photo: Nguyễn
Thị Hải H�
Nguyễn Thị Hải H�
Từ �Một Khung Cửa Sổ
tản mạn
Cửa sổ n�y ở b�n tr�i nơi t�i ngồi đọc viết hằng ng�y. Căn ph�ng nhỏ vừa l�m ph�ng ăn khi c� kh�ch vừa l�m b�n viết cho t�i. Cửa sổ mở ra s�n sau. Tr�n cửa sổ l� c�i khung cửa cho con m�o nhảy ra nhảy v�o. Hai c� con g�i của t�i tự động đi mua cửa về v� gắn cửa v�o, kh�ng cần hỏi � kiến �ng b� gi� g� cả. Trời lạnh cửa sổ đ�ng lại, con m�o mỗi khi ra ngo�i muốn v�o phải g� cửa, bằng c�ch đập v�o khung cửa nhỏ. C�i � lưới đập v�o cửa k�nh l�m �ng nh� t�i sợ vỡ k�nh n�n gắn miếng độn. Đ� l� c�i vỏ hộp battery. C�i th�ng trắng l� để trồng v�i cọng rau quế rau răm. Xa hơn nữa l� rừng m�a đ�ng đầy x�c l�. Mấy kh�c gỗ được cưa sau cơn b�o Sandy c�n nằm lăn l�c tr�n mặt đất.
Mặt đất tuy thế lại kh�ng mấy bằng phẳng. C� nhiều chỗ trũng xuống kh� s�u đủ để đ�n nai nằm trốn gi�. S�ng nay t�i thấy hai con nai nằm lẩn trong đ�m l� v�ng ở chổ trũng chỉ thấy c�i đầu khi n� ngẩng l�n. Ch�ng tắm nắng s�ng một hồi rồi lững thững k�o nhau đi. Mấy con s�c chạy tung tăng tr�n h�ng r�o v� c� con th� ngồi tr�n mấy kh�c gỗ. Trong bức ảnh n�y bạn chỉ nh�n thấy c�i đu�i của con s�c. L�c n�y n� quay mặt về hướng t�i, bụng m�u trắng, mắt đen, hai tay chắp trước ngực, xoa tay, tr�ng thật dễ thương.
Tr�n cao nữa c� mấy ng�i nh� m�u trắng rất to. Đường dẫn đến những ng�i nh� n�y từ đường lớn cắt v�o ở một chỗ kh�c. Buổi tối t�i nh�n thấy �nh đ�n qua những nh�nh c�y khẳng khiu trơ trọi �nh đ�n l�e như sao rụng tr�n c�y. T�i thường đứng ở cửa sổ n�y v� nghĩ về thế giới b�n ngo�i cuộc sống nhỏ b� của t�i.
Như mới đ�y t�i nghĩ về loạt 12 b�i t�y b�t của Mai Thảo, đăng tr�n Thư Qu�n Bản Thảo v� l�n mạng Gi� O. Bạn c� thể th�ch hay kh�ng th�ch văn Mai Thảo. Theo t�i, Mai Thảo l� một nh� văn �stylist� rất hiếm hoi trong nền văn học Miền Nam. Đọc loạt b�i t�y b�t n�y t�i thay đổi � kiến mấy lần. Đọc v�i b�i t�i thấy hay đến sững sờ. �ng v�o tiệm s�ch, ngắm s�ch tr�n kệ, suy nghĩ v� viết n�n những c�u thơ:
�H�nh ảnh kia của những đỉnh tr� thức chụm đầu. Hiện tượng ấy của những vực tr� tuệ tản mạn. S�ch. Bốn ph�a. S�ch. Chung quanh. S�ch tr�n cao tường v� dưới thấp b�n. Những rừng từ chương v� những biển suy tưởng. Một nh�nh hoa lạ bỗng mọc tr�n một c�nh đồng hoang. Dưới gai độc, chợt rất trong s�ng thủy tinh một ngọn suối chảy r�c r�ch. S�ch đ�. Thực phẩm sau c�ng. Ho�i nghi thứ nhất. Mậu dịch v� phổ qu�t rộng của thao thức v� t�m kiếm bốn biển đ� một phần tới đ�y, bầy h�ng trước mắt người. Buổi s�ng đ� hồng. V�ng đời đ� quay. Nhịp đời đ� m�a. Th�nh phố b�n ngo�i từ rất sớm đ� x�n xao. Nhưng s�ch trong nầy c�n nắm chặt tay nhau, những c�y ngọc v� những tr�i đau bia của lo�i người c�n hiền hậu v� bằn bặt ngủ.� (Trong Một Tiệm S�ch)
Những b�i sau t�i lại thấy ch�ng trở n�n s�o m�n, biền ngẫu. Nhất l� những khi �ng lập lại với dụng � mang �m điệu thi ca cho c�u văn. Trong Thả Thuyền, �ng than thở lo�i người l�n mặt trăng l�m mất đi vẻ đẹp huyền thoại. �ng viết rất hay, rất đẹp, th� dụ như: �[�]cổ hoang đường chết. Thần th�nh cũng đ� vậy. Sấm s�t bị chế ngự. V� tận trong tầm tay.� Lời văn b�ng bẩy chỉ để viết về một đề t�i nhỏ như muốn thi vị h�a một điều ch�nh �ng cũng nhận rằng n� đ� mất thi vị.
