NguyenThiLeLieuCaiBeVinhLong

NGUYỄN THỊ LỆ-LIỄU

Tôi giật mình thức dậy, ngơ ngác không biết mình đang ngủ ở đâu, Cái Bè hay Vĩnh Long? Căn phòng tối, ánh sáng lờ mờ ban mai xuyên qua khe hở của bức mành rọi lên những con cò con hạc lơ lửng trên tường. Phải mất hết mấy phút tôi mới định thần được mình đang nằm trong phòng ngủ của nhà mình, và mấy con cò con hạc ấy là những tấm ảnh do tôi chụp cách đây vài năm.

Như một giấc mơ, tôi rời Việt Nam.

Như một giấc mơ, tôi trở về Việt Nam.

Ba tuần lễ sau ba mươi hai năm, tôi lại rời Việt Nam một lần nữa.

Hãy Đi Cùng Tôi...

26-3-2007_ Cái Bè-Vĩnh Long:

Về đến Sài Gòn khi nào mấy anh chị định đi Cái Bè-Vĩnh Long thì gọi cho tụi em nhen. Mình đi chung cho vui. Trước khi rời Sapa, chị L., người bạn đồng hành của chúng tôi nhắn nhủ. Chúng tôi đến từ Houston. Anh chị L. & L. đến từ Seattle. Chúng tôi gặp nhau trong chuyến viếng thăm thánh địa Mỹ Sơn và làng mộc Kim Bồng. Những người du khách độc nhất thích gặm bắp dẻo và ăn xoài tượng xanh chấm nước mắm đường. Là người Việt Nam duy nhất trong đám khách du lịch, lại cùng ở chung một khách sạn, đi cùng chuyến xe, đến cùng nơi thăm viếng, chúng tôi nhanh chóng kết bạn đồng hành. Về đến Sài Gòn, tôi làm theo lời dặn, gọi điện thoại cho chị L., và cùng đi chung chuyến đi cuối cùng, thăm Cái Bè-Vĩnh Long.

Sinh ra và lớn lên ở Nha Trang, tôi chỉ quanh quẩn ở miền Trung. Qui Nhơn, Phan Rang, Đà Lạt, Ban Mê Thuột, tôi có dịp theo gia đình đến thăm. Đến tuổi lên đại học, tôi vào Sài Gòn. Đi theo bạn bè ra Vũng Tàu tắm biển, đó là xa nhất của miền Nam mà tôi đến. Tôi biết đến miền Bắc qua sách vở, và biết đến miền Nam qua lời kể. Người thích ăn trái cây hơn ăn cơm như tôi, nghe kể chuyện về những vườn trái cây ở Lái Thiêu hái ăn tha hồ thì thèm rỏ dãi. Tôi rời Việt Nam trước khi được đến thăm và thưởng thức những vườn cây trái nầy. Bây giờ trở lại, vẫn không được ăn nhưng được nhìn thấy đồng bằng sông Cửu Long thì cũng là điều thỏa thích. Tôi đang đi trên đoạn đường cuối của Quốc Lộ Số Một.

Đồng bằng miền Nam, với tôi, cũng lạ lẫm như núi non Bắc Việt. Những cánh đồng mạ non xanh rì, những vườn cây trái nặng trĩu, những nhánh sông, con rạch êm đềm, những người dân hiền hòa thân thiện. Chị dùng cây khoèo nèo, móc những trái trứng cá đỏ mọng ở trên cao. Chúng tôi dừng lại ngắm tàng cây và những trái trứng cá lủng lẳng, hồi tưởng lại thời thơ ấu. Chị khoèo cho chúng tôi vài quả. Trái trứng cá ngọt và thơm như tuổi lên mười. Những cây trứng cá thân quen của thời ấu thơ, những cây trứng cá chúng tôi không còn nhìn thấy trong các thành phố, những cây trứng cá đã bị đốn đi nhường chỗ cho các căn nhà lên cao và nới rộng đến mặt đường, nằm xếp hàng xòe tàng che bóng mát suốt đoạn đường từ Sài Gòn cho đến Vĩnh Long, và trong vườn của những căn nhà nằm hai bên con rạch.

Sông Cửu Long chia làm hai nhánh, Tiền Giang và Hậu Giang. Ngồi thuyền đi trên sông Tiền Giang, lần đầu tiên tôi được nhìn thấy cảnh chợ Nổi. Những chiếc thuyền, những ghe bầu chở đầy hàng hóa, xếp đầy trái cây, tấp vào nhau mua bán, đổi chác. Một chiếc thuyền chất đầy buồng chuối, cặp vào một thuyền khác chở đầy trái dừa. Những trái dưa hấu xanh tròn được chuyển từ ghe nầy qua ghe kia, những kiện hàng lớn, những thùng hàng nhỏ, những con cá, những bao gạo, họ bán, họ mua, họ sống trên những nhánh sông, ngay trên những chiếc ghe bầu. Những người đàn bà ngồi ở cuối mũi ghe nấu cơm, vài đứa nhỏ ngồi bó gối nhìn chiếc ghe chở đám du khách tò mò, vài người đàn ông bắc võng nằm lim dim trong cái khoang thuyền chật hẹp. Những cái áo cái quần giặt xong được phơi dọc theo thành ghe. Thuyền chạy xuôi dòng. Thuyền chạy ngược dòng. Những người đàn ông với nước da xạm nắng và hai cánh tay gân guốc rọc mái chèo. Những người đàn bà áo vải bạc mầu. Những đứa bé tóc hoe vàng cháy nắng. Nhà của họ là những con thuyền. Cuộc đời của họ gắn liền với sông nước. Như những đám lục bình lá xanh bông tím lặng lờ trôi từng cụm, trên sông.

Thuyền đi vào con rạch, chảy giữa những căn nhà có vườn cây chi chít trái mận trái xoài. Những cây dừa nằm nghiêng nghiêng mặt nước, những cái lu nước lớn đặt bên hè, những người đàn bà ngồi giặt áo trên cái cầu gỗ con con sau nhà, những cô cậu nhỏ học trò đạp xe qua cầu, áo trắng thấp thoáng sau đám cây sậy, cây lau. Thuyền dừng lại cho chúng tôi vào xem nơi làm kẹo dừa, bánh cốm. Vài cô gái trẻ ngồi vo đường bỏ vào khuôn gỗ làm kẹo. Người đàn ông xới cốm trong cái chảo than to. Người đàn bà ngồi trước cái nồi to nghi ngút khói tráng bột làm bánh tráng. Họ đã ngồi như vậy mỗi ngày, mỗi năm, và có lẽ sẽ ngồi cho hết cuộc đời. Con đường làng đất nhỏ, những trái xoài xanh lòng thòng từng chùm, cái quán nhỏ lợp mái tranh bán kẹo dừa, bán nước mía. Cảnh làng quê bao giờ cũng làm lòng người thanh thản. Trong quán ăn trưa, cô em chồng tôi và anh chị L.L. nằm thư giãn trên mấy chiếc võng treo. Chồng tôi và tôi chụp hình ban nhạc gia đình của người chủ quán, đang trình diễn những bài vọng cổ, cải lương giúp vui du khách. Đứa bé gái khoảng mười một tuổi, sau khi dọn bàn xong, cũng tiến ra hát vài bài vọng cổ giúp vui. Người mẹ có khuôn mặt chịu đựng và màu da sẫm. Đứa con gái có khuôn mặt hiền lành và đôi mắt ngây thơ. Họ hát những bài ca mang hồn dân tộc. Trời bắt đầu đổ mưa, sấm chớp và mây đen kéo về đen nghịt cả góc trời.

