Xuân Dó 2016


nguồn ảnh: baotreonline.com

THI VŨ

Giáp Tết

đọc

Thơ Nguyễn Bắc Sơn

tản mạn

Một triệu con người, gọi là binh lính, trấn giữ lằn ranh do Hội nghị Genève chia cắt nơi Bến Hải. Còn bao nhiêu triệu bộ đội từ miền Bắc tấn công qua lằn ranh trong cuộc chiến kêu trời đằng đẳng mười lăm năm ?

Thơ văn từ chiến trường Nam Bắc đổ ra hàng tấn.

Lưu lại nơi góc lòng bi thống tôi, hai người nói lên tâm thức người lính chiến. Văn có Phan Nhật Nam, thơ là Nguyễn Bắc Sơn.

Đêm ngủ, ngày đi, hay ngày ngủ, đêm thức, họ làm gì ? Đâu cũng là đấy của

Buổi sáng xuất quân về phương Bắc

Âm thầm sương sớm toán quân ma

Qua  cầu Sông Lũy nhìn quanh quất

Nước đỏ cầu đen chợt nhớ nhà

Nhớ nhà thôi sao ?

Nhà dựng sửng hai mái chống mưa. Nhà bám thân vào đất vườn. Nhà quần tụ những đầm ấm mặt mày hơi hướm mấy người thương. Nhà và vạn nhà làm thành cõi nhân sinh. Bảo sao không nhớ trên giòng nước cuốn đỏ au thời máu, dưới chân cầu sắt lạnh đen bạc ? Còn đâu chất tình tự giòng sông Seine trôi ngang cầu Mirabeau theo cuộc tình mòn ?

Cỏ thôi, và chỉ cỏ thôi. Nhìn quanh tứ phía

Cỏ gió che cao đầu tráng sĩ

Thanh cầu gõ súng nhạc leng keng

Tráng sĩ đến từ đâu ? Thuở thịnh Đường Đỗ Phủ ? Thời Trịnh Nguyễn phân tranh nơi Sông Gianh ? Không đâu. Đến từ Nguyễn Bắc Sơn xương thịt, bỏ học vì thời cuộc năm 1963

Vì sao ta tới đây hò hét

Học trò bẻ bút tập cầm gươm

Tập uống máu người thay nước uống

Múa may theo lịch sử điên cuồng

Sơn nhìn mình qua tâm sự. Thời đại ám ảnh anh, như Sisyphe lăn đá trên dốc núi. Sơn không có đối thủ, dù lâm chiến cốt giành thắng lợi. Sơn không mang thù hận. Chẳng bao giờ nghe anh chỉ mặt gán tên kẻ bên kia. Có gì khác hơn những “du kích mù” bị chích thuốc mê. Một thế hệ bị thế giới cuốn lôi vào tranh chấp lợi quyền, ảnh hưởng. Chẳng thấy ai ra tay ngăn cản

Vì sao người đến đây làm giặc

Đóng trò tráng sĩ loạn Xuân Thu

Giận đời ghê những bàn tay bẩn

Đưa đẩy người trong cát bụi mù

Làm chi nơi trạng huống vô vọng. Lựa chọn sót, là theo lao đâm lao, có còn là chọn lựa chăng ? Từ nơi bí tử ấy, bi kịch diễn trò

Buổi chiều uống nước dòng Ma Hí

Thằng Xuân bắn chết thằng Mang Khinh

Hỡi ơi sống chết là mưa nắng

Gió tối mưa đêm chớ lạnh mình

Cảnh ấy, tình ấy bỗng lạ lùng thấy ra, đâu phải riêng người, riêng tim, óc hay thất tình. Đến vật thể vô tri kia cũng động mình từ năng lực thúc đẩy vạn trăng sao

Sắt đá ồ sao lại nhớ nhà ?

Nhà của mái, nhà của đất, nhà của mặt mày hơi hướm, nhà của rừng xanh cầu cạnh, của biển cả vượt sóng về xin sợi khói lên khi chiều xuống.

Hãy đọc lại từ từ bài Thảo Khấu vừa nhắc tới trên đây

Thảo khấu

Buổi sáng xuất quân về phương Bắc
Âm thầm sương sớm toán quân ma
Qua cầu Sông Lũy nhìn quanh quất
Nước đỏ cầu đen chợt nhớ nhà

Nước reo bèo dạt mặt trời lên
Khói núi lời ca chú dế mèn
Cỏ gió cao che đầu tráng sĩ
Thanh cầu gõ súng nhạc leng keng

Vì sao ta tới đây hò hét
Học trò bẻ bút tập cầm gươm
Tập uống máu người thay nước uống
Múa may theo lịch sử điên cuồng

Vì sao người đến đây làm giặc
Ðóng trò tráng sĩ loạn Xuân Thu
Giận đời ghê những bàn tay bẩn
Ðưa đẩy người trong cát bụi mù

Buổi chiều uống nước dòng Ma Hí
Thằng Xuân bắn chết thằng Mang Khinh
Hỡi ơi sống chết là mưa nắng
Gió tối mưa đêm chớ lạnh mình

Ðốt lửa đồi cao không thấy ấm
Lính Chàm giận ghét Chế Bồng Nga
Chiến chinh chinh chiến bao giờ dứt
Sắt đá ồ sao lại nhớ nhà?

Chúng ta là kẻ thảo khấu vô ơn bội nghĩa. Chúng ta ăn cắp lửa của trời, nắng của bình minh, không khí của hư vô… để sống. Nhưng ta không sống như nước nhảy, hoa thơm, mà sống bằng chiến chinh tàn phá

Về đâu, đâu cũng là đâu đó

Đâu cũng đìu hiu đất Hán Hồ

Tâm hồn trẻ thơ

Đất của kẻ lạ, chưa là đất của mình. Ở nơi đó

Gã du kích mù

Bắn viên đạn mù

Vào thân thể người sĩ quan lim dim ngoài trận mạc

Trong trận chiến mịt mù này

Chúng ta làm sao tỉnh thức

Con trai ta chào đời, Người bạn ta nằm xuống

Một trẻ con mới sinh

Chắc gì là điều đáng vui

Một người chết

Chắc gì là điều đáng tiếc

Con trai ta chào đời, Người bạn ta nằm xuống

Đời mình như chiếc ly rượu cạn

Hắc toẹt đời đi chẳng nhíu mày

…

Hơi cay, đạn khói, dùi ma trắc

Bước cũng không lui trước bạo quyền

…

Bây giờ ta đã thành ti tiểu

Uốn vào khuôn khổ cuộc đời kia

Loanh quanh trong chiếc chuồng vuông chật

Sống đủ trăm năm kiếp ngựa què

Tha lỗi cho tôi

Chinh chiến kéo từ rừng rú tới thị thành

Thị xã ta giống như chuồng khỉ chật

Nơi đó lũ thị dân đóng đủ trò

Làm khổ nhau vì những điều thuần tưởng tượng

Người hàng xóm ta

Đang cởi trần chửi thề khí hậu

Đến giờ đi làm

Hắn trở thành người cảnh sát nghiêm trang

Sau khi đội mũ và thay đồng phục

Chúng ta không phải sinh ra để sống như thế này

Đời ngày với mộng đêm, thuần hoài một tiếng súng nhịp đôi. Không âm thanh người, âm thanh chim, âm thanh lá đang hóa màu qua mùi nắng

Đêm nằm ngủ võng trên đồi cát

Nghe súng rừng xa nổ cắt cù

Mật khu Lê Hồng Phong

Khu phố quận những đời người đã mỏi

Cỏ xanh đùn cao gió khói hư vô

Khói hư vô

Nguyễn Bắc Sơn oằn oại nỗi thao thức, tìm kiếm mặt mày xưa không còn nơi phố thị, lưng chừng rừng hay đầu ngọn súng

Thấy đám phù bình trên mặt nước

Biết mình đi lạc nẻo bao la

…

Dường như đứa trẻ nghìn năm trước

Bây giờ đây vẫn trẻ trong ta

Tâm hồn trẻ thơ

Soi mặt mình trong dòng nước trong xanh

Để nhìn thấy hình bản lai diện mục

Cởi áo trận và hoa mai ném tuốt

Xin giả từ  đời vũ khí huy chương

Xin trở về như một kẻ hoàn lương

Xin vứt hết, xin bắt đầu lại hết

Tiệc tẩy trần của người sống sót

Được chăng ? Giả từ ? Vứt hết ? Người không còn người nơi thế giới tương sát, dù người là người sinh từ thuở tương sinh

Lao người vào chốn phân tranh

Tiếc thương xương máu sinh thành đươc ư

Một tiếng đồng hồ trước khi lên đường hành quân

Ta dự tính giả từ vai khán giả

Nối vòng tay, vòng tay lớn Việt Nam

Chân dung tự họa

Được không ? Không làm khán giả ? Nối những vòng tay ?

Các giáo sư dạy lũ học trò những điều họ không tin

Và chúng ta tin những điều họ không dạy

Những điều cần nói khi thôi học

Ta còn ta trong cánh rừng hoài vọng

Vuốt tóc bồng theo dấu vết em qua

Những năm tâm hồn còn trữ tình mê điên thi ca và triết học

Thời gian Nguyễn Bắc Sơn “điên mê vì thi ca và triết học”, là “những cánh rừng hoài vọng”, bởi mọi hệ thống triết học đều do vọng tưởng phân biệt, đều là hý luận, là phân biệt danh ngôn, là cấu trúc của tư tưởng. Chưa là sự phủ nhận toàn triệt mọi hoat động của tư tưởng để phát lộ Thực Hữu, vượt ngoài mọi kiến giải, khái niệm và ngôn ngữ. Những hệ thống triết học còn mang tính tư biện, trò chơi thuần túy của trí tưởng tượng, chỉ đáp ứng nhu cầu vật chất và văn hóa mà thôi

Chúng ta giống những hài nhi vô nhiễm

Chơi đùa trên sóng nước hư vô

Người bạn già và Cô gái Huế

Và quyết tâm Sơn thành kẻ làm thơ

Thi sĩ, người ngây ngô ngó thấy

Cuối trời chiều, một bến đậu vô biên

Người bạn già và Cô gái Huế

Bến nào ? Bến Phu Văn lâu ? Bến Hàn giang ? Bến Sông Tương ? Những bến được thở phà thành vóc dáng tiên cô. Bến đổ những tâm hồn non trẻ nhưng già tình

Thấy ngôi nhà em soi mình trong bóng nước

Và thấy tình yêu đầy những nỗi bi hoan

…

Khi qua nghĩa trang thấy một bầy mả đá

Nghĩ đời mình đâu đến một trăm năm

Trên đường tới nhà Xuân Hồng

Em không nói tiếng người

em nói bằng tiếng chim, bằng tiếng suối

Tiếng nói em thơm ngát hồn anh

…

Anh thương những hàng cây suốt ngày bực tức

Vì giận sao mình chưa biết đi

…

Trăm năm dài rồi sẽ đụng nghìn năm

Tất cả sẽ qua đi điều gì còn ở lại

Một đóa hoa quỳnh trong cõi trăm năm

Thơ tình tháng Chạp

Em, rồi những em và em… bóp trái tim người trai mỗi ngày một trăm nghìn lần. Vết thương trút lên cây cỏ, mượn cây cỏ đứng chờ em thành lá ngó

Cây bạch đàn trước nhà em còn hay mất

Sao anh hình dung như có vết thương

…

Tiếc câu thơ anh không thể làm cho đời em ấm cúng

Tiếc loài người bày ra xiềng xích huyễn vọng

Đến nỗi quên mình là hạt giống vô biên

Người Hoa khôi áo rách

Ai xui ngôi nhà em cất giữa ngã tư đường

Khiến lòng anh cứ ngập ngừng ba ngã

Mùa thu đi ngang qua cây Phong du

Em là xa, là rời, dù một lần đã đến. Sông cứ trôi, bến cứ đợi ven trời. Mảnh lưới nhớ tung hoài trên vạt sóng, bóng của hình trôi dạt mãi không thôi

Vì đêm nay trời đất lạnh căm căm

Nên chợt nhớ chút lửa hồng bếp cũ

Nên chợt nhớ mắt một người thiếu nữ

Đã nhìn mình rất ấm một ngày xưa

Thiếu nữ

Sát na xưa nghìn muôn thu chẳng dứt. Đâu đó bên trời em còn nhớ gã thơ xưa

Cái nhớ, cái thương, cái tình, cái tiếc

Không cái nào như cái đôi ta

Sông Cửu Long chín khúc

Vì đàn bà người nào cũng như người nấy

Nên ta bảo mình thôi hãy quên em

Nhưng đàn bà đâu phải người nào cũng như người nấy

Nên suốt đời ta nhớ nhớ quên quên

Mai sau dù có bao giờ

Ôi mắt em nhìn như là bẫy chuột

Ta quàng xiêng nên đã sa chân

Trên đường tới nhà Xuân Hồng

Sa chân nhưng đâu được vào bẫy ? Chấp nhận bẫy làm quán trọ, mà có ai cho ? Em không cho như lẽ luật vô thường

Biết ngày xưa em là gió Tây

Thổi quanh quẩn con đường nhà em mỗi tối

Trong lòng anh cũng nở một bông hoa

Nhị Hồng

Chiến tranh và Tôi hay Chiến tranh và Tình ? Cả hai dẫn dắc Nguyễn Bắc Sơn đi vào tuyệt lộ. Đứa “trẻ thơ nghìn năm trước vẫn trẻ” trong chiếc thân đời lâm bệnh

Ta mắc bệnh ung thư thời chiến

Thoi thóp còn một trái tim khô

Sợ hãi con người hơn thú dữ

Nhìn nơi nào cũng thấy hư vô

Mai kia trong những ngày ngưng chiến

Ta chắc rằng không thể yêu ai

Nhà thương điên nếu còn chỗ trống

Xin chiếc giường cho xác tàn phai

Căn bệnh thời chiến

Dù đôi khi ta lên núi Tà Dơn uống rượu

Trời đất bao la ta chỉ có một mình

Nhưng làm sao quên cuộc đời dưới đó

Quên những thằng người bôi bẩn nhân sinh

Ngày hôm nay ta muốn chặt đi bàn tay trái

Để được làm người theo ý riêng ta

Ngày hôm nay ta muốn chọc mù con mắt phải

Ngày hôm nay ta muốn bỏ đi xa

Khi nâng chén lên cao ta muốn cười lớn tiếng

Cười lên đi những tiếng bi hùng

Đời đã bắt kẻ làm thơ đi lính

Chiếc mai rùa đã nặng ở trên lưng

Cười lên đi tiếng khóc bi hùng

Còn lại chăng một tiếng chuông khuya, với hình đổi bóng thay, mất hướng quy hồi

Tiếng chuông em gõ bên chùa cũ

Mà sao lạnh điếng cõi sương mù

Tháp Chạp sầu đời trên núi cao

Không bến đậu nơi vô biên, Nguyễn Bắc Sơn về nương tựa Phật

Mất bảy năm trời ta hiểu Thích Ca

Ôi nụ cười đang từng đêm mất ngủ

Chân dung tự họa

Tiếc cho Sơn đến với Thích Ca bằng kinh, bằng sách. Không bằng lối ngõ của Nụ Cười “khiến từng đêm mất ngủ”. Sống Thích Ca vẫn hơn hiểu Thích Ca. Hiểu gì ? Đố ai hiểu khuôn mặt em ? Hiểu ánh mắt ? Hiểu chiếc lá ? Chòm hoa ? Hãy nói đi nếu hiểu. Nói được chăng, rồi cũng chỉ tuông một một tràng ảo tưởng, những ngàn lời nhì nhằng. Hiểu Thích Ca, nên có lần anh Cãi Phật

Phật bảo đời người như bể khổ

Ta cười sướng khổ bổ sung nhau

Còn sống còn vui còn múa hát

Khổ đau như nước chảy qua cầu

Cãi Phật

Nếu không còn sống, hết vui, không còn múa thì thân phận ra sao ? Nếu đã sống Thích Ca thay vì hiểu, Sơn sẽ hạ bút

Ta cười sướng khổ cũng như nhau

Khổ đau đã cạn dưới chân cầu

Dù sao cái hiểu ấy đang dần dà tỉnh thức Nguyễn Bắc Sơn

Một sáng phiêu bồng qua bến sông

Bỗng nhiên hiểu Phật cũng đau lòng

Phật cũng khổ như người khốn khổ

Cúi đầu quay lại bến sông này

Qua sông

Phật hay Niết Bàn là qua sông. Gate gate pāragate pārasamgate bodhi svāra ! Quay lại bến sông là một thệ nguyện khác, thệ nguyện cứu chúng sinh. Sơn giải thích bằng thơ giây phút phân vân khi Phật Thích Ca thành đạo sau 49 ngày nhập định với sáu năm khổ hạnh Tuyết Sơn : Nhập Niết Bàn hay Nhập Thế ?

Không dễ như chuyện lên núi xuống núi của người theo đạo Lão, hay “Hào sĩ đứng bên bờ nhật nguyệt / Vỗ tay cười thương lớp sóng lô nhô” (Bỏ xứ).

