photo: http://www.unhcr.org/
Nguyễn Thị Hải H�
MỘT LẦN KỂ LẠI
Một lần kể lại để rồi th�i
(Ta Về, T� Th�y Y�n)
tản mạn
C�i ảnh cậu b� con, Aylan Kurdi, nằm �p mặt tr�n bờ
biển, v� cũng ảnh của cậu b� ấy khi cậu
được �m�c� l�n, nằm gọn trong c�i l�m của
c�nh tay người kiểm tra bờ biển, l�m nao l�ng những
tr�i tim ch�nh trị cứng rắn kh� khan nhất. Đủ
mềm l�ng để họ tiếp nhận người tị
nạn. Cậu b� với c�i quần m�u xanh dương
đậm v� �o m�u đỏ l�m t�i nghĩ đến
Pinochio, một trong những cậu b� đ�ng y�u nhất
trong cổ t�ch. Nghĩ đến Pinochio, v� nhờ l�ng y�u
thương ch�n th�nh của �ng thợ l�m đồ
chơi, v� của ch�nh Pinochio c�ng với ph�p mầu của
Thượng Đế, con b�p b� bằng gỗ biến
th�nh người. Pinochio cũng bị ch�m thuyền, nhờ
l� gỗ n�n kh�ng chết đuối, v�o bụng c�, cứu
được cha. Aylan bất hạnh, nhỏ b� v� bất
động như một con b�p b� bằng gỗ tr�i giạt
v�o bờ biển. L�ng nh�n của lo�i người đến
kh�ng kịp để cứu cậu b�, anh của cậu bốn
tuổi, mẹ của cậu v� c�n bao nhi�u người v�
danh nữa. Ch�a đ�u, Phật đ�u. Phải chăng �Ch�a
đ� bỏ lo�i người. Phật đ� bỏ lo�i
người?�
B�i b�o đăng tr�n The New Yorker mở đầu bằng chuyến vượt biển của thuyền nh�n người Việt. T�i nghĩ thế giới đang ch� � đến số phận hẩm hiu của những người l�nh nạn sang ch�u �u, m�nh kh�ng n�n viết b�i c�i kiểu ăn theo sự ch� � n�y. Tuy nhi�n t�i vẫn thấy x�t xa đến độ muốn nhắc lại chuyện xưa. Hay l� mượn c�u thơ của thi sĩ T� Th�y Y�n, �Một lần kể lại để rồi th�i�.
B�i b�o của Philip Gourevitch n�i rằng ước t�nh c� ba người đi th� một người chết. Gia đ�nh t�i đi năm người, chia l�m hai đợt, hai người mất t�ch. Tỉ lệ như thế l� hai phần năm, lớn hơn một phần ba. Kh�ng phải đợt s�ng n�o cũng đưa người ch�m trong biển v�o bờ. Hai người mất t�ch trong gia đ�nh t�i l� c� ch�u g�i gọi t�i bằng d� với đứa con g�i của c�. Chồng c� đi trước c�ng l�c với em trai của c� v� t�i. Đ�ng lