ANNE  ENRIGHT

the gathering

(họp mặt)

Việc trao giải Man Booker Prize 2007 cho quyển tiểu thuyết mới của Anne Enright gây nhiều ngạc nhiên cho văn giới Anh vì Anne Enright là một nhà văn Ái-Nhĩ-Lan thầm lặng, ít xuất hiện trên tiền trường sinh hoạt văn học cũng như không có những tác phẩm gây dư luận. Tuy tiểu thuyết The Gathering/Họp Mặt của Anne Enright được vào tới vòng chung kết cùng với những tên tuổi tầm cỡ như Ian McEwan, Lloyd Jones, Nicola Barker…nhưng việc tuyên bố giải thưởng về tay Anne Enright chứng tỏ quyết định của ban giám khảo là khách quan, không chịu áp lực dư luận cũng như từ giới xuất bản. Anne Enrigh sinh năm 1962 ở Dublin, tốt nghiệp cử nhân Anh văn và Triết học ở Trinity College Dublin, được học bổng theo học bậc Cao học ngành sáng tác ở Đại học East Anglia. Tác phẩm đầu tay là tập truyện ngắn The Portable Virgin in năm 1991 và được trao giải Rooner Prize for Irish Literature. Ngoài viết văn Anne Enright còn là nhà sản xuất phim truyền hình. Trước quyển The Gathering, Anne Enright đã xuất bản 3 tiểu thuyết: What Are You Like?Bạn Là Người Như Thế Nào?, The Wig My Father Wore/Mái Tóc Giả Cha Tôi Đội, và The Pleasure of Eliza Lunch/ Khoái Lạc của Eliza Lynch. Có thể nói Anne Enright cũng như John Banville giải Man Booker Prize 2006 thuộc vào thế hệ những nhà văn Ái-Nhĩ-Lan hiện nay trên dưới 50 tuổi đang nỗ lực biến đổi nền văn chương xứ sở trong giai đoạn toàn cầu hóa hiện nay, đẩy văn chương theo kịp những phát triển của nền kinh tế đang hội nhập, tiếp nhận ảnh hưởng từ bên ngoài để xóa sự cách biệt về địa lý giữa Ái-Nhĩ-Lan với lục địa. Về văn chương, Anne Enright không ngần ngại tuyên bố đã chịu ảnh hưởng các nhà văn Mỹ đương đại, nhất là Don DeLillo.

 “Tôi muốn ghi lại cái gì đã xảy ra trong nhà bà ngoại tôi vào mùa hè năm tôi mới tám chin tuổi gì đó, nhưng tôi không chắc có phải thực sự việc đó có xảy ra không. Tôi cần phải làm chứng nhân cho một biến cố không chắc chắn. Tôi cảm thấy nó cứ gầm rống lên trong tôi – cái biến cố có thể là đã chẳng hề xảy ra. Tôi cũng chả biết gọi tên cho cái sự việc đó là gì nữa. Tôi nghĩ bạn có thể gọi nó là một tội ác của xác thịt, nhưng xác thịt thì đã tan loãng từ lâu rồi và tôi không chắc cái tạo ra nỗi đớn đau liệu có còn âm ỷ  dai dẳng trong xương hay không.”

   Anne Enright đã mở đầu quyển truyện như thế để báo trước cho người đọc biết người kể chuyện là kẻ đặt người đọc vào một tình trạng chênh vênh, một nhân vật tự sự không đáng tin cậy (unreliable narrator). Đó là một nét thường thấy trong tiểu thuyết hậu-hiện-đại.

“Có những ngày tôi không nhớ ra mẹ. Tôi nhìn vào bức hình bà và bà chãy trốn tôi. Cũng có khi tôi gặp bà vào ngày Chủ Nhật, sau bữa ăn trưa, và hai chúng tôi đã cùng nhau qua một buổi trưa vui thú, và khi tôi ra về tôi thấy bà chạy suốt thấu qua tôi như nước chảy.”

Cái tình cảm yêu thương hờn dỗi người mẹ của nhân vật tự sự thật phức tạp. Hờn giận hận thù vì bà là người đàn bà đã sinh quá nhiều con, đã Mang thai mười hai lần và xẩy thai bảy lần như bà nói với con gái, nhưng vẫn cứ tiếp tục mang thai “ Những lỗ hổng trong đầu bà không do lỗi của bà”. Đó là một phụ nữ của một gia đình Ái Nhĩ Lan tiêu biểu nửa đầu thế kỷ trước.Và tình yêu người mẹ dành cho mỗi đức con cũng kỳ quặc quái đản khó lường. Cho nên khi người con gái bà báo tin cho bà biết là Liam người anh trai cô đã chết bà không chịu tin đó là sự thực.

