photo: Nguyễn Thị Hải Hà

Nguyễn Thị Hải Hà

ông Tái bị mất ngựa

tản mạn

Có quyền có chức chưa hẳn là may

Một trong những bài học của cuộc đời tôi ôn đi ôn lại là chuyện Tái Ông Thất Mã - ông Tái bị mất ngựa.

Chuyện đọc lâu rồi tôi không còn nhớ hết chi tiết. Đại khái có ông họ Tái bắt được con ngựa rừng, hàng xóm khen ông may quá. Ông nói được con ngựa chưa chắc đã may. Ít lâu sau con trai ông Tái cưỡi ngựa bị té gãy chân, hàng xóm kêu xui quá gãy chân như vậy không làm việc nặng nhọc đồng áng giúp bố được. Ông Tái nói gãy chân chưa chắc đã xui. Trong nước có chiến tranh, con trai ông Tái vì bị gãy chân nên không bị bắt đi lính. Hàng xóm buột miệng phán thế thì may quá không sợ chết trẻ. Đến đây thì tôi không nhớ vì sao ông Tái bị mất con ngựa nhưng bấy nhiêu đủ để rút ra kết luận là ở đời, khi mình được lợi chưa chắc đó là điều may, khi mình mất của chưa chắc đó là điều xui. Trong phúc nhiều khi chứa họa. Trong họa nhiều khi gặp phúc. Suốt đời, tôi gặp nhiều trường hợp nhắc tôi nhớ mãi bài học này.

Hôm 29 tháng 9, có một chiếc xe lửa không hiểu tại sao lại đâm sầm vào nhà ga ở New Jersey. Thông thường, khi vào nhà ga, xe lửa chạy chậm lại, chừng 10 dặm một giờ, rồi ngừng. Chẳng hiểu vì lý do gì mà xe lửa sáng hôm ấy chạy nhanh gấp ba lần, đến nỗi nhảy ra khỏi đường rầy, tông vào nhà ga, gần đến phòng dành cho khách chờ xe. Một người chết. Người chết không phải là người trên xe lửa mà là người ở sân ga, bị sắt thép bay đá chạy trúng người. Người phụ nữ ba mươi bốn tuổi, có một con, chồng của nàng mới vừa nhận được một công việc rất tốt ở New York nên vợ chồng nàng mới chuyển về ở tiểu bang này. Nàng vừa mới gởi con ở nhà trẻ. Bạn đọc đến đây chắc nghe tôi nói trong đầu “giá mà ông chồng không vớ được công việc ngon” và “nếu như nàng gởi con trễ một chút” thì có thể là cái kết cuộc khác đi.

Mấy ông xếp lớn của chắc là bối rối không yên. Thống đốc tiểu bang họp báo. Chưa biết đó là tai nạn hay phá hoại khủng bố. Chắc ông lo lắng nghĩ đến chuyện tốn tiền sửa chữa cho nhà ga bị đổ nát do tai nạn vừa xảy ra. Ngân quỹ của tiểu bang đang yếu đuối hom hem. Ngài ra lệnh từ hồi tháng Bảy tháng Tám dừng hết mọi công cuộc xây dựng lớn nhỏ vì không có tiền. Dẫu cho ngài chẳng mấy quan tâm đến chuyện nhà ga và xe lửa, trách nhiệm của các người dưới quyền, ngài cũng phải lăng xăng bận rộn, lạng quạng mai sau hụt chức Tổng Thống. Còn các ngài xếp của ngành chuyên chở công cộng phải lo ngoài chuyện sửa chữa hư hại nhà ga và xe lửa còn chuyện tiền bảo hiểm đền cho người chết, và hơn một trăm người bị thương.

Tiểu bang này cũng đang gặp vận xui. Khủng bố đặt bom ở trạm xe lửa, may mà nhờ mấy người không nhà, ngủ vương vất ở trạm xe lửa khám phá ra. Có lần một người phụ nữ chắc cũng thuộc loại có quyền có chức, kêu tôi ra than phiền có người không nhà ngủ dưới gầm của các sàn ở bến xe lửa. Bẩn thỉu, làm người đi xe lửa cảm thấy bất an. Tôi vâng vâng dạ dạ, nhưng trong bụng nghĩ rằng người ta đã không nhà, ngủ tạm dưới gầm sàn xe lửa mà cũng đuổi người ta đi thì tội nghiệp. Nàng ấy còn đanh thép nói rằng “Chỗ ấy không phải là chỗ để ngủ. Người mà không biết lo toan để ra nông nỗi thì đó hoàn toàn là lỗi ở họ.” Chắc nàng không bao giờ nghĩ rằng nhờ tai mắt của người không nhà mà rất nhiều người đi xe lửa thóat nạn ngày hôm ấy. Tôi lan man sang chuyện khác nên xin quay về với cái chuyện tai nạn ở nhà ga.

Các  ngài xếp nhỏ hơn cũng lo lắng không yên. Hôm qua hôm kia kìa gì đó mấy ông thần trẻ tuổi trong nhóm tôi đi tìm ông kỹ sư thiết kế cấu trúc. Ông X. làm việc đã hơn ba mươi năm đang chờ ngày về hưu. Nuôi quân ba chục năm để dùng một giờ mà vào lúc người ta cần ông nhất thì ông vắng mặt. Bệnh, nhẹ thôi nhưng nghỉ ở nhà dưỡng sức. Những người uy quyền ăn hay nói giỏi thở dài họ biết chỉ huy nhưng không biết vẽ và design. Không sao đâu. Có rất nhiều hãng kỹ sư tư vấn sẵn sàng cống hiến kinh nghiệm.

