Thi Vũ
ngắn nhất, s�c
t�ch nhất,
thơ mười
bốn chữ
thơ v� ghi ch�
Thơ ngắn trong thế giới l� những b�i thơ thất ng�n tứ tuyệt của Trung hoa, 28 chữ. Ngắn hơn nữa l� ngũ ng�n tứ tuyệt 20 chữ. Ngắn nhất v� được c�ng nhận cho tới nay, l� thể Haiku ở Nhật : 17 chữ.
�t ai ngờ rằng thể thơ ngắn nhất trong thế giới l� thơ Việt Nam : 14 chữ. Thể thơ lục b�t. Kho t�ng ca dao, với những người l�m thơ v� danh nơi th�n d� b�nh d�n, khi bắt chớp tứ thơ, ghi chụp h�nh ảnh, tung mở tư duy, họ thể hiện ngắn gọn, sinh động v� tr�n đầy qua d�ng thơ lục b�t 14 chữ. M� th�i.
Con người bước v�o cuộc nh�n sinh bằng bằng một hơi thở chứa ngầm thi t�nh. Mỗi ng�y ch�ng ta thở 21.000 lần. Nhưng lần thứ nhất, lần đầu khi sinh ra, hơi thở đầu dẫn dắt sự sống ra đi. Mỗi hơi thở l� một c�u lục b�t. Những c�u ca dao hay nhất, h�m � nhất c�n lại nơi tr� nhớ gợi nhắc trong ta, bao giờ cũng chỉ hai c�u 14 chữ. Phải kh�ng ?
Chỉ khi n�o cần kể chuyện, cần tr�nh b�y một t�nh tự, một ước mơ hay ph� ph�n, người l�m thơ mới vượt ra ngo�i sự sống � l� hơi thở � k�o d�i th�nh nhiều hơi thở li�n tục kể chuyện đời, chuyện nước non, t�nh tự như một trường ca. Truyện Kiều l� chứng cớ thi�n t�i sự ph�t triển ấy.
Đồng m� dị. Trong c�i giống c� c�i kh�c. Thơ 14 chữ bộc lộ sự sống, c�ch sống, thế sống. Nhuần trọn một hơi thở. Ở đ� bi�n cương sinh tử được kh�p k�n. Khi 14 chữ ấy d�ng vần l�m sợi d�y chuyền k�o d�i th�nh một đoạn nhiều c�u thơ, hay truyện thơ, thơ trở th�nh sự kể lể, n�i năng. Sự thế hiện đổi ra cuộc tr�nh b�y. So s�nh tr�n, kh�ng cốt đ�nh gi� c�i n�o hay hay dở, m� chỉ ph�n t�ch hai thế đứng của thơ.
V�o c�c thời đại an b�nh, l�c l�ng người tự tại, tinh thần minh mẫn sảng kho�i, thơ thường ngắn v� c� đ�c. T�nh nồng nhưng đ� n�n, kh�ng cho nổ tr�n c�u, m� để mỗi chữ nổ tung giữa l�ng người đọc. Kh� mạnh đ� được dằn, kh�ng ồn n�o tr�n lời viết, vẫn khiến người đọc thấy l�ng hồn nhi�n phơi phới. Đ� l� chất v�ng r�ng trong thơ. Hai chiều s�u v� rộng đứng xuống thơ, như đ�i ch�n chim mảnh mai viết xuống c�t phẳng những t�n hiệu giải t�ch hư v�. Gặp thời loạn ly, thơ thường nhiều v� d�i. Con người cần bộc lộ những cay đắng, tủi hờn. Họ biện minh. Họ chinh phục. Người l�m thơ rời xa con tim ưu �i xuống hạ lưu biến động của mười ng�n tay. Vi�n than hồng v� ng�n đ� tro bạt th�nh đống chữ lạnh l�ng.
