Vô Tận

JOHN BANVILLE

The Infinities là một tiểu thuyết tuy nặng về tư tưởng nhưng bằng nghệ thuật viết tiểu thuyết bậc thầy và bằng lối văn cô đọng trong sáng John Banville đã tạo được sự hấp dẫn người đọc ngó vào những tầng sâu thẳm của kiếp nhân sinh. Phải chăng con người trần gian hoàn toàn làm chủ nên trách nhiệm về cuộc đời mình hay cuộc sống trần gian cũng đã có sự can thiệp của thần linh? Và biết đâu con người cũng mang diện mạo của thần linh, và ngược lại. Nhà văn Ái-Nhĩ-Lan John Banville, giải Booker Prize 2005, hiện nay được coi là người viết tiểu thuyết có thể đem so sánh với Vladimir Nabokov và Samuel Beckett của nửa sau thế kỷ 20. Sau quyển The Sea/Biển cả được trao giả Booker Prize, John Banville cho ra mắt 2 quyển tiểu thuyết trinh thám khá hấp dẫn nhưng ký bút hiệu nặc danh Benjamin Black. Mới đây ông quay trở lại với những ngườu yêu thích tiểu thuyết của ông với quyển The Infinities/Vô Tận, tác phẩm thứ 15, một lần nữa lại làm người đọc vốn coi nhẹ cốt truyện nhưng thích thưởng thức lối viết Anh văn tinh chế mượt mà, lối cấu trúc truyện chặt chẽ, và những suy tưởng có chiều sâu về những giới hạn của kiếp nhân sinh được dự một bữa tiệc văn chương có dư vị kéo dài sau khi đọc hết quyển sách.

John Banville sinh năm 1945 ở Wexford, Ái-Nhĩ-Lan. “The Sea” là tác phẩm thứ 14 của ông. Những tiểu thuyết được chú ý nhiều nhất của John Banville là những cuốn: Birchwood, Doctor Copernicus, Kepler, The Book of Evidence, và Athena. Quyển tiểu thuyết mới nhất The Infinities của John Banville tuy chỉ dưới 300 trang nhưng cô đọng những suy tư về những chủ đề cuộc sống đặt ra với chúng ta hiện nay như lời của nhân vật kể chuyện Hermes: tại sao trong những thời đại như thế này liệu những thần linh có trở lại với chúng ta không, thực sự thần linh chẳng bao giờ rời bỏ con người nhưng chỉ vì con người không đón chào thần linh nữa nên mới nghĩ vậy, thần linh chẳng thể bỏ đi vì thần linh chẳng thể có mặt mọi nơi. Nhưng bên trên những suy tưởng này John Banville còn muốn nêu ra nghịch lý về khả năng sáng tạo của con người mong đạt tới sự bất tử - nghĩa là đến nhưng vô tận – nhưng con người cũng tự hiểu rằng cuộc sống là có giới hạn và điều này làm cho cuộc sống có ý nghĩa và tốt đẹp hơn. Vì quyển truyện lấy nhân vật tự sự là Hermes, một vị thần trong thần thoại cổ Hy Lạp, và câu truyện về người vợ của vị tướng Amphitryon của vùng Thebes – truyện cổ tích này đã được thi sĩ Đức Heinrich von Kleist viết thành vở kịch mang tên vị tướng này năm 1807 và chính John Banville đã phóng tác vở kịch của Kleist để đưa lên sân khấu trước đây - nên người đọc cũng cần biết sơ lược về Hermes và người vợ của Amphitryon.