Thuyền cập vào bến Vĩnh Long. Anh L. chị L. và cô em đi vào chợ mua sắm. Chồng tôi và tôi ôm máy hình đi lang thang. Trên đoạn đường từ Nam ra Bắc chúng tôi đã đi ngang qua nhiều ngôi chợ làng, đã vào chụp hình nhiều ngôi chợ phố. Mỗi ngôi chợ mang một sắc thái riêng, nhưng đều mang một đặc điểm chung, là trung tâm sinh hoạt của thành phố. Người đàn bà Việt Nam không thể nào thiếu chợ, thiếu chợ thì thiếu cảnh gia đình quây quần bên cạnh mâm cơm nghi ngút khói. Khi những người Việt di tản đầu tiên đặt chân đến xứ lạ quê người, họ mở ra những căn chợ nhỏ, bán từ cái chén đôi đũa cho đến chai nước mắm, lọ tương chao. Tôi nhớ đến chai nước mắm bé bằng ngón chân cái chồng tôi mang về từ một tiệm tạp hóa nhỏ, chai nước mắm nhỉ Phú Quốc, chan vào chén cơm trắng mà ăn nghe ngọt lịm, thơm lừng. Chợ là linh hồn của thành phố, là văn hóa của quốc gia. Chợ “mở” (open market) Việt Nam lại là nơi để các cô gái học bài học đầu tiên về thương mại. Ở một góc chợ, hai cô gái đang mặc cả mớ trái cây. Người đàn bà bán rau cải ngồi thờ ơ vấn điếu thuốc lá trong khi đợi khách. Một chiếc xe ba-gác chở đầy những cần-xé mận hồng ngừng lại trước mặt chợ. Hai cậu thanh niên nhẩy xuống tháo sợi dây buộc các giỏ cần-xé vào thành xe. Cậu thò tay vào giỏ, bốc ra mấy nắm mận thảy về phía ba đứa nhỏ đang ngồi gần đó trú nắng. Chúng chụp lấy cười hí hởn. Những đứa bé thân thiện, vừa ngồi chồm hỗm ăn mận, vừa vẫy tay cười khi thấy chúng tôi đi ngang qua. Những người dân miền Nam, người lớn và con nít, trông cởi mở và thân thiện hơn người Trung và người Bắc, tôi nghĩ. Tôi tiếc đã không còn giờ để được đi thăm thêm vài tỉnh miền Nam. Anh L. vừa ra khỏi chợ, anh giơ cao trái sầu riêng to tròn cười hỉ hả. Vợ chồng anh cũng là người Nam.

Xe qua cầu Mỹ Thuận trở về Sài Gòn. Anh hướng dẫn viên nói lời cám ơn với những du khách người Úc. Chính phủ họ đã xây tặng chiếc cầu treo vững đẹp; không còn phải xếp hàng dài chờ đợi qua phà Bắc Mỹ Thuận.

Mặt trời đang xuống từ từ, vào giòng sông “...Chiều buông, bên giòng sông Cửu Long, thương đời thương lẫn nhau. Ôi chiều!...”*

NGUYỄN THỊ LỆ-LIỄU

(20-5-2007, kỷ niệm chuyến trở về thăm VN sau ba mươi hai năm xa lìa.

Tặng Bố Mạnh, Hương-Thành, Giác-Trang, anh chị Lan-Lợi.)

* trắng ôm gối mộng...thơ Ngu Yên

* quét cả phố phường...nhạc Trịnh Công Sơn

* VC: Việt Cọng

* QLVNCH: Quân Lực Việt Nam Cọng Hòa

* thơ: tức cảnh sinh tình của tác giả

* phố Phái: phố trong tranh của họa sĩ Bùi Xuân Phái

* năm cửa ô buồn hắt hiu…nhạc Phạm Đình Chương

* người dân tộc, người Hmong: người dân tộc thiểu số, hay còn gọi là người sơn cước. Việt Nam có 53 giống dân thiểu số, Hmong là một trong những giống dân ấy, sinh sống ở miền thượng du Bắc Việt.

* đợi chờ không biết đợi chờ ai... nhạc Ngu Yên

* trường thiên tiểu thuyết “Khu Rừng Lau” của Doãn Quốc Sỹ

* đi dăm phút đã về chốn cũ... thơ Vũ Hữu Định

* ra đi bán chính thức: trong thập niên 70, nhà nước VN cho phép người có gốc Trung Hoa được rời VN, nhưng phải đóng một số vàng lượng ấn định cho tổ chức của chính quyền

* chiều buông bên giòng sông Cửu Long... nhạc Phạm Duy.