Người mình có câu dùi đánh đục, đục đánh xăng. Không biết Thống đốc có la rầy Giám đốc, Giám đốc la rầy Phó Giám đốc, Phó Giám đốc la rầy Trưởng Ban Quản Lý, tại sao việc như thế lại có thể xảy ra. Lần nọ một chiếc xe lửa khác vào New York đến khúc quanh, chạy ra khỏi đường rầy. Giới hạn vận tốc ở khúc quanh này chỉ được chạy ba mươi dặm một giờ. Khi điều tra người ta thấy xe lửa chạy gấp đôi tốc độ. Người Mỹ có câu “shit rolls down,” đá ném ra hay phân người rơi cứ từ trên đi xuống, và ngừng ở mức hợp lý nhất. Ai sẽ là người chịu tội?

Sở dĩ tôi nghĩ đến chuyện ông Tái bị mất ngựa là vì trong khi những người có chức vị to lớn đang nhức đầu, thì đám lính quèn như tôi và ông X. nhờ may mắn không bị dính líu vào. Nhiều khi mình dở, bất tài, không có quyền có chức thì không phải đương đầu với những khó khăn.

Ông X. làm hai mươi lăm năm mới được tăng một cấp. Ông nói tiếng Anh khá nhưng không mấy lưu loát. Khi ông dùng ngôn ngữ chính của ông, ông nói rất nhanh, cười đùa ha hả, đầy vẻ bặt thiệp làm chủ buổi trò chuyện trao đổi nhưng ông ít nói khi phải dùng tiếng Anh. Những lần trò chuyện với ông tôi muốn hỏi ông là “ông có nghĩ là ông bị kỳ thị chủng tộc hay không?”

Nếu bạn đi làm ở Mỹ vài chục năm như tôi, ắt có lúc bạn sẽ bị hỏi hay tự hỏi là có sự kỳ thị chủng tộc hay không. Và câu hỏi tuy đơn giản nhưng không phải dễ trả lời. Bởi vì phân tích cho kỹ rất khó phân biệt thế nào là kỳ thị chủng tộc. Những kèn cựa tranh chấp, cái khinh thị ngấm ngầm, làm sao có thể biết chắc chắn rằng người ta khinh mình là vì khác màu da, hay do cá tính mỗi người, hay bởi sự chênh lệch kinh tế, hay do sự tự cao của từng cá nhân về học vấn, khoa bảng, năng khiếu lãnh đạo?

Làm việc vài chục năm tôi biết rằng có bằng cấp là điều kiện cần nhưng chưa đủ để thành công, nếu định nghĩa thành công là nắm được chức vụ chỉ huy. Có những “soft skills” giúp người ta thành công dễ hơn là bằng cấp. Tài lẻ như đánh golf hay chơi tennis giỏi, hay khả năng hiểu những điều người ta không thể nói ra, đoán được những nước cờ mà đối thủ sẽ tiến tới, ngay cả khả năng điếu đóm cũng là những yếu tố cần thiết để thành công. Một người tin là mình có khả năng, nhưng không thể thuyết phục cấp trên là mình có thể đương đầu với trọng trách sẽ không được lên chức. Nói như thế không có nghĩa là tôi tin chắc rằng cuộc đời này rất tốt đẹp cái ngài xếp luôn luôn muốn tăng lương lên cấp cho mấy đứa nhân viên ngoại quốc.

Hồi thời trẻ tôi cũng siêng năng, hăng hái trong việc cào cấu, đá giò lái, thúc cùi chỏ để được thăng quan tiến chức. Người xếp cũ nhiều lần hứa hẹn cho tôi lên chức. Rồi nhiều lần ông mang người khác đặt vào cái chức mà tôi nghĩ là đáng lẽ phải giao cho tôi. Dĩ nhiên là tôi không vui nhất là khi tôi phải hướng dẫn công việc cho xếp mới của tôi. 

Chuyện xưa rồi, ít ra cũng mười lăm hay hai chục năm về trước, ông xếp mới của tôi phải trông nom việc sửa chữa một cây cầu quay. Tuyến đường xe lửa này rất bận rộn nên chỉ sửa được vào ban đêm và sáng sớm phải đóng cầu để xe lửa qua lại đưa người ra vào thành phố New York làm việc. Không ít người làm việc ở New York là người giàu có và chức phận. Trễ nãi là họ lên báo than phiền nên xếp của tôi rất ớn. Năm ấy có ông Thống đốc mới vừa đắc cử. Ngay cái buổi sáng ông Thống đốc mới keng đi thanh tra cầu đường trên chuyến xe lửa đầu tiên thì cái cầu quay đang sửa bị mắc kẹt không đóng lại được. Ồ không sao, xin bạn đừng lo, hệ thống truyền tin tốt nên chuyến xe lửa được ngăn chận ở bên kia bờ. Chỉ khổ một cái là ngài Thống đốc mới keng bị bắt ngồi chờ trong xe lửa mấy tiếng đồng hồ cho đến khi cầu sửa xong.

Ông xếp mới của tôi sợ bấn xúc xích. Khi nghe ông kể nỗi lo lắng của ông, lần đầu tiên trong đời tôi thở phào nghĩ thầm may là mình không có chức. Lúc tôi đang ôm con ngủ say nệm ấm chăn êm thì ông phải có mặt ở hiện trường vào mùa đông trời còn tối om để ca cẩm về cái trách nhiệm của công việc bẩn như cứt chó.

Nguyễn Thị Hải Hà

http://www.gio-o.com/NguyenThiHaiHa.html

© gio-o.com 2016