   Theo thần thoại cổ Hy Lạp Hermes là vị thiên sứ của thần linh và cũng là kẻ hướng đạo xuống Địa ngục. Hermes là thần bảo hộ các biên giới và của những kẻ du hành vượt biên giới cũng như của những mục đồng, phường trộm đạo và lừa dối cũng như của các tay hùng biện, thi sĩ, lực sĩ, óc sáng chế và phường thương nhân. Còn Amphitryon là một vị tướng của thành Thebes thời cổ Hy Lạp, mắc tôi ngộ sát vua Electryon của xứ Mycenae là chú ruột, nên phải cùng với Alcmene, con gái của Electryon, đã được cha hứa hôn cho Amphitryon bỏ trốn sang Thebes và được vua xứ này là Creon thuộc huyết tộc bên mẹ giải tội chết. Khi đó Alcmena đã mang thai, không chịu làm lễ cưới với Amphitryon trừ phi Amphitryon tiêu diệt được những kẻ thù đã giết các anh nàng. Trong khi hôn phu chinh chiến xa nhà Alcmene bị thần Zeus Chúa tể của các vị thần dụ dỗ khiến nàng buông mình vào cuộc tình ái mê say ngắn ngủi. Khi Amphitryon thành công trở về cưới Alcmene làm vợ, sau đó Alcmene sinh được hai người con trai Iphicles và Heracles nhưng thật ra chỉ có Iphicles là máu mủ của Amphitryon còn Heracles là con của Zeus. Khai thác và cắt dán thần thoại cổ Hy Lạp, John Banville chỉ đưa vào quyển The Infinities hai nhân vật là Hermes, Zeus, cho những nhân vật thần thoại bất tử này sống trộn lẫn với những nhân vật tử sinh của đời thật, một cách trả lời khôi hài xâu sắc câu hỏi: thần linh có còn ở dương gian với con người không?

   Về không gian và cảnh thổ: truyện xảy ra quanh căn nhà cổ cũ kỹ ở miền Trung Ái-Nhĩ-Lan. Về thời gian truyện xảy ra: chỉ trong một ngày Hè đep trời nọ. Và cốt truyện cũng rất đơn giản: nhân vật chính là nhà toán học già nua Adam Godley sau cơn đột trụy đang nằm chờ chết trong căn phòng ở lầu thượng sát mái nhà, vợ con bạn bè và các thần linh quanh quẩn bên ông trong những giờ phút chót. Adam Godley là một nhà toán học lừng danh, tác giả của những phương trình toán học được coi như chìa khóa mở toang được căn phòng thời gian kín bưng, chỉ ra những vô hạn, và vô vàn những vũ trụ hiện hữu đồng thời song hành với vũ trụ chúng ta đang sống. Ngoài ra ứng dụng dựa trên những phương trình này đưa đến những kết quả nghịch thường, chẳng hạn xe hơi có thể chạy bằng nước biển. Nói cho gọn, lý thuyết toán học của Adam Godley hoàn toàn phủ nhận, vượt qua thuyết tương đối của Einstein.  Người vợ trẻ của Adam Godley là Ursula nghiện rượu, người con trai lớn xác nhưng ù lỳ đần độn xấp xỉ 30 tuổi của ông cũng mang cùng tên cha Adam, có vợ trẻ đẹp là diễn viên sân khấu tên Helen, người mới đây đóng vai Alcmene trong vở kịch của Kleist. Helen vốn là con gái của chủ nhân trước đây của căn nhà Arden gia đình Adam Godley hiện cư ngụ mua lại, vốn có gốc gác bình dân. Cuộc hôn nhân của Adam và Helen là một cuộc hôn nhân khập khễnh, không hạnh phúc. Người con gái 19 tuổi của ông là Petra, một thiếu nữ tâm thần, một kẻ gần như có cuộc sống đứt rời với thế giới thực tại đang tự theo đuổi một công trình soạn một cuốn tự điển bách khoa về các chứng bệnh. Roddy Wagstaff bạn trai của Petra tuy trong lòng chẳng yêu thương Petra gì mấy nhưng có mặt trong giờ phút lâm chung của Adam Godley để hy vọng được nhà toán học nổi danh này chấp nhận là kẻ chính thức được viết quyển tiểu sử của ông.