Ai không biết Phật hay Bồ Tát đến đi, vào ra khác ta. Do trí tuệ bát nhã mà nhập Niết Bàn, do từ bi nên vào cõi thế gian cứu độ.

Sau “Chiến tranh và Tôi” ngôn ngữ Nguyễn Bắc Sơn mang âm hưởng hải triều. Hải triều của Saddharma Puņdarīka : “Âm thanh siêu việt, âm thanh quán thế, âm thanh triều lộng, thắng vượt âm thanh thế gian” — một thứ “Thắng bỉ thế gian âm” của người thi sĩ

Mắt người như cánh hoa sen

Mắt của rừng nai mắt của tình

Một sáng ta về ngây ngất ngó

Âm thầm thu phát những âm thanh

Diệu âm

Âm thanh ta ? Âm thanh người ? Âm thanh em ? – Không. Âm thanh của người thi sĩ, thứ thi ngữ cao xanh, linh diệu, khác chi nhạc trên tầng thần trí cao siêu.

Tiếc thay Nguyễn Bắc Sơn đã ra đi khi triều thơ bắt đầu mùa gặt mới. Dù dấu ấn thơ Sơn đã thoát ly hàng tấn thơ văn thời chiến, đứng riêng biệt xa hẳn cõi người.

Nguyễn Bắc Sơn tên thật Nguyễn Văn Hải, sinh năm 1944 tại Phan Thiết, tác giả của hai tập thơ “Chiến tranh Việt Nam và Tôi” do Đồng Dao xuất bản tại Saigon năm 1972, và “Đời như một nhà thơ” do nhà Đông phương ấn hành năm 1995*.

* Bạn đọc có thể theo dõi những bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Bắc Sơn trên Trang nhà Gió O : www.gio-o.com.

Sau đây là một bài thơ của mà Nhà văn Trần Hoài Thư vừa mới sưu tầm được, nói lên nỗi lòng người xứ Việt :

Nguyễn Bắc Sơn

Trời Cố Xứ

Gởi Thức, Hoàng và Tân

Trời mưa ở Nha Trang làm tôi nhớ bạn đến rơi nước mắt

Khi thấy rượu tràn sôi vành ly

Hoa sứ đỏ rụng nhiều xui tôi nhớ ngày đi trọ học

Nhà em láng giềng cửa sổ mở đêm khuya

Tưởng tượng có người thanh niên ngồi im trong quán gió

Khi chuyến xe đò tách bến trong mưa

Chuyến xe chở người đàn bà mang áo khoác

Tóc dài như tóc của em xưa

Tôi sợ tình yêu như sợ nhìn về viễn kiếp

Tôi ngại quê nhà nhưng lại hoài hương

Biết đâu mẹ tôi không đang sơn xanh ngôi nhà, mở toang từng cánh cửa

Mong bóng tôi bỗng hiện cuối con đường

Nơi cổ thành kia tôi đã lớn khôn đã cười đã khóc

Đã đem lòng thương mến Cúc Hoa em

Đã sống âm thầm những năm bất khuất

Soi chiếu đời với những que diêm

Tưởng tượng giữa trưa có người thanh niên nghe tiếng con gà trống gáy

Nghĩ đời mình trôi dạt biết bao nhiêu

Máu tôi lẫn máu người du mục

Nhưng lòng tôi e gió thổi đìu hiu

Các con ơi, tưởng tượng ba mỗi ngày ôm theo nón sắt

Đứng chờ xe trước ngã ba đường

Phải lộn sòng theo gái giang hồ và những tay mổ mật

Các con sẽ thấy lòng người đen bạc ở quê hương

Cổ thành kia ơi, cổ thành bạc bẽo

Đuổi xua người trai trẻ mến thương người

Vì sao người thành ra bãi rác

Thành ra nơi đĩ điếm chuột heo ruồi

Các con, thế nào ba cũng dọn nhà đi viễn xứ

Dù tình quê hương rất khó nguôi khuây

Nhưng nghĩ giòng sông đã nhơ, lòng người đã đục

Đâu có người thương tiếc đám mây bay

Nguyễn Bắc Sơn

Thi Vũ

Xóm Linh Mai, giáp Tết Bính Thân – 30-1-2016

http://www.gio-o.com/ThiVu.html

© gio-o.com 2016