truyện ngắn và thơ

hai cuộc tình của
Hồ Đình Nghiêm

phỏng vấn ngắn

Trangđài Glassey-Trầnguyễn
thực hiện

  - Ông Nghiêm có nhà không?

 Cô Văn đưa tay định gõ thêm lần nữa, lại thôi. Lừ thừ bỏ đi, lầm bầm: “Lại đi với

 con Thơ nữa rồi chứ gì! Ông bỏ bê tui quá, tui... xù ông luôn cho coi!” Nghiêm đang

 nấp trong bụi tre gai, thấy 'an toàn' bèn túm tay Thơ len lén chạy về phía đồi cỏ đằng sau...

Cảnh gì nghe ly kỳ quá! Có thể lắm chứ… Nhân đọc hai kỳ Tản(g) Mạn(g)

của Hồ Đình Nghiêm trên Gió O, và một số bài thơ của Anh trên Sáng Tạo trong

thời gian gần đây, tôi chợt nghĩ đến cảnh ‘thân này ví sẻ làm đôi được’ của Hồ Đình Nghiêm.

Bèn đi tìm nhà văn hỏi cho ra lẽ…

TGT: Cái tên Hồ Đình Nghiêm gắn liền với truyện ngắn từ mấy chục năm nay. Trong

thời gian gần đây, lại được cài thêm mái tóc của Nàng Thơ. Làm cách nào mà Nàng Thơ

hớp hồn Anh được vậy?

HĐN: Mình yêu nhiều thứ, không cứ là thơ. Đi loạng quạng tới cánh cửa nghệ thuật, ngó vô,

thảy đều dễ hớp hồn mình. Bạn dùng chữ “Nàng”, thì dẫu nàng xuống tóc quy y, mình vẫn

 có thể bị sự cố “no hair” kia làm mê muội. Cái đẹp thì bao giờ cũng mang theo nó một

 ma lực, mình đã già nhưng dường như mắt còn tinh anh và mắt nọ biết phân biệt

 vàng thau, xấu đẹp, diện mạo sáng trưng hay ma chê quỉ hờn. Thơ, muôn đời vẫn là

 vầng trăng huyền nhiệm, nếu bị vấy đục, mây đen kia do người ta vụng về trát bôi lên.

TGT: Anh bắt đầu sáng tác truyện ngắn khi còn ở trại cấm Hồng Kông (Gió O, “Dạ Thưa

Cô” Tảng Mạng Kỳ 2). Anh viết, “Tâm cảm của đứa thuyền nhân luôn xao động sóng

hoài nghi, bởi chăng bước chân xuống thuyền một tối trời đã là hành động của kẻ mang

thân ra đặt cược vào chiếu bạc sinh tử. Mình luôn không tin tài sức mình khi thử gửi tới

Đất Mới một trải lòng chưa gột bỏ hết sóng gió. Mình gửi, bởi mình hy vọng duy chỉ một

điều: lòng thành có khi làm người ta cảm động.” Lần đầu gửi văn đi, đầy xao động. Lần

đầu gửi thơ đi, thì ra răng?

HĐN: Thì ra răng? Bạn biết nói tiếng Ghuế nữa à? Chèn đét ơi! Nói như vầy coi thử có

đặng không: Lúc gửi truyện ngắn đầu tay đi, mình là thằng con trai Huế, giờ này mình

giả bộ làm đờn ông Nam kỳ lục tỉnh để gửi thơ đi. Qua bao năm tháng miệt mài, thằng

đàn ông đã tiêu hao bao nhuệ khí mà đứa con trai ngày cũ ấp ủ, ngược lại nó tạo được

cho nó một cái tên. Mình ngờ là những diễn đàn văn chương, họ vị tình cái tên của mình,

chứ không hẳn chữ nghĩa ấy có thể “ngửi” được. Vậy đó, họ hiển thị nó cũng có thể là

một sự xúi dục không tiện nói ra, để xem “thằng chả” có tài cán chi không? Có đam mê

mút mùa lệ thủy hay giữa đàng đứt gánh, sức mọn mà bày đặt vác nặng. Rứa đó, rứa đó.

“Ta không vào địa ngục thì ai vào”? Tới đây mới sực nhớ ra, những người viết văn tài

giỏi có người làm thơ rất tuyệt. Thanh Tâm Tuyền, Tô Thùy Yên là một bằng chứng.

Và Mai Thảo: “Ngồi tượng hình riêng một góc quầy. Tiếng người: kia, uống cái chi

đây? Uống ư? Một ngụm chiều rơi lệ. Và một bình đêm rót thật đầy”. Nhức nhối chưa?

Bần thần không? Chỉ bốn câu, chữ dùng chẳng cầu kỳ, huê dạng, làm dáng, khó hiểu.