V�i h�m sau đọc lại những b�i m� h�m trước t�i thấy hơi s�o, th� lại th�ch trở lại. T�i nghĩ kh�ng dễ g� viết những c�u văn đẹp như thế.
photo:
Nguyễn Thị Hải H�
Những tiếng vỗ tay rầm rộ về cuộc hội thảo hai mươi năm văn học miền Nam khiến t�i nhớ hai kỷ niệm nhỏ.
Kh�ng nhớ r� l� năm n�o chỉ biết chắc l� sau năm 75. S�ch được tu�n ra b�n tr�n vỉa h�. S�ch b�n tr�n vỉa h� đường L� Lợi, trước nh� s�ch Khai Tr� trước năm 75 l� chuyện b�nh thường. T�i nhớ đ� mua mấy cuốn s�ch to�n Đại số tr�n vỉa h� mang về nh� tự học. Nhưng sau năm 75, s�ch b�n vỉa h� rầm rộ hơn. Những người b�n s�ch đựng s�ch trong một c�i th�ng giấy carton, hay đổ s�ch ra tr�n một tấm bạt vừa b�n vừa ng� d�o d�c, chuẩn bị t�m gọn đồ h�ng để chạy.
T�i cũng mua được một số s�ch, b�n rẻ, đại hạ gi� người ta b�n để tr�nh bị tịch thu. Trong số s�ch t�i mua, c� một quyển dịch Thơ Đường, t�i kh�ng nhớ t�n dịch giả chỉ biết quyển s�ch n�y đắt nhất trong số s�ch t�i mua. Sau năm 75, đ�m sinh vi�n năm thứ nhất Văn Khoa S�i g�n được khuyến khich, k�u gọi, xung phong đi qu�t dọn th�nh phố. Trong những lần tụ tập qu�t dọn hay học tập ch�nh trị g� đ�, t�i c� quen với một anh sinh vi�n ngo�i Bắc mới v�o Nam, anh t�n Kim Cương. Anh trắng trẻo, đẹp trai, hiền l�nh, đeo k�nh cận rất tr� thức. T�i khoe với anh t�i c� tập thơ Đường, rất hay, t�i mua ở chợ trời kh� đắt. Anh muốn mượn. T�i đồng �. Sau đ� t�i kiss my book good bye. T�i đi t�m anh mấy lần để đ�i lại quyển s�ch nhưng anh biến mất. C� lẽ bước v�o quyển s�ch v� ở lu�n trong đ�. Quyển s�ch th� tội nghiệp, kh�ng biết đường đi t�m chủ nh�n. Hay n� lại đi ngược ra chợ trời tự rao b�n ch�nh n� để c� thể lại lọt v�o tay một c� n�ng ngu ngốc kh�ng d�m ăn để d�nh tiền mua s�ch n�o đ�.
