Xu�n D� 2016
nguồn ảnh: baotreonline.com
THI VŨ
Gi�p Tết
đọc
Thơ Nguyễn Bắc Sơn
tản mạn
Một triệu con người, gọi l� binh l�nh, trấn giữ lằn ranh do Hội nghị Gen�ve chia cắt nơi Bến Hải. C�n bao nhi�u triệu bộ đội từ miền Bắc tấn c�ng qua lằn ranh trong cuộc chiến k�u trời đằng đẳng mười lăm năm ?
Thơ văn từ chiến trường Nam Bắc đổ ra h�ng tấn.
Lưu lại nơi g�c l�ng bi thống t�i, hai người n�i l�n t�m thức người l�nh chiến. Văn c� Phan Nhật Nam, thơ l� Nguyễn Bắc Sơn.
Đ�m ngủ, ng�y đi, hay ng�y ngủ, đ�m thức, họ l�m g� ? Đ�u cũng l� đấy của
Buổi s�ng xuất qu�n về phương Bắc
�m thầm sương sớm to�n qu�n ma
Qua� cầu S�ng Lũy nh�n quanh quất
Nước đỏ cầu đen chợt nhớ nh�
Nhớ nh� th�i sao ?
Nh� dựng sửng hai m�i chống mưa. Nh� b�m th�n v�o đất vườn. Nh� quần tụ những đầm ấm mặt m�y hơi hướm mấy người thương. Nh� v� vạn nh� l�m th�nh c�i nh�n sinh. Bảo sao kh�ng nhớ tr�n gi�ng nước cuốn đỏ au thời m�u, dưới ch�n cầu sắt lạnh đen bạc ? C�n đ�u chất t�nh tự gi�ng s�ng Seine tr�i ngang cầu Mirabeau theo cuộc t�nh m�n ?
Cỏ th�i, v� chỉ cỏ th�i. Nh�n quanh tứ ph�a
Cỏ gi� che cao đầu tr�ng sĩ
Thanh cầu g� s�ng nhạc leng keng
Tr�ng sĩ đến từ đ�u ? Thuở thịnh Đường Đỗ Phủ ? Thời Trịnh Nguyễn ph�n tranh nơi S�ng Gianh ? Kh�ng đ�u. Đến từ Nguyễn Bắc Sơn xương thịt, bỏ học v� thời cuộc năm 1963
V� sao ta tới đ�y h� h�t
Học tr� bẻ b�t tập cầm gươm
Tập uống m�u người thay nước uống
M�a may theo lịch sử đi�n cuồng
Sơn nh�n m�nh qua t�m sự. Thời đại �m ảnh anh, như Sisyphe lăn đ� tr�n dốc n�i. Sơn kh�ng c� đối thủ, d� l�m chiến cốt gi�nh thắng lợi. Sơn kh�ng mang th� hận. Chẳng bao giờ nghe anh chỉ mặt g�n t�n kẻ b�n kia. C� g� kh�c hơn những �du k�ch m�� bị ch�ch thuốc m�. Một thế hệ bị thế giới cuốn l�i v�o tranh chấp lợi quyền, ảnh hưởng. Chẳng thấy ai ra tay ngăn cản
V� sao người đến đ�y l�m giặc
Đ�ng tr� tr�ng sĩ loạn Xu�n Thu
Giận đời gh� những b�n tay bẩn
Đưa đẩy người trong c�t bụi m�
L�m chi nơi trạng huống v� vọng. Lựa chọn s�t, l� theo lao đ�m lao, c� c�n l� chọn lựa chăng ? Từ nơi b� tử ấy, bi kịch diễn tr�
Buổi chiều uống nước d�ng Ma H�
Thằng Xu�n bắn chết thằng Mang Khinh
Hỡi ơi sống chết l� mưa nắng
Gi� tối mưa đ�m chớ lạnh m�nh
Cảnh ấy, t�nh ấy bỗng lạ l�ng thấy ra, đ�u phải ri�ng người, ri�ng tim, �c hay thất t�nh. Đến vật thể v� tri kia cũng động m�nh từ năng lực th�c đẩy vạn trăng sao
Sắt đ� ồ sao lại nhớ nh� ?