Nhưng… nói theo ngữ điệu kiếm hiệp: Tiền bối ấy nội lực thâm hậu, ta chấn thương mà

chẳng nhìn ra chiêu thức lão động thủ. Ta gục xuống mà tựa hồ lưỡi kiếm kia chưa hề rút

ra khỏi vỏ. Ta thác mà tâm phục khẩu phục.

TGT: Anh đã từng tản mạn (Gió O, Tảng Mạng – Tản Mạn, Kỳ 1) về ba thể loại sáng tác.

“Bậc cấp thứ nhất: Tiểu thuyết. (Huy chương đồng). Bậc cấp thứ nhì: Truyện ngắn. (Huy

chương bạc). Bậc cấp thứ ba: Thi ca. (Huy chương vàng). Vẽ xong thì lòng dạ đâm hồ

nghi, cái này e chỉ có người Việt mới thủ lãnh. Ấy là chúng ta có quá nhiều thi sĩ chăng?

Bạn thử rà soát một vòng, để mắt tới những trang ảo, thơ lấn át, chiếm gần toàn bộ

 những thượng vàng hạ cám khác.” Vậy Hồ Đình Nghiêm thật ra đang ‘đi lên’

hay ‘đi xuống’ trên cái tam cấp này?

HĐN: Căn nhà có ba cánh cửa đóng, mình thì chỉ có được mỗi một cái chìa khóa để mở

“truyện ngắn”. Thứ tam cấp kia, bước không khéo là té chết chứ giỡn chơi à. Mình sẽ

dành thời gian đầu tư vào lãnh vực tiểu thuyết, còn thi ca, bậc cấp chót vót kia thì ngó

lên đã muốn xây xẩm chóng mặt. Mình vẫn quan niệm, tán tỉnh nàng thơ thì chỉ có nước

từ chết tới bị thương. Mình thủ phận liệu cơm gắp mắm, ăn dè ăn xẻn. Đi với “chân

dài” mang tên Thơ thì duy chỉ một thành phần sánh đôi: Đại gia. Mình đành gầm đầu đi

xuống.

TGT: Xét theo thời gian sáng tác, có lẽ Anh vẫn còn đang trong ‘tuần trăng mật’ với

Nàng Thơ. Hãy nói về Nàng.

HĐN: Nàng Thơ? Thú thật là mình chẳng thích chữ nàng lắm. Có lần trò chuyện với nhà

văn Nguyễn Xuân Hoàng, cả hai đều đồng ý rằng chữ “Nàng, Chàng” nghe nó làm sao

ấy. Hơi bị sến. Trong những truyện ngắn của mình, chả bao giờ mình đụng tới, lôi vào, áp

đặt lên những nhân vật nữ cả. Thơ (viết hoa), theo mình cảm nhận cô ấy đích thị là dân

Hoàng phái, là công chúa ngủ trong rừng. Mình chẳng đủ tài cán để đánh thức cô ấy dậy.

Và thi sĩ Việt, những người hăm hở lớp lớp vào rừng làm kinh động hoa lá, có khả năng

lay gọi được giấc ngủ kia thoát khỏi triền mộng thì e chỉ đếm trên đầu ngón tay, rộng

lòng chút xíu thì cúi mặt mà đếm luôn ngón chân. Vì ý nghĩ ấy, mình phát hoảng khi nhìn

ngó có lắm người bạo gan giấn liều vào cõi u minh nhiều cạm bẫy nọ. Thế nào cũng có

khi họ sẽ đụng đầu với cọp beo mãnh thú, ôm đầu máu trước khi ngó ra người đẹp vẫn

an nhiên vùi giấc sâu giữa rừng rậm. “Tuần trăng mật”, ừ cứ gọi thế cho thêm phần lãng

mạn, chứ mình đã trao được chiếc nhẫn cầu hôn đâu. Lạy chúa, con là người có tội! Tôi

yêu em mà em nào có hay. Amen!

TGT: Cảm hứng để viết một bài thơ đến với Anh có dễ dàng không? Bài “Làm sao có

thể” (sangtao.org) nghe rất trơn tru, như thể Anh đang nói chuyện với Vi. Nhưng chắc lúc

xếp chữ lên trang thì chắc không đơn giản?

HĐN: Bạn thấy trơn tru? Cám ơn bạn. Xếp chữ lên trang cũng đơn giản vì ba đêm trước

mình đã bỏ công “xoa dầu thoa mỡ” rồi. Thường, thì mình rất ngán đọc báo mạng trong

nước, vì biết chắc hệ quả là mình sẽ rất chi là bực bội. Nói kiểu Đỗ Kh là “có những bực

mình tức không thể nói”. Thấy bên đó sao tới giờ này vẫn còn hành sử một cách quá ư lạc

hậu. Man rợ như một nhóm bộ lạc sống trong hang động. Mình nghe tin cô Vi bị trấn lột,

bắt cởi truồng, đau như thể Vi là đứa em gái mình vậy. “Làm sao có thể” được viết ra như

một xẻ chia, sau khi mình cố trút bỏ những hằn học, cố nuốt đi cục nghẹn. Mình cám ơn

chữ trơn tru bạn dùng là vì vậy.