Từ nhỏ. Các con bà, nhất là Veronica và Liam là hai kẻ thân thiết nhau nhất, đã học nằm lòng câu nói “Đừng có nói cho mẹ biết” vì vậy chuyện bà không tin lời con cũng là chuyện dĩ nhiên.

   Họp Mặt có một cốt truyện thật đơn giản: Nhân vật tự sự Verinica Hegarty, một phụ nữ xấp xỉ bốn mươi, nhân buổi họp mặt gia đình trong đám tang của người anh là Liam, vì quá sốc về cái chết của người anh trai là kẻ thân yêu gần gũi nhất trong đời nên cả thể xác lẫn tâm hồn Veronica trôi dạt vào những khoảng thời gian và những nơi chốn hai người dã sống với nhau trong quá khứ. Biến cố cái chết của người anh này cũng khiến cho Veronica nhận ra cái hiện tại và tương lai của đời mình nay bỗng hoàn toàn đổi mới dưới ánh sáng của những câu chuyện trong quá khứ. Vì là người thân cận nhất của Liam, Veronica phải sang Anh để nhận xác Liam đem về Dublin tống táng. Lái xe ra phi trường đi nhận xác anh, nước mắt ứa trào, tưởng nhớ kỷ niệm một ngày trong quá khứ lái xe đưa Liam ra phi trường vì Liam nhất quyết muốn đi khỏi gia đình, hôm nay dưới trời mưa tầm tã Veronica đậu xe ở phi trường, ngồi im trong xe miệng há hốc, khóc mà không khóc được, câm nín rồi mở cửa xe bước ra:

“Trong khi tôi mở cửa xe – tiếng gào thét câm nín trong chiếc xe Saab đậu ở phi trường dưới trời mưa – tôi có thể cảm thấy Liam cười vào mặt tôi. Hoặc là tôi cmả thấy sự vắng mặt cười rỡn tôi. Bởi vì, ở một nơi nào đó, phía kia kìa bên đường – cái chỗ bạn hầu như không nhìn thấy được – anh ấy hoàn toàn ở đó, và cũng lại hoàn  toàn  không có ở đó. Anh ấy không buồn khổ. Tôi nhân ra như thế, rằng giờ thì anh ấy đã chết. Nhưng không phải chỉ là cái tâm trạng anh ấy tôi cảm thấy như một luồng hơi ấm nơi cuối xương sống tôi. Mà là cái bản ngã căn cốt đã biến đi, đã chết của anh. Chính là cái trái tim của anh, đã hoàn toàn biệt tích, nay đang biến đi.

   Goodbye  Vee

   Goodbye

   Goodbye

  Tôi mở cửa xe hơi và nhoài mình ra ngoài mưa.

Lời tự sự của Veronica trải ra từng đoạn trong sách rối bời, xúc cảm, câm nín điên cuồng suốt trong 39 đoạn, tuy mỗi đoạn chỉ dưới 10 trang giấy nhưng người đọc bị cuốn hút vào lời kể của một nhân vật tự sự tuy biết là không đáng tin cậy nhưng không thể nỡ tâm từ chối cái giọng điệu của một kẻ khổ đau tuyệt vọng chỉ muốn nói ra hết. Những sự tình. Trong cuộc đời này, nơi một gia đình tình yêu bị chặn lại ngoài ngưỡng cửa nhưng xác thịt đòi hỏi vượt qua hết thảy những cản ngăn. Và gia đình ở phía sau lưng, những đứa con yêu dấu khi đi xa nhớ đến thắt ruột gan.