Nh� của m�i, nh� của đất, nh� của mặt m�y hơi hướm, nh� của rừng xanh cầu cạnh, của biển cả vượt s�ng về xin sợi kh�i l�n khi chiều xuống.
H�y đọc lại từ từ b�i Thảo Khấu vừa nhắc tới tr�n đ�y
Thảo
khấu
Buổi s�ng xuất qu�n về phương Bắc
�m thầm sương sớm to�n qu�n ma
Qua cầu S�ng Lũy nh�n quanh quất
Nước đỏ cầu đen chợt nhớ nh�
Nước reo b�o dạt mặt trời l�n
Kh�i n�i lời ca ch� dế m�n
Cỏ gi� cao che đầu tr�ng sĩ
Thanh cầu g� s�ng nhạc leng keng
V� sao ta tới đ�y h� h�t
Học tr� bẻ b�t tập cầm gươm
Tập uống m�u người thay nước uống
M�a may theo lịch sử đi�n cuồng
V� sao người đến đ�y l�m giặc
��ng tr� tr�ng sĩ loạn Xu�n Thu
Giận đời gh� những b�n tay bẩn
�ưa đẩy người trong c�t bụi m�
Buổi chiều uống nước d�ng Ma H�
Thằng Xu�n bắn chết thằng Mang Khinh
Hỡi ơi sống chết l� mưa nắng
Gi� tối mưa đ�m chớ lạnh m�nh
�ốt lửa đồi cao kh�ng thấy ấm
L�nh Ch�m giận gh�t Chế Bồng Nga
Chiến chinh chinh chiến bao giờ dứt
Sắt đ� ồ sao lại nhớ nh�?
Ch�ng ta l� kẻ thảo khấu v� ơn bội nghĩa. Ch�ng ta ăn cắp lửa của trời, nắng của b�nh minh, kh�ng kh� của hư v� để sống. Nhưng ta kh�ng sống như nước nhảy, hoa thơm, m� sống bằng chiến chinh t�n ph�
Về đ�u, đ�u cũng l� đ�u đ�
Đ�u cũng đ�u hiu đất H�n Hồ
T�m hồn trẻ thơ
Đất của kẻ lạ, chưa l� đất của m�nh. Ở nơi đ�
G� du k�ch m�
Bắn vi�n đạn m�
V�o th�n thể người sĩ quan lim dim ngo�i trận mạc
Trong trận chiến mịt m� n�y
Ch�ng ta l�m sao tỉnh thức
Con trai ta ch�o đời, Người bạn ta nằm xuống
Một trẻ con mới sinh
Chắc g� l� điều đ�ng vui
Một người chết
Chắc g� l� điều đ�ng tiếc
Con trai ta ch�o đời, Người bạn ta nằm xuống
Đời m�nh như chiếc ly rượu cạn
Hắc toẹt đời đi chẳng nh�u m�y
�
Hơi cay, đạn kh�i, d�i ma trắc
Bước cũng kh�ng lui trước bạo quyền
�
B�y giờ ta đ� th�nh ti tiểu
Uốn v�o khu�n khổ cuộc đời kia
Loanh quanh trong chiếc chuồng vu�ng chật
Sống đủ trăm năm kiếp ngựa qu�
Tha lỗi cho t�i
Chinh chiến k�o từ rừng r� tới thị th�nh
Thị x� ta giống như chuồng khỉ chật
Nơi đ� lũ thị d�n đ�ng đủ tr�
L�m khổ nhau v� những điều thuần tưởng tượng
Người h�ng x�m ta
Đang cởi trần chửi thề kh� hậu
Đến giờ đi l�m
Hắn trở th�nh người cảnh s�t nghi�m trang
Sau khi đội mũ v� thay đồng phục
Ch�ng ta kh�ng phải sinh ra để sống như thế n�y
Đời ng�y với mộng đ�m, thuần ho�i một tiếng s�ng nhịp đ�i. Kh�ng �m thanh người, �m thanh chim, �m thanh l� đang h�a m�u qua m�i nắng
Đ�m nằm ngủ v�ng tr�n đồi c�t
Nghe s�ng rừng xa nổ cắt c�
Mật khu L� Hồng Phong
Khu phố quận những đời người đ� mỏi
Cỏ xanh đ�n cao gi� kh�i hư v�
Kh�i hư v�
Nguyễn Bắc Sơn oằn oại nỗi thao thức, t�m kiếm mặt m�y xưa kh�ng c�n nơi phố thị, lưng chừng rừng hay đầu ngọn s�ng
Thấy đ�m ph� b�nh tr�n mặt nước
Biết m�nh đi lạc nẻo bao la
�
Dường như đứa trẻ ngh�n năm trước
B�y giờ đ�y vẫn trẻ trong ta
T�m hồn trẻ thơ
Soi mặt m�nh trong d�ng nước trong xanh
Để nh�n thấy h�nh bản lai diện mục
Cởi �o trận v� hoa mai n�m tuốt
Xin giả từ� đời vũ kh� huy chương
Xin trở về như một kẻ ho�n lương
Xin vứt hết, xin bắt đầu lại hết
Tiệc tẩy trần của người sống s�t
Được chăng ? Giả từ ? Vứt hết ? Người kh�ng c�n người nơi thế giới tương s�t, d� người l� người sinh từ thuở tương sinh
Lao người v�o chốn ph�n tranh
Tiếc thương xương m�u sinh th�nh đươc ư
Một tiếng đồng hồ trước khi l�n đường h�nh qu�n
Ta dự t�nh giả từ vai kh�n giả
Nối v�ng tay, v�ng tay lớn Việt Nam
Ch�n dung tự họa
Được kh�ng ? Kh�ng l�m kh�n giả ? Nối những v�ng tay ?
C�c gi�o sư dạy lũ học tr� những điều họ kh�ng tin
V� ch�ng ta tin những điều họ kh�ng dạy
Những điều cần n�i khi th�i học
Ta c�n ta trong c�nh rừng ho�i vọng
Vuốt t�c bồng theo dấu vết em qua
Những năm t�m hồn c�n trữ t�nh m� đi�n thi ca v� triết học
Thời gian Nguyễn Bắc Sơn �đi�n m� v� thi ca v� triết học�, l� �những c�nh rừng ho�i vọng�, bởi mọi hệ thống triết học đều do vọng tưởng ph�n biệt, đều l� h� luận, l� ph�n biệt danh ng�n, l� cấu tr�c của tư tưởng. Chưa l� sự phủ nhận to�n triệt mọi hoat động của tư tưởng để ph�t lộ Thực Hữu, vượt ngo�i mọi kiến giải, kh�i niệm v� ng�n ngữ. Những hệ thống triết học c�n mang t�nh tư biện, tr� chơi thuần t�y của tr� tưởng tượng, chỉ đ�p ứng nhu cầu vật chất v� văn h�a m� th�i
Ch�ng ta giống những h�i nhi v� nhiễm
Chơi đ�a tr�n s�ng nước hư v�
Người bạn gi� v� C� g�i Huế
V� quyết t�m Sơn th�nh kẻ l�m thơ
Thi sĩ, người ng�y ng� ng� thấy
Cuối trời chiều, một bến đậu v� bi�n
Người bạn gi� v� C� g�i Huế
Bến n�o ? Bến Phu Văn l�u ? Bến H�n giang ? Bến S�ng Tương ? Những bến được thở ph� th�nh v�c d�ng ti�n c�. Bến đổ những t�m hồn non trẻ nhưng gi� t�nh
Thấy ng�i nh� em soi m�nh trong b�ng nước
V� thấy t�nh y�u đầy những nỗi bi hoan
�
Khi qua nghĩa trang thấy một bầy mả đ�
Nghĩ đời m�nh đ�u đến một trăm năm
Tr�n đường tới nh� Xu�n Hồng
Em kh�ng n�i tiếng người
em n�i bằng tiếng chim, bằng tiếng suối
Tiếng n�i em thơm ng�t hồn anh
�
Anh thương những h�ng c�y suốt ng�y bực tức
V� giận sao m�nh chưa biết đi
�
Trăm năm d�i rồi sẽ đụng ngh�n năm
Tất cả sẽ qua đi điều g� c�n ở lại
Một đ�a hoa quỳnh trong c�i trăm năm
Thơ t�nh th�ng Chạp
Em, rồi những em v� em� b�p tr�i tim người trai mỗi ng�y một trăm ngh�n lần. Vết thương tr�t l�n c�y cỏ, mượn c�y cỏ đứng chờ em th�nh l� ng�
C�y bạch đ�n trước nh� em c�n hay mất
Sao anh h�nh dung như c� vết thương
�
Tiếc c�u thơ anh kh�ng thể l�m cho đời em ấm c�ng
Tiếc lo�i người b�y ra xiềng x�ch huyễn vọng
Đến nỗi qu�n m�nh l� hạt giống v� bi�n
Người Hoa kh�i �o r�ch
Ai xui ng�i nh� em cất giữa ng� tư đường
Khiến l�ng anh cứ ngập ngừng ba ng�
M�a thu đi ngang qua c�y Phong du
Em l� xa, l� rời, d� một lần đ� đến. S�ng cứ tr�i, bến cứ đợi ven trời. Mảnh lưới nhớ tung ho�i tr�n vạt s�ng, b�ng của h�nh tr�i dạt m�i kh�ng th�i
V� đ�m nay trời đất lạnh căm căm
N�n chợt nhớ ch�t lửa hồng bếp cũ
N�n chợt nhớ mắt một người thiếu nữ
Đ� nh�n m�nh rất ấm một ng�y xưa
Thiếu nữ
S�t na xưa ngh�n mu�n thu chẳng dứt. Đ�u đ� b�n trời em c�n nhớ g� thơ xưa
C�i nhớ, c�i thương, c�i t�nh, c�i tiếc
Kh�ng c�i n�o như c�i đ�i ta
S�ng Cửu Long ch�n kh�c
V� đ�n b� người n�o cũng như người nấy
N�n ta bảo m�nh th�i h�y qu�n em
Nhưng đ�n b� đ�u phải người n�o cũng như người nấy
N�n suốt đời ta nhớ nhớ qu�n qu�n
Mai sau d� c� bao giờ
�i mắt em nh�n như l� bẫy chuột
Ta qu�ng xi�ng n�n đ� sa ch�n
Tr�n đường tới nh� Xu�n Hồng
Sa ch�n nhưng đ�u được v�o bẫy ? Chấp nhận bẫy l�m qu�n trọ, m� c� ai cho ? Em kh�ng cho như lẽ luật v� thường
Biết ng�y xưa em l� gi� T�y
Thổi quanh quẩn con đường nh� em mỗi tối
Trong l�ng anh cũng nở một b�ng hoa
Nhị Hồng
Chiến tranh v� T�i hay Chiến tranh v� T�nh ? Cả hai dẫn dắc Nguyễn Bắc Sơn đi v�o tuyệt lộ. Đứa �trẻ thơ ngh�n năm trước vẫn trẻ� trong chiếc th�n đời l�m bệnh
Ta mắc bệnh ung thư thời chiến
Thoi th�p c�n một tr�i tim kh�
Sợ h�i con người hơn th� dữ
Nh�n nơi n�o cũng thấy hư v�
Mai kia trong những ng�y ngưng chiến
Ta chắc rằng kh�ng thể y�u ai
Nh� thương đi�n nếu c�n chỗ trống
Xin chiếc giường cho x�c t�n phai
Căn bệnh thời chiến
D� đ�i khi ta l�n n�i T� Dơn uống rượu
Trời đất bao la ta chỉ c� một m�nh
Nhưng l�m sao qu�n cuộc đời dưới đ�
Qu�n những thằng người b�i bẩn nh�n sinh
Ng�y h�m nay ta muốn chặt đi b�n tay tr�i
Để được l�m người theo � ri�ng ta
Ng�y h�m nay ta muốn chọc m� con mắt phải
Ng�y h�m nay ta muốn bỏ đi xa
Khi n�ng ch�n l�n cao ta muốn cười lớn tiếng
Cười l�n đi những tiếng bi h�ng
Đời đ� bắt kẻ l�m thơ đi l�nh
Chiếc mai r�a đ� nặng ở tr�n lưng
Cười l�n đi tiếng kh�c bi h�ng
C�n lại chăng một tiếng chu�ng khuya, với h�nh đổi b�ng thay, mất hướng quy hồi
Tiếng chu�ng em g� b�n ch�a cũ
M� sao lạnh điếng c�i sương m�
Th�p Chạp sầu đời tr�n n�i cao
Kh�ng bến đậu nơi v� bi�n, Nguyễn Bắc Sơn về nương tựa Phật
Mất bảy năm trời ta hiểu Th�ch Ca
�i nụ cười đang từng đ�m mất ngủ
Ch�n dung tự họa
Tiếc cho Sơn đến với Th�ch Ca bằng kinh, bằng s�ch. Kh�ng bằng lối ng� của Nụ Cười �khiến từng đ�m mất ngủ�. Sống Th�ch Ca vẫn hơn hiểu Th�ch Ca. Hiểu g� ? Đố ai hiểu khu�n mặt em ? Hiểu �nh mắt ? Hiểu chiếc l� ? Ch�m hoa ? H�y n�i đi nếu hiểu. N�i được chăng, rồi cũng chỉ tu�ng một một tr�ng ảo tưởng, những ng�n lời nh� nhằng. Hiểu Th�ch Ca, n�n c� lần anh C�i Phật
Phật bảo đời người như bể khổ
Ta cười sướng khổ bổ sung nhau
C�n sống c�n vui c�n m�a h�t
Khổ đau như nước chảy qua cầu
C�i Phật
Nếu kh�ng c�n sống, hết vui, kh�ng c�n m�a th� th�n phận ra sao ? Nếu đ� sống Th�ch Ca thay v� hiểu, Sơn sẽ hạ b�t
Ta cười sướng khổ cũng như nhau
Khổ đau đ� cạn dưới ch�n cầu
D� sao c�i hiểu ấy đang dần d� tỉnh thức Nguyễn Bắc Sơn
Một s�ng phi�u bồng qua bến s�ng
Bỗng nhi�n hiểu Phật cũng đau l�ng
Phật cũng khổ như người khốn khổ
C�i đầu quay lại bến s�ng n�y
Qua s�ng
Phật hay Niết B�n l� qua s�ng. Gate gate pāragate pārasamgate bodhi svāra ! Quay lại bến s�ng l� một thệ nguyện kh�c, thệ nguyện cứu ch�ng sinh. Sơn giải th�ch bằng thơ gi�y ph�t ph�n v�n khi Phật Th�ch Ca th�nh đạo sau 49 ng�y nhập định với s�u năm khổ hạnh Tuyết Sơn : Nhập Niết B�n hay Nhập Thế ?
Kh�ng dễ như chuyện l�n n�i xuống n�i của người theo đạo L�o, hay �H�o sĩ đứng b�n bờ nhật nguyệt / Vỗ tay cười thương lớp s�ng l� nh� (Bỏ xứ).
Ai kh�ng biết Phật hay Bồ T�t đến đi, v�o ra kh�c ta. Do tr� tuệ b�t nh� m� nhập Niết B�n, do từ bi n�n v�o c�i thế gian cứu độ.
Sau �Chiến tranh v� T�i� ng�n ngữ Nguyễn Bắc Sơn mang �m hưởng hải triều. Hải triều của Saddharma Puņdarīka : ��m thanh si�u việt, �m thanh qu�n thế, �m thanh triều lộng, thắng vượt �m thanh thế gian� � một thứ �Thắng bỉ thế gian �m� của người thi sĩ
Mắt người như c�nh hoa sen
Mắt của rừng nai mắt của t�nh
Một s�ng ta về ng�y ngất ng�
�m thầm thu ph�t những �m thanh
Diệu �m
�m thanh ta ? �m thanh người ? �m thanh em ? � Kh�ng. �m thanh của người thi sĩ, thứ thi ngữ cao xanh, linh diệu, kh�c chi nhạc tr�n tầng thần tr� cao si�u.
Tiếc thay Nguyễn Bắc Sơn đ� ra đi khi triều thơ bắt đầu m�a gặt mới. D� dấu ấn thơ Sơn đ� tho�t ly h�ng tấn thơ văn thời chiến, đứng ri�ng biệt xa hẳn c�i người.
Nguyễn Bắc Sơn t�n thật Nguyễn
Văn Hải, sinh năm 1944 tại Phan Thiết, t�c giả
của hai tập thơ �Chiến tranh Việt Nam v� T�i�
do Đồng Dao xuất bản tại Saigon năm 1972, v� �Đời
như một nh� thơ� do nh� Đ�ng phương ấn
h�nh năm 1995*.
* Bạn đọc c� thể theo d�i những b�i thơ ti�u biểu của Nguyễn Bắc Sơn tr�n Trang nh� Gi� O : www.gio-o.com.
Sau đ�y l� một b�i thơ của m� Nh� văn Trần Ho�i Thư vừa mới sưu tầm được, n�i l�n nỗi l�ng người xứ Việt :
Nguyễn Bắc Sơn
Trời Cố Xứ
Gởi Thức, Ho�ng v� T�n
Trời mưa ở Nha Trang l�m t�i nhớ bạn đến rơi nước mắt
Khi thấy rượu tr�n s�i v�nh ly
Hoa sứ đỏ rụng nhiều xui t�i nhớ ng�y đi trọ học
Nh� em l�ng giềng cửa sổ mở đ�m khuya
Tưởng tượng c� người thanh ni�n ngồi im trong qu�n gi�
Khi chuyến xe đ� t�ch bến trong mưa
Chuyến xe chở người đ�n b� mang �o kho�c
T�c d�i như t�c của em xưa
T�i sợ t�nh y�u như sợ nh�n về viễn kiếp
T�i ngại qu� nh� nhưng lại ho�i hương
Biết đ�u mẹ t�i kh�ng đang sơn xanh ng�i nh�, mở toang từng c�nh cửa
Mong b�ng t�i bỗng hiện cuối con đường
Nơi cổ th�nh kia t�i đ� lớn kh�n đ� cười đ� kh�c
Đ� đem l�ng thương mến C�c Hoa em
Đ� sống �m thầm những năm bất khuất
Soi chiếu đời với những que di�m
Tưởng tượng giữa trưa c� người thanh ni�n nghe tiếng con g� trống g�y
Nghĩ đời m�nh tr�i dạt biết bao nhi�u
M�u t�i lẫn m�u người du mục
Nhưng l�ng t�i e gi� thổi đ�u hiu
C�c con ơi, tưởng tượng ba mỗi ng�y �m theo n�n sắt
Đứng chờ xe trước ng� ba đường
Phải lộn s�ng theo g�i giang hồ v� những tay mổ mật
C�c con sẽ thấy l�ng người đen bạc ở qu� hương
Cổ th�nh kia ơi, cổ th�nh bạc bẽo
Đuổi xua người trai trẻ mến thương người
V� sao người th�nh ra b�i r�c
Th�nh ra nơi đĩ điếm chuột heo ruồi
C�c con, thế n�o ba cũng dọn nh� đi viễn xứ
D� t�nh qu� hương rất kh� ngu�i khu�y
Nhưng nghĩ gi�ng s�ng đ� nhơ, l�ng người đ� đục
Đ�u c� người thương tiếc đ�m m�y bay
Nguyễn Bắc Sơn
Thi Vũ
X�m Linh Mai, gi�p Tết B�nh Th�n � 30-1-2016
http://www.gio-o.com/ThiVu.html
� gio-o.com 2016