TGT: Cô Thơ và Cô Văn có đánh ghen nhau không? E rằng có. Anh giải quyết làm

sao?

HĐN: Có lẽ mình sẽ theo Hồi giáo (kiếp sau). Ở chung với bảy (7) người vợ thuận thảo

dưới một mái nhà êm ấm (không ra chuồng heo mà nằm). Cơm lành canh ngọt chăn ấm

nệm êm chẳng sợ trái gió trở trời đêm hôm điện cúp, vân vân và vân vân. Vì sao lại loạn

ngôn như vậy? Vì kiếp này mình biết cách phân thân, nay thăm em này mốt nghịch em

nọ. Nghiêm chỉnh thì xin vắn tắc như vầy: Có những tấc lòng mà khi treo lên phơi chẳng

thể nương nhờ tới truyện ngắn. “Làm sao có thể” là một ví dụ. Kiệm lời, cô đọng, xét

thấy chẳng thể rề rà vượt quá ngàn (1000) chữ. Cũng giống như trong một bài phỏng vấn,

mình có trình bày: Đôi lúc chữ viết nó thực dụng hơn hội họa. Bạn nói tới những niềm

đau chúng sinh đang phải hứng chịu thì chắc chắn là bạn chọn bàn viết hơn là ngồi đối

mặt với khung bố, cọ màu. Lãnh vực điện ảnh cũng vậy, chỉ biểu lộ bằng hành động,

bằng đối thoại, chứ diễn biến nội tâm, những thao thức dằn vặt trong lòng người làm sao

trình bày, “lộ hàng” lên những thước phim? Bạn đồng ý không?

TGT: Trong bài Phỏng vấn do Quỳnh Mai thực hiện trên Hợp Lưu (Thứ Năm, 24 Tháng

Hai, 2011), anh nói, “Tôi chọn truyện ngắn vì tôi là người lữ hành trong túi không có

nhiều tiền. Tôi đi tàu hỏa và xuống ở sân ga gần nhất. Nói rõ ra, thời gian luôn ăn gian

với riêng tôi, nó hà tiện với tôi quá, chẳng dư thừa một phút giây. Lúc nào đến tuổi nghỉ

hưu, chắc tôi sẽ rộng thời giờ, tôi sẽ viết tiểu thuyết (bấy giờ biết có ma nào thèm đọc?).”

Vậy, bây giờ Anh ôm thêm Cô Thơ. Có phải đã biến mình thành người lữ hành… cháy

túi không, chỉ đi bộ, không dám nghĩ đến lên xe lửa (vì tôi mạn phép cho là một bài thơ

thì có lộ trình ngắn hơn một truyện ngắn)?

HĐN: Đúng vậy. Mình là lữ hành cháy túi. Mình đi bộ… trên từng cây số. Đếm cột điện,

ngó mây trời, nghe chim kêu. Lâu lâu tạt vào quán ven đường ngồi nghỉ chân, bàn bên

cạnh có mấy ông nhà văn cự nự: “Bọn làm thơ ép tụi mình quá, cả tuần mươi ngày đôi

khi cả tháng mới viết xong cái truyện ngắn, trong lúc chúng nó cứ rặn lai rai từng ngày

một, chúng làm thơ y như đi đái!” Phải thế không? Đời nào, sai lầm tự căn bản do bởi

chúng ta cứ quen cái lối phát ngôn: Xuất khẩu thành thơ. Dân tộc Việt ai cũng có máu thi

sĩ. Không dám đâu. Chảnh cũng chừng mực nào đấy thôi. Trở lại cái vụ tam cấp, họ xếp

thi ca lên cao nhất bởi nó khó ăn nhất. Nó bảnh nhất trong các món “ăn chơi”. Mình có

thể “đi đái” mỗi ngày trình làng một hai bài, nhưng liệu nó có được xếp vào hạng mục

THƠ. Rắc rối siêu thực hậu hiện đại một cuộn chỉ rối nhức đầu lãnh cảm hay thần phách

xiêu lạc sau khi đọc phải. Khó nói quá. Hoàn cảnh lắm bạn ạ! Mình là lữ hành cháy túi,

chẳng phải mình đang làm thơ, mà do bởi mình ý thức mình chẳng thể viết ra một bài thơ

ngó cho đườn được.

TGT: Cám ơn Anh kể chuyện tình. Hẹn gặp Anh trên đất thơ (văn).

Trangđài Glassey-Trầnguyễn thực hiện

http://www.gio-o.com/TrangDaiGlasseyTranNguyen.html

© gio-o.com 2013