Xuân Dó 2016

 

Trangđài Glassey-Trầnguyễn

chuyển Tết

 

chuyện ngắn

 

Gió thổi bần bật. Tôi nhìn từ cửa sổ thông khói ở nhà bếp, thấy mấy ngọn tre gần đìa lạng ngụp lặn liên hồi. Tôi cứ sợ gió mạnh quá, sẽ thổi tung những lớp lá dừa nước và những sợi lạt lên trời, để sườn nhà đứng trơ trụi. Cả căn nhà sẽ hóa vào vũ điệu không tên trong ngày đầu năm này. Cái nhà bếp cũng sẽ bay lên, mang theo những hòn than đỏ hồng, và tấm đan nặng mà Ngoại kê lên cao, trên đặt bếp đất, dưới chất củi.

 

Gió lớn quá, làm tôi sợ vẩn vơ, chứ căn nhà lá của Ngoại tuy đơn sơ, nhưng khang trang, vững chắc. Cột và xà đều làm bằng gỗ tốt, trụ đổ xi măng, không dễ gì ‘bay' theo gió. Vách và mái đều được lợp bằng lá dừa nước đã chẻ đôi, phơi khô. Lợp khít và dày, nên nhà chắc chắn, lại mát mẻ, thoáng khí. Sườn nhà làm bằng gỗ bạch đàn do Ông Ngoại trồng quanh nhà từ mấy năm trước, đốn xuống, ngâm dưới ao cho chắc và tiệt mối, rồi mới đem xây nhà.

 

Tôi chờ Bà Ngoại bưng chõ xôi từ bếp than xuống, rồi lấy đũa, phụ Ngoại lấy bánh ít mới hấp trong đó ra. Mang tiếng là chõ xôi, mà nó đa dụng: hấp xôi, hấp bánh ít, hấp bánh lá, hấp bánh chuối, hấp bánh bò, hấp tôm càng, hấp cua, hấp cá, luộc bắp, luộc khoai, nấu bánh tét. Chỉ không ‘hấp tấp.’ Hấp và luộc tất cả những thứ gì cần được nấu chín, và ở số nhiều. Ngoại để chõ xôi xuống trên cái rế tre, rồi mở nắp ra. Hơi bánh ít mới hấp xông đầy bếp. Mùi lá chuối xanh, mùi đậu, mùi bột, mùi nước cốt dừa hòa vào nhau trong một hỗn hợp tuyệt vời. Đã ăn cơm với thịt kho tàu lúc thức dậy sáng sớm để soạn Tết, mà tôi chợt thấy đói bụng.

 

Tôi xếp từng cái bánh ít lên cái sàng tre tròn. Cái sàng này cũng đa dụng như cái chõ xôi. Khi thì nó được dùng để sàng gạo, sàng nếp. Lúc thì nó biến thành cái tràng để phơi thức ăn, như phơi cá, phơi tôm, hay phơi chuối hồng, phơi me chín đã lột vỏ. Lúc thì nó được dùng để đựng thức ăn, như lúc này. Khi thì nó được dùng để cho ráo chén đĩa, hay những vật dụng khác. Tôi xếp bánh theo vành tròn của cái sàng, rồi từ từ xếp vô tới cái tâm. Hết lớp thứ nhất, đến lớp thứ hai. Cứ mỗi lớp thì bớt đi một vòng để bánh chồng lên nhau thành một tam giác khối. Tôi ngồi ngắm sàng bánh còn toả hơi nghi ngút, nhớ mới sáng hôm qua, lá chuối còn xanh trên cây ngoài gò, Ngoại lấy dao rọc, tôi đi theo lượm đem phơi cho dốt dốt, rồi lau sạch, xé theo từng xấp để gói bánh.

