ông luôn luôn nhấn mạnh: khác biệt và phức tạp. Đó là từ ngữ của ông. Nhưng không bao giờ, không bao giờ, ông đánh lừa mọi người. Điều khủng khiếp là ông đã chết hơi sớm. Và tại sao ông chết . Khi tôi gặp ông mới đây, ông vẫn còn hút thuốc, và tôi hỏi. Boell, mỗi ngày ông hút bao nhiêu ? Ba chục đến bốn chục điếu, và cũng có thể nhiều hơn.

Ông nói và nhìn tôi, khi ông muốn đưa một thông tin làm xúc động . Đó là một Chứng Nghiện. Đúng, tôi biết, nhưng người ta cần phải làm gì đó để chống Nghiện ngập chứ. Tôi đáp lại. Ông đã không sẵn sàng làm điều đó. Rõ ràng, sự hút sách chắc chắn đã làm tăng tốc độ cho cái chết của ông.

Peter Voss:

Boell đã cần chiều theo sự đánh giá của ông, vì bắt đầu từ thời chiến tranh, ông ấy đã ôm theo kết quả này và cuối cùng đã không thể tiêu hóa được ? Chuyện đó xảy ra nhiều lần trong các

truyện ngắn của Boell, cái gì đó có một ý nghĩa tượng trưng với một người khác không chỉ là bánh mỳ mà còn có phần thuốc lá nữa.

Konrad Adennauer, từng là Thủ tướng C.H.L.B. Đức, là thủ lĩnh Đảng CDU, một chính khách nổi tiếng trên chính trường Châu âu những năm Năm mươi của thế kỷ XX, đã hội kiến chính trị với Antonio Segni tại Rom ( 25.03.1957) với Charles de Gaulles tại Bad Kreuznach (26.11.1958)

Marcel Reich-Ranicki:

Không thể lay chuyển được. Và ai, người lính nào, đã nghĩ về điều đó trong chiến tranh, rằng hút thuốc là có hại cho sức khỏe ? Khi người ta không biết chắc rằng có thể còn sống đến ngày hôm sau nữa hay không. Thế thì hoàn toàn bất chấp. Cái sự hút sách đã làm nên những giây lát có một chút vui vẻ, và nó làm cho cuộc sống trở nên nhẹ nhõm, êm dịu đi một chút. Sau chiến tranh, Boell đã không còn có thể tự làm mất đi thói quen đó. Ông cũng thích uống rượu, nhưng tôi chưa bao giờ nhìn thấy ông ấy say xỉn, không có điều đó. Nhưng ông cần cả rượu và thuốc lá cho cuộc đời. Nói chung Boell luôn luôn sống khiêm nhường, thanh đạm. Đó là lối sống của ông.

Peter Voss:

Và cũng chính sự thanh đạm, khiêm nhường này vẫn có ở tất cả ở những gì ông đã viết và có thể cảm thấy được - không chỉ trong nghệ thuật viết của ông mà còn trong cả nội dung. Đồng thời, ông đã tin vào một chút lý tưởng, vào một thể chế toàn vẹn, cũng như vào hôn nhân và gia đình. Ông đã ly dị ra sao, hôn nhân đã hư hỏng ra sao, nó đã tan vỡ bởi thói đạo đức giả như thế nào.

Marcel Reich-Ranicki: Tại đây, ông đã đề cập tới một đề tài nan giải: Boell và vấn đề tính dục. Tôi hoàn toàn không biết gì về chuyện đó, về mọi chuyện riêng tư của ông vì vậy tôi không thể nói gì. Nhưng ở trong sách của ông, tôi tin là trong cuốn Vẻ Mặt Của Một Tên Hề, ông luôn luôn nói đi nói lại nhiều lần:” làm việc đó”. Có mỗi từ vựng này.

Peter Voss: Đúng, từ này chỉ sự gián tiếp.

Marcel Reich-Ranicki:

Cái này hơi nan giải một chút: Ông ấy tới với tính dục như một nhà văn không chú giải. Cái đó ông không thể. Nhưng Tình yêu thì rất tràn trề. Riêng truyện ngắn Tạm Biệt Trên Đại Lộ

đã là một truyện lãng mạn chân thành. Ông biết không, trong Vẻ Mặt Của Một Tên Hề tôi thấy nhiều điều không thể chịu đựng nổi. Nhưng chuyện tình yêu giữa Maria và Schnier , ít nhất cũng là một phần tư cuốn tiểu thuyết- thật tuyệt vời, ông ấy đã viết với rất nhiều cảm xúc.

Lúc bấy giờ, người ta có thể nghĩ, nếu như ông đã tiếp nhận một tấm gương, người ta biết, khi ấy ông đã nghĩ ngợi. Tình yêu của Boell với người vợ mà ông đã nhiều lần ly dị và luôn luôn được miêu tả tuyệt vời.

Peter Voss:

Về những trường hợp bạn gái, người tình, kẻ đính hôn này kia của Hans Schnier, đã vu khống làm lợi cho một công chức của Hội Thiên chúa. Và đó là đặc trưng của tên hề này, Han s Schnier, như một sự ngoại tình. Có nghĩa, ở đây Boell đã gián tiếp thể nghiệm, ông đã thử cứu vớt Hôn nhân với ý nghĩa của nó. Ông đã tự cảm thấy hạnh phúc cưới một người đàn bà như thế suốt cuộc đời dài.

