photo: Nguyễn Man Nhiên

Vũ Tiến Lập

Tháng Tư Bước Về

tản mạn

Khi thần trí ở trên đường bay của khám phá, sự tưởng tượng là một nguy hiểm. Sự tưởng tượng không có nơi chỗ trong hiểu rõ; chắc chắn nó hủy diệt hiểu rõ như sự phỏng đoán thực hiện. Phỏng đoán và tưởng tượng là kẻ thù của chú ý. Nhưng tâm trí nhận biết điều này, vì vậy không có đường bay từ chỗ mà nó phải được nhớ lại. Thậm chí nó đã chuyển động đến tận hai đầu của quả đất và quay lại trước khi nó bắt đầu chuyến hành trình của nó. Nó còn nhanh hơn cái nhanh nhất, và tuy nhiên nó có thể chậm lại – chậm đến độ không chi tiết nào thoát khỏi nó. Nó là một chuyển động vượt khỏi sự đo lường của con người, một chuyển động không thời gian, không có đang đến và đang đi, nhưng  bất động cùng những chiều sâu không biết được của sáng tạo.

          Đời sống là vẻ đẹp, phiền não, hân hoan và hoang mang; là cây trái, chim muông, ánh sáng của mặt trăng trên dòng nước; đời sống là công việc, đau khổ và hy vọng; là nỗi chết, sự tìm kiếm cho bất tử, sự tin tưởng và phủ nhận; sự tốt lành, hận thù và ganh tị; là tham lam và tham vọng; nó cũng là tình yêu và không tình yêu; nó là sáng chế, và khả năng khai thác máy móc; nó là ngây ngất vô cùng; nó là khối óc. Nó là tất cả mọi thứ. Nhưng làm thế nào những tâm trí hoang mang tiếp cận được cuộc sống? Điều đó quan trọng, không phải giải thích sống là gì. Tất cả những câu hỏi và trả lời đều phụ thuộc vào sự tiếp cận của chúng ta với cuộc sống.

           Sống là gì? Nó trải dài từ khoảnh khắc con người được sinh ra đến khoảnh khắc chết đi. Sống là một tổng thể phức tạp, rộng lớn; nó giống như một ngôi nhà mà trong đó mọi thứ đang xảy ra cùng một lúc. Thương yêu và hận thù; tham lam, ganh tị, và cùng lúc cảm thấy không nên như thế. Tham vọng, và cũng có thất vọng hay thành công, theo sau là sự thôi thúc của lo âu, sợ hãi; và chẳng mấy chốc một cảm thấy của vô ích trong tất cả điều đó. Sau đó có những kinh hoàng và những tàn nhẫn của chiến tranh, khủng bố và hòa bình; có chủ nghĩa quốc gia, sự cai trị; có chết tại khúc cuối của con đường của sống, hay bất kỳ nơi nào trên con đường đó. Có đấu tranh để kiếm được và giữ được công việc; có hôn nhân, con cái, bệnh tật, cùng sự thống trị của xã hội và chính thể. Sống là tất cả điều này, và còn nhiều hơn nữa; và chúng ta bị quẳng vào đống hỗn loạn này. Thông thường chúng ta chìm lỉm trong đó, đau khổ và mất mát; và nếu còn sống sót bằng cách leo lên đỉnh của cái đống này, chúng ta vẫn còn là bộ phận của đống hỗn loạn. Đây là điều gì chúng ta gọi là sống, đấu tranh và phiền não vô tận, cùng một chút hân hoan đó đây. Ai sẽ hướng dẫn chúng ta về tất cả điều này? Hay nói khác đi, làm thế nào chúng ta sẽ học hỏi nó? Thậm chí nếu có khả năng và tài năng, chúng ta bị chất đầy bởi tham vọng, bởi ham muốn  cho tiếng tăm, cùng những thất vọng và phiền toái của nó.Tất cả điều này là sống. Và vượt khỏi tất cả điều này cũng là sống.

Thật nhiều khi chúng ta sống một lối sống hời hợt, và đến tận khúc cuối của nó chúng ta bắt đầu thắc mắc tại sao trí óc thoái hóa và làm thế nào kiềm chế được qui trình này. Chắc chắn, điều gì quan trọng là chúng ta sống những ngày của chúng ta, không chỉ khi chúng ta còn trẻ, nhưng cũng trong cuộc sống chính giữa, và trong suốt những năm cuối đời này. Loại đúng đắn của sống đòi hỏi chúng ta còn thông minh hơn bất kỳ nghề nghiệp để kiếm sống. Đang suy nghĩ đúng đắn là cốt lõi cho lẽ sống đúng đắn.

Chắc chắn, có một khác biệt vô cùng giữa đang suy nghĩ đúng đắn và suy nghĩ đúng đắn. Đang suy nghĩ đúng đắn là tình trạng nhận biết liên tục; suy nghĩ đúng đắn, ngược lại, hoặc tuân phục vào một khuôn mẫu được thiết lập bởi xã hội, hoặc một phản ứng chống lại xã hội. Suy nghĩ đúng đắn là cố định, nó là một qui trình của sắp xếp thành nhóm những ý tưởng nào đó, được gọi là những lý tưởng, và tuân theo chúng. Suy nghĩ đúng đắn luôn luôn thiết lập uy quyền, tầm nhìn thứ bậc, và nuôi dưỡng sự kính trọng; ngược lại đang suy nghĩ đúng đắn là nhận biết toàn tiến hành của sự tuân phục, chấp nhận, bắt chước,  phản đối. Đang suy nghĩ đúng đắn không giống như suy nghĩ đúng đắn, không phải một sự việc để đạt được; nó nảy sinh đồng thời cùng hiểu rõ về chính mình, và nhận biết những phương cách của bản ngã. Đang suy nghĩ đúng đắn không thể học được từ những quyển sách, hay từ một người khác; nó  hiện diện  qua nhận biết của tâm trí về chính nó trong hành động của những sự liên hệ. Nhưng không thể có hiểu rõ về hành động này chừng nào tâm trí còn bênh vực hay chỉ trích nó. Vì vậy, đang suy nghĩ đúng đắn xóa sạch sự xung đột và tự mâu thuẫn, là những nguyên nhân căn bản của sự thoái hóa của bộ não.

       Tìm kiếm cho cái gì vượt khỏi cái thực tế là bị trói buộc trong ảo tưởng. Sự hiện diện hàng ngày, cùng những tham vọng, những ganh tị, và vân vân, phải được hiểu rõ; nhưng muốn hiểu rõ nó đòi hỏi đang suy nghĩ đúng đắn. Không có đang suy nghĩ đúng đắn khi suy nghĩ bắt đầu bằng một giả thuyết, một thành kiến. Khởi hành bằng một kết luận, hay tìm kiếm một câu trả lời được sắp sẵn là kết thúc đang suy nghĩ đúng đắn; thật ra, lúc đó không có suy nghĩ gì cả. Vì vậy, đang suy nghĩ đúng đắn là nền tảng của đúng đắn.

        Một vết thương nặng phải được khám nghiệm, đối xử, chữa trị; chẳng tốt lành gì khi che đậy nó, hay từ chối nhìn nó.

       Sự thật không có nơi trú ngụ cố định; nó là một vật đang sống, sinh động nhiều hơn, năng động nhiều hơn bất kỳ thứ gì trí não có thể suy nghĩ, vì vậy không thể có con đường đến nó.

Vũ Tiến Lập

04/2021