 

Tối hôm qua, Ngoại rờ đầu, kêu tôi dậy nghe pháo giao thừa. Ngoại nấu nước trên bếp củi để pha trà, khi tôi đang ngủ. Tôi lò dò ra tới ván nhà trên thì leo lên, nằm xuống. Ngoại đem bánh mứt ra, để trên bàn giữa đặt trước bàn thờ. Tôi buồn ngủ, thèm lắm mà không ăn, chỉ ráng lắng tai nghe con vật của năm đó kêu, mà không nghe ra. Ngoại nói năm con gì, thì con đó kêu trước tiên ngay sau giao thừa. Năm đó là năm rồng. Tôi 11 tuổi. Đây là Tết Rồng đầu tiên của tôi. Tôi chưa bao giờ nghe rồng kêu, nên không biết nó kêu ra làm sao, mà buồn ngủ quá nên làm biếng, không muốn mở miệng hỏi Ngoại. Năm đó, Dì Thơ đi buôn gạo ở Thủ Đức, chưa về. Chắc bị kẹt ghe, kẹt đò dọc đường. Năm tuổi của Dì. Ở nhà có mình tôi với Ông Bà Ngoại. Mấy bữa trước, khi Mẹ dắt chúng tôi về phụ Ngoại tảo mộ và dọn nhà ăn Tết, tôi đã xin Mẹ cho tôi ở lại, đón giao thừa với Ngoại. Cái yên tĩnh hiếm có này thật dễ chịu. Thường khi tôi về thăm Ngoại, lúc nào cũng đông anh chị em ruột và anh chị em họ cùng về. Nhà rộn tiếng reo, tiếng cười. Vui nức bụng. Bữa nay, sự tĩnh lặng làm tôi thấy như đang được hưởng riêng một mình cái tình thương của Ông Bà Ngoại. Tôi thầm thích thú với ý nghĩ đó.

 

Tôi nghe tiếng đồng hồ quả lắc mà Dì Hiền gởi từ bên Úc về điểm từng giây. Lúc Dì Hiền mới gởi đồng hồ về, tôi cứ nói, nếu Ông Bà Ngoại túng tiền, có thể đem bán những con số trong đồng hồ, rồi viết tay lại cũng coi giờ được. Đó là vì những con số được mạ vàng, mà tôi lại tưởng là vàng thật. Thời đó vàng quý hơn vàng. Cái gì cũng quý hơn vàng, chỉ trừ mạng người. Tiếng pháo bắt đầu đì đùng. Nhà cửa lúc đó còn thưa thớt. Tiếng pháo văng đi qua đồng rộng, qua kênh rạch, qua những ngôi nhà lá cũng đơn sơ như nhà Ngoại. Văng đi thật xa. Như tiếng chó sủa trong đêm. Sủa ở đâu xa mà ở đây vẫn nghe rõ.

 

Tôi nhìn lên bàn thờ. Hình bốn Ông Bà Cố ở hai bên tủ thờ. Hình trắng đen, mang nét cổ tích. Cả bốn người đều mặc áo dài hoặc áo the. Hai Ông Cố đội khăn đóng. Hai bình huệ trắng bên hai cây nến, thơm lung linh. Thường Ngoại đốt hai ngọn đèn dầu nhỏ trên bàn thờ buổi tối, nhưng đêm giao thừa, Ngoại thắp nến. Pháo càng nổ nhiều. Tôi nghe cả tiếng pháo vọng lên từ thị trấn, nơi Mẹ và các anh chị em tôi đang ở. Mắt tôi ríu lại. Rồng có kêu lúc đó thì tôi cũng không màng. Chắc Bà Ngoại ẵm tôi vô giường sau khi Ông Bà đã uống trà và pháo giao thừa đã vãn.

 

Sáng Mồng Một, tôi còn thèm ngủ lắm, nhưng Ngoại kêu dậy để thay quần áo mới và bắt đầu dọn mâm cho ngày đầu năm. Mẹ và các anh chị em tôi, cũng như tất cả các Dì Dượng Cậu Mợ và anh chị em họ, sẽ tụ về Ngoại. Mẹ thường dẫn mấy đứa con đi lễ đầu năm ở nhà thờ trước, rồi ngay sau đó sẽ đạp xe về Ngoại. Năm nào cũng vậy. Có năm gió chướng thổi mạnh, mấy mẹ con đạp cả hai tiếng rưỡi mới tới, dù bình thường, gặp gió xuôi thì chỉ tiếng rưỡi. Nhiều khi gió mạnh, xe đứng chựng không đi. Leo xuống dắt bộ còn mau hơn là đạp.

 

Ngoại bưng hủ giá chua ra. Ngoại mới trộn chiều hôm qua, đựng trong cái hủ thuỷ tinh trong. Giá sống, hành lá, và củ cải đỏ sắt sợi. Ba màu xanh, trắng, cam lẫn vào nhau, thật đẹp mắt. Ngoại trộn với giấm mà Ngoại ủ bằng đường cát trắng và rượu đế.  Hủ giấm trong veo, thơm phức. Khi giấm chua, có con giấm như con sứa biển, trắng trắng lững lờ trong hủ. Ngoại làm cái gì cũng nhứt. Mà Ngoại lại chịu khó, nên con cháu tha hồ thưởng thức. Giá chua để ăn với thịt kho tàu. Củ kiệu thì Ngoại làm riêng, để ăn vã với tôm khô nhà làm. Tôm thơm mùi nước sông quê tôi. Thơm cách thanh thản như mảnh đất trù phú này, nơi nước biển mặn gặp nước đồng ngọt, sinh ra tôm ngon cá ngọt, rau trái thơm lành.

 

Ngoại lên nhà trên, tới cái tủ gỗ lim, lấy bộ chén dĩa kiểu ra. Bộ chén này chỉ được ‘xuất cung' trong những dịp quan trọng, như khi nhà có giỗ, có cưới, hoặc ngày Tết. Có dĩa, có tô lớn, nhưng nhiều nhất là chén. Bộ chén sang cả, như một nàng công chúa trong một túp lều tranh, lạ lẫm trong căn nhà đơn sơ này. Ngoại để tất cả chén dĩa trên bàn giữa, rồi biểu tôi lau lại lần nữa, dù sáng hôm qua tôi mới phụ Ngoại rửa sạch, úp cho khô, và cất vô tủ. Rồi Ngoại xuống nhà dưới, tới tủ đựng đồ ăn, bưng ra nồi vịt quay, nồi cà ri gà, nồi thịt kho tàu, và nồi xôi đậu xanh để ăn với vịt quay. Mẹ tôi sẽ mua bánh mì nóng và đem lên sáng đó để ăn với cà ri. Ngoại để tất cả mấy nồi thức ăn trên ván, rồi lên nhà trên, bắt đầu bưng từng chồng chén dĩa kiểu xuống, để kế bên. Mấy cái dĩa lớn để múc giá chua, xôi đậu xanh, và vịt quay. Mấy cái tô lớn để múc cà ri, thịt kho tàu, và để bánh mì. Ngoại đem đũa gỗ mun từ nhà trên xuống, xếp chung vào chỗ chén dĩa trên ván.

 

Ngoại vừa dọn xong thì Mẹ và anh chị em tôi lên tới. Ai cũng mặt quần áo mới, nhìn tươi rói hẳn ra, không như quanh năm, cứ hai bộ quần áo bạc màu, một đứng (đang giặt phơi), một đi (mặc trên người). Thời bo bo, tem phiếu mà. Năm đó, quà Tết Ba gởi sớm có vải katê màu hồng nhạt với những đường gân trắng nhẹ chạy dài trên khổ vải. Mẹ may cho mấy cô con gái áo Tết cùng vải nhưng khác kiểu, và áo sơ mi trắng cho Anh Hai. Áo của tôi tay ngắn, dún phùng ở tay, bâu áo chạy dài thành hai mảnh dài như cà-vạt để thắt nơ. Tôi ra kiểu, và cô thợ may chiều tôi.