Số s�ch tạp nham t�i mua, kh�ng muốn nộp cho c�c tổ đi thu s�ch b�i trừ văn h�a đồi trụy của Mỹ Ngụy, t�i nh�t v�o khe hở giữa m�i nh� v� trần nh�. Nh� t�i c� một c�i ch�i de ra, nới rộng căn nh� nhỏ b� đ�ng người để bọn ch�ng t�i c� chỗ ngủ. C�i ch�i n�y thấp th�i, n�n t�i c� thể đứng l�n c�i ghế v� nh�t s�ch v�o chỗ hổng giữa n�c ch�i v� tấm ph�ng dưới m�i để giảm sức n�ng của m�i t�n. Chẳng nhớ số s�ch t�i mang đi giấu c� những quyển g�, chắc l� v�i cuốn tiểu thuyết dịch, v�i cuốn thơ của Phạm Thi�n Thư, Đinh H�ng, Nguyễn Tất Nhi�n, triết l� cao lắm l� đến cỡ N�i Với Tuổi Hai Mươi của thầy Th�ch Nhất Hạnh.
Một số s�ch c�n lại t�i bỏ v�o bao th�ng qua v�ch tường ch�a Gi�c Nguy�n b�n cạnh. Ngăn c�i s�n hẹp b�n h�ng nh� t�i, nơi để giặt giũ, l�m c� nấu cơm, l� một h�ng r�o xi măng. B�n kia h�ng r�o, l� c�i li�u của một vị sư trẻ, cũng trắng trẻo, đeo mắt k�nh rất tr� thức. T�i kh�ng nhớ t�n của thầy, chỉ nhớ mọi người đều gọi l� thầy Gi�c Nguy�n, k�u theo t�n ch�a. T�i hỏi thầy, người ta kiểm k� bắt nộp s�ch, thầy cho con gửi s�ch được kh�ng. Thầy n�i, được được.
Ch�a Gi�c Nguy�n ng�y xưa chắc cũng nu�i nhiều thầy nằm v�ng cho Cộng sản. Năm 74 tổ chức biểu t�nh �m s�m, cảnh s�t bắn lựu đạn cay v�o ch�a, nh� t�i bị cay sặc sụa. T�i th�ng bao s�ch qua b�n ch�a. Th�y mang v�o li�u, �t h�m sau thầy n�i vọng qua, s�ch của tụi b�y to�n l� s�ch nhảm nh�, chẳng c� cuốn n�o gi� trị. Thầy n�i cũng đ�ng, to�n l� s�ch thiếu nhi, tuổi ngọc, tuổi hoa của con n�t đọc, v� một số s�ch l� cải mua tr�n lề đường.
Rồi th�i, năm 1980 rời Việt Nam, t�i qu�n lu�n. Năm 2007 chị t�i ở Việt Nam sang chơi kể lại. Số s�ch t�i nh�t dưới m�i của c�i ch�i v� tấm ph�ng trần nh�, l�u ng�y bị mối mục. Chị t�i phải thu� người th�o cả tấm ph�ng v� để lấy s�ch xuống v� t�i nh�t, cuốn b�n ngo�i đẩy cuốn b�n trong v�o kh� s�u n�n kh�ng thể d�ng c�y khều ra. C� lẽ chị cũng chửi thầm, con quỷ đ� n� ph� của ph� nh�. Đi ra khỏi nước rồi m� vẫn c�n để lại những chuyện l�m nhọc l�ng gia đ�nh.
Chuyện đời đ�ng học. Những thứ m�nh xem l� qu� th� nhiều khi chẳng qu� nhiều như m�nh tưởng. Gi� m� m�nh bắt chước những nh�n vật trong phim Farenheit 451, cứ học thuộc l�ng một quyển s�ch n�o đ� v� biến t�n của quyển s�ch th�nh t�n của m�nh. Chỉ khổ một c�i nhỡ m� m�nh học thuộc một quyển s�ch ba xu n�o đ� th� t�n của m�nh sẽ l� ba xu th� tội nghiệp biết bao nhi�u.
photo:
Nguyễn Thị Hải H�
Nơi t�i ở đ� đầu năm T�y. Nhập gia t�y tục. Với t�i những ng�y nghỉ d�i từ Christmas qua New Year đầy m�u sắc của tiễn biệt năm cũ v� bước sang những ng�y đầu năm. Nh� văn xứ m�nh c� c�i lệ hay l� khai b�t đầu năm. C�c cụ đốt trầm, khăn �o chỉnh tề, viết một c�i g� đ� để tạo th�i quen tốt cho cả năm. Nh� văn th� chăm chỉ viết, v� viết những điều quan trọng cho cuộc đời n�i chung, cho gia đ�nh hay ch�nh bản th�n, n�i ri�ng.