Xem thơ biết người. Nh�n người biết thời đại. Sự t�c dụng qua lại ảnh hưởng nhau m� thay đổi, chuyển h�a. C�i loạn tưởng v� nỗi đi�u linh kia, biết đ�u kh�ng nhờ c�i trầm tĩnh, minh khiết v� phi�u nhi�n của c�c nh� thơ m� thanh h�a, để sửa dọn lại c�i nh�n sinh ?
Sao ta kh�ng thử t�m về nguồn lục b�t 14 chữ khơi d�ng nhỉ ? Gạn bớt những ồn k�nh, cho đ�y l�ng thức dậy tiếng nguy�n đầu. Mỗi hơi thở tự n� chưa n�i hết kh�c n�i của đời v� thế giới, như một b�i thơ d�i. Song lạ thay, dường như hơi thở đ� ngang nhi�n h� động suốt tử sinh. Như �nh đ�n nhỏ, bước đi tửng bước nơi vũ trụ kh�ng mặt trời. �nh s�ng chẳng l� ngọn đ�n pha ngh�n lực chọc thủng m�n đ�m. Nhưng kh�ng gian đều được thắp s�ng theo từng bước tr�n tới suốt d�y hư v� tịch mịch.
Đ� l� � nghĩ thời t�i s�ng t�c tập thơ Rằm năm 1973 ở Andalusia b�n T�y Ban Nha.
Xin chọn đ�i b�i từ 108 b�i trong tập thơ �Rằm� để n�i l�n cung c�ch ấy l�m qu� với kẻ tri �m.
THƯỢNG DU
Mẹ đi
ngựa g�
đ�o cao
Con nằm bụng mẹ
n�i nh�o
bồng theo.
LỮ H�NH
Em đi
d�ng t�c chảy nhanh
Một vườn sương
kh�c
l� chanh thơm ho�i.
CHIM
Chu�ng khuya
từng giọt
gieo sương
Chim sa nhịp h�t
nghe mường tượng
Kinh.
NƯỚC
Con chim
h�t
một tr�ng s�ng
Nụ cười bản trạch
thơm nồng
c�i xa.
HERRADURA
Sao em m�ng phượng
để d�i
khiến ta đi khuất
c�n sai
mộng về.
NI C�
Em về
phơi �o tr�n cồn
Qua đ�m
trăng ch�y
một hồn anh s�ng.
QU�N LỜI
Người về cồn nhỏ
chăn sao
Mu�n tr�ng chiếu lạnh
tu�n tr�o vũng trăng.
XU�N
M�a xu�n
ngồi nắn xương rồng
Một tay
điểm nh�n
một bồng
xu�n sau.
ANGKOR
Ch�n sen
vọng
suốt đ� ong
M�a bay
cười nụ
rừng chong l�
nh�n.
T�U LỬA
Con t�u
chở
những s�n ga
Song song đuổi bướm
chạy s� v�o sương.
LINH MỤ
Bao năm
m�u suối
bom rừng
Tiếng chu�ng Linh Mụ
rửa từng
vết thương.
KIM LU�NG
Chiều chiều
g�u nước m�c l�n
Đợi em
b�n giếng
rửa ch�n
bụi ng�y.
BERLIN
X�y nh�
x�y phố
x�y đền
Một h�m chỗi dậy
nghe r�n
trường th�nh.
THƯƠNG CON
Thương con
trời đất v� c�ng
Một mai
khuất n�i
bao dung ai người ?
QU� CŨ
V� ai
hay bởi v� cha
Con ba tuổi lớn
đứng ph�
đợi s�ng.
XIN NGỪNG
Tay bưng dĩa muối
chấm gừng
Ba mươi năm
hận
th�i ngừng
tr� chơi.
ỦA
Soi m�nh giọt lệ
nửa đ�m
Rung rinh hoa nở
đầu thềm
chim k�u.
GI�U
Tinh sương
thức gọi sắc m�u
Người bu�n chiến trận
Ta gi�u chim ca.
(tr�ch tập thơ �Rằm� chưa xuất bản)
Thi Vũ
http://www.gio-o.com/ThiVu.html
� gio-o.com 2012