 

Rồi lần lượt các gia đình khác cũng về đến nơi. Mọi người liền tề tựu ở nhà trên để mừng tuổi Ông Bà Ngoại. Ông Bà ngồi trên cặp ghế gỗ phía trước bàn giữa ở nhà trên. Mẹ và các Dì Dượng Cậu Mợ đứng vây quanh. Mẹ thay mặt anh chị em, chúc Ông Bà năm mới được mạnh giỏi, nhiều an vui, nhiều ơn lành. Rồi người lớn đứng tránh ra để cho đám con nít chúng tôi quây quần bên Ông Bà. Vừa vào chỗ là mạnh đứa nào đứa nấy tranh nhau chúc. Dàn hợp ca không có người điều khiển làm căn nhà rộn lên. Đứa nào cũng ráng nói cho lớn, như thể đứa nào nói càng lớn thì càng thật lòng, càng thương Ông Bà nhất. Ông Bà Ngoại lấy bao lì xì ra, phát cho mỗi đứa một cái. Dàn hợp ca con nít lại trỗi lên cao trào háo hức. Ông Bà cười tươi như bông vạn thọ ngoài sân, lâng lâng mùi Tết. Ở tuổi trung tuần mà con cháu đầy nhà như vầy, cực khổ tốn kém gì cũng không sá.

 

Rồi mọi người kéo nhau xuống nhà dưới để ăn uống với nhau. Vừa ăn, vừa kể chuyện nhà, vừa chọc ghẹo nhau. Con nít ngồi bên ván, người lớn ngồi ở bàn ăn. Mẹ có về phụ Ngoại nấu ăn mấy bữa nay, nhưng tới chiều thì đạp xe về để lo cho mấy anh chị em tôi. Dì Hiền đã đi vượt biên qua Úc, nên Mẹ hay về để cho nhà Ngoại bớt vắng vẻ trong lúc Dì Thơ đi buôn gạo ở xa. Mẹ nạo dừa, cắt thịt, bầm xã, lột tỏi, xay bột bằng cối đá dưới bếp để làm bánh ít, và phụ nấu các món, nhưng luôn để cho Ngoại nêm. Nếu có Ngoại ở nhà, không ai có can đảm giành nêm thức ăn. Nhất là đồ ăn Tết.

 

Bên phía bàn ăn, người lớn nói chuyện rôm rả, nhưng bên ván, con nít tụi tôi nhiệt tình ăn uống. Đặng còn đi chơi. Vừa buông đũa, là tụi tôi kéo nhau ra cây rơm trước sân. Chỉ có ngày Tết là dám ăn rồi bỏ chạy. Những ngày khác thì lo dọn chén dơ xuống, dẹp đồ ăn dư, quét nhà, ra đìa rửa chén, rồi đem úp vô cái sóng chén đứng bằng gỗ dưới bếp. Cây rơm đã đứng đây được một mùa nắng, gần cây gòn già tàng rộng. Cây rơm là chỗ vô cùng tiện lợi cho chúng tôi, tha hồ nằm lăn ra đất ngay dưới chân đống rơm đã bị rút vô tới ruột. Phần trên cao của đống rơm còn đầy, chưa bị rút, xoè ra như một cái nón, che chắn cho lũ trẻ. Người lớn thích cắn hột dưa ngày Tết, còn tụi tôi thì nghĩ ra trò nướng trái gòn, lấy hột ăn. Không biết có chất dinh dưỡng gì không. Cũng không ngon lắm, chỉ thơm thơm mùi thảo mộc được nướng lên. Hột nó không bùi, không ngọt, chỉ ngang ngang như gỗ.