Marcel Reich-Ranicki:

Ông nhìn xem, những gì ông vừa nói ở đây là rất đặc trưng. Nhiều năm trước, chúng ta đã đọc cả hai cuốn sách. Đã rất lâu rồi. Không hề là tình cờ. Và rất đặc biệt là những gì của tiểu thuyết mà bạn đọc còn giữ lại trong trí nhớ, ở đó, sau hai, ba mươi năm, người ta vẫn còn tự nhớ lại. Ông nhớ về điều ấy, Boell bất bình về nó, về chuyện cái tay công chức của Hội Thiên chúa này đã tới. Tôi lại nhớ tới một chủ đề hoàn toàn khác: Schnier đã đơn côi ở lại như thế nào khi mở cái tủ, trong đó có treo quần áo của nàng. Và đã không còn gì ở đó. Tất cả đã trống rỗng. Hắn đứng trước cái tủ rỗng không và nghĩ: giá như còn ít nhất là một cái thắt lưng, giá như chỉ có một chút gì đó của nàng còn sót lại. Nhưng chẳng còn gì hết. Đó là Boell. Đó là những mô típ của ông. Boell có những chi tiết đặc trưng mà trong văn chương chúng có những ý nghĩa lớn và quan trọng một cách không thể tin được. Nhờ thế, Boell đã biểu hiện một cách tuyệt vời. Cái đó không phải là vấn đề của những ý tưởng, những học thuyết - nó cũng rất hồn nhiên ! Nhưng câu hỏi về chi tiết này là: Nó đã chỉ ra tình yêu như thế nào trong sự thiếu vắng áo quần ? Với tôi, điều đó là không thể nào quên. Và tôi không chỉ biết rằng, Boell đã làm cho tôi những điều tốt đẹp. Ông ấy cũng đã viết nhiều chuyện riêng tư, tôi sẽ không bao giờ quên điều đó.

Người dịch Thế Dũng

(1) Tiểu sử của một nhân chứng: ( theo Boell của Klaus Schroeter- Rororo-2001)

1917: Heirich Boell, sinh ngày 21 tháng 12.

1928-1937. Học và tốt nghiệp Phổ thông trung học (Gymnasium)

1937-1938: Là giáo viên trong nghề kinh doanh sách.

1939: Học Đức ngữ và văn chương cổ điển khóa đầu tiên tại trường Tổng hợp Koeln, đến mùa thu năm 1939 thì gia nhập quân đội. Và từ 1939-1945, ông luôn luôn là một người lính bộ binh Đức trong đại chiến thế giới thứ II.

1942: Cưới vợ tên là Annemarie Cech.

1944 : Chịu tang mẹ ( mẹ ông tên là Maria, sinh năm 1877)

1945 : Giải ngũ về nhà. Con đầu lòng Schritoph mới sinh được ít ngày đã chết .

1947: Xuất bản những truyện đầu tiên và đẻ con trai thứ hai : Reimund

1948: Sinh con traithứ ba: Rene

1949: Xuất bản: Tầu đã đúng giờ.

1950: Sinh con trai Vincent

1951: Nhận giải thưởng của nhóm 1947 cho tập truyện: Những con cừu đen

1954: Lần đầu đến Irlands

1959: Xuất bản cuốn Ván Billar vào lúc chín giờ ba mươi

1960: Chịu tang bố ( bố ông là Viktor Boells sinh năm 1870)

1962: Lần đầu tới thăm Liên Xô

1963: Xuất bản tiểu thuyết: Vẻ mặt của một anh Hề.

1964: Giảng dạy về Thơ tại Đại học Tổng hợp Frankfurt a.M.

1970-1972: Chủ tịch Văn bút Cộng hòa Liên bang Đức

1971-1974: Chủ tịch Văn bút Quốc tế

1971: Xuất bản tiểu thuyết: ảnh chung với đàn bà và lần đầu tiên tới Mỹ.

1972: Nhận giải Nobel văn chương.

1973: Tiến sĩ danh dự của đại học tổng hợp ở :Dublin, Birmingham & Uxbridge

1974: Nhận huân chương Carl von Ossietzki-của Câu lạc bộ Quốc tế về những vấn đề nhân quyền. Là Hội viên danh dự của Viện hàn lâm Nghệ thuật và Văn chương Mỹ- Xuất bản tiểu thuyết: Danh dự đã mất của Katharina Blum.

1977: Xuất bản tuyển tập gồm Năm cuốn: Tiểu thuyết và truyện kể. ( I-V)

1978:Xuất bản tuyển tập: các tiểu luận, các bài nói chuyện, các tác phẩm truyền thanh, kịch bản sân khấu, Kịch bản phim, Thơ, và các cuộc phỏng vấn.

1979: Xuất bản :Vây hãm ân cần

1981: Tham gia biểu tình vì Hòa bình tại Bonn ngày 10 tháng 10

1982: Con trai Raimund chết. Xuất bản tập Tiểu luận Khu vực cài mìn viết từ 1977-1981. Là công dân danh dự của thành phố Koeln nhân dịp sinh nhật lần thứ 65.

1983: Nhận danh hiệu Giáo sư của Chính phủ bang Nordrhein-Westfalen ( Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng Johannes Rau)- Ngày 01 và 02 tháng 09 can đảm tham gia vào sự vây hãm chống lại sự đặt đầu tên lửa Pershing 2. tại các căn cứ quân sự Mỹ

1984: Xuất bản: những kiến nghị và những khích lệ, những bài viết, bài nói chuyện và văn xuôi trong thời kỳ 1981-1983

1985: Sau khi xuất viện ở Langenbroich đã qua đời vì bệnh huyết quản, ngày 16 tháng 07 tại Koeln

Tháng Tám, xuất bản Những người đàn bà trước dòng sông
© 2007 gio-o

đọc các bài viết khác của Thế Dũng trên gio-o