Đầu th�ng January t�i kh�ng khai b�t m� mở đầu bằng cuộc hiking. Chẳng l�, người Mỹ vốn thừa của thừa tiền, ăn nhiều chơi nhiều, sau m�a lễ bắt đầu từ Halloween đến Thanksgivings đến Christmas đ� bao nhi�u l� tiệc t�ng rượu ch�. Gần đ�y họ cổ động một th�i quen mới (v� tốt) gọi l� First Day Hike (hay một c�i t�n g� đ� c� � nghĩa tương tự) để khuyến kh�ch mọi người vận động. �ng T�m rủ t�i tham gia. Gọi l� rủ, nhưng c� phần động vi�n, v� phần nhiều l� bắt buộc. T�i vốn lười m� �ng n�i bền bỉ lắm n�n t�i chịu thua. Đầu năm, trời kh�ng lạnh lắm chừng ba hay bốn độ C. T�i đi hiking ở một con đường m�n c� di t�ch lịch sử. Trong tấm ảnh n�y c� t�n của trung t�m tổ chức buổi hiking. Kh�ng c� độ cao chỉ l� con đường m�n dễ đi chừng ba dặm (độ năm c�y số). Ch� b� xinh xắn n�y đi với bố mẹ. Bố ch� c� m�y chụp ảnh rất �pro� v� c�ch chụp ảnh cũng lạ. Bố ch� kh�ng nhắm ngắm g� cả, cứ đưa m�y l�n chụp khơi khơi bấm xoẹt xoẹt, bảo ch� b� nh�n v�o ống k�nh (c� sẵn zoom)� v� d� m�y gần mặt ch� m� bấm li�n mi�n.
Trước khi bắt đầu cuộc hiking ch�ng t�i loanh quanh trong nh� lịch sử để t�m hiểu về trận giao tranh giữa Sir Henry Clinton (Anh) v� George Washington (Hoa Kỳ). Tướng Charles Lee được lệnh tấn c�ng qu�n Anh ở đằng đu�i đ� kh�ng ho�n th�nh nhiệm vụ. Người ta bảo rằng v� �ng muốn chức vị của Washington n�n kh�ng muốn nh�n thấy Washington chiến thắng. Người ta bảo �ng kh�ng xua qu�n qua s�ng tấn c�ng, khiến cho qu�n Anh c� lợi v� buộc �ng tội phản quốc. Như bức ảnh minh họa về Tướng Lee, tuy �ng kh�ng bị tội phản quốc nhưng cũng đủ th�n bại danh liệt v� chết trong ngh�o đ�i bốn năm sau.
Đi ngang một trại trồng t�o thấy vườn t�o trơ trọi trong m�a đ�ng, c� nơi tr�i c�n lủng lẳng tr�n c�y. C� nơi t�o rơi đầy tr�n mặt đất. Đứng gần c� m�i t�o ch�n khứu, gần như m�i rượu.
photo:
Nguyễn Thị Hải H�
Đứng giữa đồng nghe kể lại lịch sử trận chiến v�o một ng�y gần cuối (28) th�ng S�u, năm 1778. T�i nghĩ đến c�u thơ kh�ng nhớ t�n t�c giả �Nhất tướng c�ng th�nh vạn cốt kh�� v� nhớ một b�i h�i c� của Basho, m�a h�, nh�n thấy b�i cỏ m� nghĩ đến hồn tử sĩ. Bao nhi�u gươm gi�o, s�ng ống, h� reo, bao nhi�u m�u đổ anh h�ng hay kẻ chiến bại, c�n lại l� c�nh đồng cỏ.
Nguyễn Thị Hải H�
http://www.gio-o.com/NguyenThiHaiHa.html
� gio-o.com 2015