 

Trái gòn dài thon, thân tròn, vỏ cứng, khi vỏ khô thì tự tách ra từng mảnh dọc theo chiều dài của trái gòn. Khi gòn nở bông, cả cây trắng rợn, lấm tấm lá xanh. Mùa này chỉ có trái gòn đã khô màu nâu nhạt treo lủng lẳng trên cây như những vật trang trí mùa Xuân do thiên nhiên tặng cho miền quê nhiệt đới. Ngoại hay hái trái gòn vô lúc nó vừa khô, trước khi vỏ nó tách ra và ruột nó bay theo gió. Ngoại lấy ruột gòn để làm gối. Êm cách gì. Chúng tôi lựa trái gòn nào tròn lẵng, chắc nịch, rồi đem vô bếp, dí một đầu vô bếp cho nó ngún cháy, rồi đem trở ra đống rơm. Trái gòn được chuyền quanh cho hết một quận, rồi trở lại từ đầu. Mỗi đứa lấy một hột rồi chuyền đi. Trái gòn gặp gió, chỗ đang ngún cứ nghi ngút khói, rồi lan dần. Mảng than đỏ cứ ngấm từ từ tròn quanh, ăn dần vào trái gòn. Từng sợi gòn trắng mỏng bung ra rồi tan vào mảng đỏ đang lan. Những hột gòn nâu đen từ từ nhảy ra khỏi lớp nệm trắng muốt êm ái, rơi vào tay một đứa đang chầu chực hứng đợi.

 

Năm nay, Ông Bà Ngoại đều đã xa cõi này, nằm bên nhau vĩnh viễn. Ông vừa đi đúng năm con trăng trước. Chắc Ông Bà gặp nhau, vui lắm. Tết này tôi ở xa lại có con mọn, chưa về viếng mộ và thắp nhang cho Ông Bà được. Cũng không còn tiếng pháo đêm giao thừa. Và không còn những bánh mứt ngày thơ, cái bếp hồng hấp bánh ít, cái chõ xôi đa dụng, cái mái lá êm đềm nhà Ngoại. Không còn gió chướng đang lăm le đưa mọi thứ lên trời. Không còn cái thơm tho tinh khiết của những món ăn dân dã, mà thời nay người ta có thèm cũng không tìm ra những vật liệu hảo hạng ‘organic' như vậy trên một trái đất ngày càng ô nhiễm. Không còn cái huyền nhiệm của quê nhà, của thinh không một mình tôi với Ông Bà, lắng nghe rồng kêu trong đêm trừ tịch.

 

Nhưng Tết vẫn đến. Tôi dọn bàn thờ, chưng hình Ông Bà, và cắm hoa kính Ông Bà, như tôi đã từng cắm hoa trên bàn thờ cho bốn Ông Bà Cố ngày xưa ở quê nhà. Tôi dọn mâm ngũ quả, bày dĩa bánh mứt, xếp bánh tét bánh chưng lên bàn giữa. Tôi dạy các con chúc tuổi Ông Bà của chúng, Dì Cậu trong nhà, và chúc tuổi nhau. Tôi bày cho các con làm thiệp Tết cho cả nhà. Tôi làm bánh tét chuối và hấp trên bếp điện cho con ăn. Chuối nhà tôi trồng ở sân sau, lá chuối tôi rọc, các con phụ lau và phơi. Tôi sẽ rủ chồng con đứng quanh khi tôi lấy bánh tét trong nồi ra, để cả nhà cùng thưởng làn hơi thơm tho ấy. Tôi sẽ nói với các con, rằng năm nay, con Khỉ sẽ kêu đầu tiên, sau khi chuông đồng hồ điểm 12 tiếng. Các con sẽ thắc mắc vì không nghe tiếng khỉ kêu (à, thì ở Quận Cam, giữa phố thị, lấy khỉ đâu ra mà kêu!). Tôi sẽ khỉ khọn, giả làm tiếng khỉ kêu từ trong cổ họng, như tôi vẫn làm khi đọc sách về các thú vật cho các con nghe. Nhưng biết đâu, các con cũng gật gù gật gưỡng buồn ngủ như tôi ngày nào. Tuy không nghe khỉ kêu, nhưng cũng nằm im, rồi ngủ thiếp, trôi vào những giây phút thiêng liêng đầu tiên của năm Bính Thân 2016.

 

 

Trangđài Glassey-Trầnguyễn

 

http://www.gio-o.com/TrangDaiGlasseyTranNguyen.html

 

 

© gio-o.com 2016