   Liam là kẻ sống trong tuyệt vọng, nghiện rượu nặng, trước khi quyết định tự sát không mặc đồ lót, đã bỏ đá thật nặng trong túi áo và trầm mình tự sát  ở bãi biển Brighton. Veronica là một trong hàng tá con của một bà mẹ và ông bố sống chỉ để đẻ con cho nên hồi thơ ấu Veronica và Liam phải tá túc ở nhà bà ngoại. Trong truyện Veronica lần theo những biến cố quá khứ của gia đình, một kiểu gia đình khập khễnh, kể lại lịch sử gia đình về mặt tình dục, cho thấy tuổi thơ của cô bị tàn phá tổn thương nhưng Veronica không hề có dịp bày tỏ sự đau đớn và buồn khổ của mình cho ai nghe, kể cả với chồng và hai đứa con gái. Có thể nói Veronica là một người đàn bà thất lạc. Cô cũng kể lại khá nhiều kỷ niệm với người anh trai :Liam có biệt tài khám phá những lời dối trá của người đời nên thất vọng, mất tin tưởng về những người chung quanh, nhưng hết sức thương yêu cô em gái Veronica. Trong khi hồi ức quá khứ, Veronica cũng muốn lần tìm nguyên do vì sao Liam đã tự sát và theo cô những chỉ dấu có lẽ nằm trong căn nhà bà ngoại, những biến cố bí ấn có thể đã xảy đến hơặc chưa chắc có thực xảy đến với Liam. Veronica nói: “Người đời sẽ chẳng bao giờ biết được cái gì đã xảy ra với anh, và cái anh mang nặng trên lưng   là kết quả của biến cố đó…Ngay cả em gái anh – kẻ đã cứu vớt anh theo một nghĩa nào đó, cái đứa con gái  đứng ngoài ánh sáng trong hành lang – cô ta cũng chẳng giữ lại hay nhớ được cái gì cô ấy đã nhìn thấy.”

Tuy cốt truyện nghe như rất đơn giản nhưng Họp Mặt không phải là một quyển tiểu thuyết giản đơn vì tác giả đã thử cố gắng nhìn thấu tận đáy cả tình yêu lẫn cái chết, phân tích những sự đớn đau và sợ hãi cũng như những  khoái lạc kỳ lạ tình yêu đem lại. Tình dục, với Anne Enright cũng như với John Banville là ngọn roi hân hoan quật xuống con người, đốn ngã và phản bội con người nhưng khốn nỗi con người không thể tránh khỏi. Thế giới này không thể có sự chung thủy và tình dục là sự vô lý cùng cực tuy nhiên tình yêu lại là muôn thuở, giống như vết sẹo  trên thân xác không bao giớ mất dấu. Không phải chỉ có tình dục nhưng cả cái chết cũng tác đông trên thân xác con người, cái chết vừa rất dịu dàng vừa là kẻ cưỡng hiếp thân xác. Đọc Anne Enright ta có thể cảm thấy lặn sâu dưới làn da mình, trong xương cốt mình là những khoái lạc trộn lẫn những đớn đau khôn cùng. Cái tên Veronica cũng nhắc nhở người đọc đó là tên một nữ thánh kẻ đã cầm chiếc khăn lau mặt Chúa khi người bị đem đi đóng trên thánh giá. Tấm khăn của Veronica lưu giữ hình ảnh đầu tiên của Chúa cho nên nhân vật Veronica trong truyện luôn nghĩ về vị nữ thánh mình mang tên. Veronica cũng như vị nữ thánh là những kẻ đã ghi nhận thực tại quá độ, biến những hình ảnh cuộc đời trở thành không thể cứu chuộc cũng như chính bản thân cô đã không thể còn làm tình với chồng, không thể yêu thương mẹ và hai đứa con gái, phẫn hận gia đình và buồn khổ về người anh trai không thể tha thứ. Trong truyện Liam chỉ được phác họa không mấy rõ nét, từ nhỏ đã có cặp mắt rất đẹp và quyến rũ, một trái tim nồng nàn làm phụ nữ say mê vì mắt đó tim đó như thể cầu khẩn van xin một tình yêu bất khả. Nhưng Liam cũng chính là kẽ đã đập vỡ nhiều trái tim phụ nữ với những cuộc tình chưa bắt đầu đã chấm dứt. Và hành động chấm dứt cuối cùng là tự sát cho nên Liam là khuôn mặt tiêu biểu cho sự ngu xuẩn của tình yêu: sống lao thẳng về tha nhân nhưng tha nhân lại luôn làm ta thất vọng, và chính ta cũng là kẻ làm tha nhân thất vọng, và tệ hại hơn hết là việc chết đi, bỏ lại tha nhân bơ vơ thất lạc. Văn của Anne Enright trong Họp Mặt nhiều chỗ trần trụi, sắc như lưỡi dao nhưng ỡ những chỗ khác lại cũng rất dịu dàng âu yếm vuốt ve chứng tỏ được bản lãnh viết tiểu thuyết của một nhà văn đã đang độ trưởng thành sung mãn.

đào trung đạo

http://www.gio-o.com/DaoTrungDao.html

© 2008 gio-o