Nhân vật chót là người bạn đồng nghiệp xưa kia Benny Grace nay đã trở thành một kẻ xa lạ của gia đình. Quanh quẩn trong đám nhân vật này cũng còn có vị bác sĩ tên Bác-sĩ Fortune/Số Mệnh. Nhìn chung gia đình của Adam Godley là một gia đình gồm toàn những con người bất bình thường, một gia đình trục trặc. Bầu không khí tĩnh lặng nặng chĩu những bí ẩn, ngộ nhận, phản bội, cay đắng, ruồng bỏ và rất nhiều những điều không nói ra giữa những người trong gia đình.

   Ẩn hiện giữa những nhân vật trần giới này là nhũng nhân vật thần linh: Hermes kẻ kể chuyện – lý do Hermes trở thành kẻ kể chuyện chỉ vì Zeus, cha của Hermes can dự vào chuyện tình ái với Helen - Zeus Chúa tể của mọi thần linh tàng hình giả làm Adam chồng của Helen để làm tình với cô diễn viên trẻ đep không hạnh phúc này. Tuy nhân vật tự sự là Hermes, vì là thần linh cho nên len lỏi được vào tim gan óc não của các nhân vật trong truyện, nhưng ở những đoạn viết về Adam Godley người đọc có cảm tưởng đó chính là những lời tự sự của chính Adam Godley tuy cái chết sắp cướp đi cái thân xác bệnh hoạn nhưng đầu óc vẫn linh hoạt.

   Sáng kiến dùng công cụ tự sự là một thần linh là kẻ không những có khả năng hiện diện ở mọi nơi dù là sâu kín bí ẩn nhất như trong tim óc con người, và ở mọi thời điểm, mà còn can dự vào những biến cố của trần giới như việc Zeus lừa dối Helen vì thói trăng hoa cố tật quả thực là một sáng tạo nhân vật tự sự độc đáo của John Banville. Quyển truyện được tác giả mở đầu với cảnh Hermes được Zeus cha anh ra lệnh hãy kéo dài ban đêm thêm một giờ vì ông đang say đắm tình ái với Helen, và kết thúc với cảnh những tất cả những nhân vật thiên thần đều đã bỏ đi. Phải nghe theo lệnh của Zeus, suy ngẫm về sụ khác biệt trong quan niệm về tình yêu giữa thiên thần và người trần thế, Hermes cho rằng tình yêu lãng mạn chỉ là sự bày đặt của con người sinh ra rồi phải chết đi vì thiên thần chỉ có ý muốn trao tặng con người sự thèm muốn để sinh sản. John Banville trong quyển sách này đã bàn tới khá nhiều chủ đề, từ những chủ đề của đới sống con người như cái chết, tình yêu, sự phản bội v.v… cho đến những chủ đề của văn chương như biên giới chênh vênh giữa hiện thực và giả tưởng, giữa sự thực và giả trá, sụ khả tín trộn lẫn bất khả tín của nhân vật kể truyện.

Có lẽ những trang sách hấp dẫn nhất là những đoạn hồi ức sống động của Adam Godley thời trẻ, chẳng hạn những cuộc tình lén lút phản bội vợ của ông ta, những cuộc ăn chơi trác tang khi đi ra khỏi nước, cũng như những suy tưởng vừa sâu lắng độc đáo vừa hài hước nhạo báng – riễu đời và riễu bản thân – một thứ khôi hài đen đặc chất Ái-Nhĩ-Lan. Hai điểm độc đáo nhất trong văn chương của John Banville thể hiện rõ nét nhất trong The Infinitires là: về hình thức, văn của ông rất tinh chế và có lối tự sự tuy không theo tuyến tính thời gian nhưng rất chặt chẽ; về nội dung, thế giới và nhân vật tiểu thuyết của ông pha trộn sự rõ nét và sự mờ ảo phản ánh cái thực tại đứt lìa vụn nát “mọi thứ đối với tôi hóa ra lại là một cái gì khác” (Everything for me is something else), theo thế giới và nhân sinh quan của ông. Nói như vậy cũng có nghĩa: Sách của John Banville là thứ sách không thể chỉ đọc một lần mà phải đọc lại để khám phá và thưởng thức.

đào trung đạo

2010

http://www.gio-o.com/DaoTrungDao.html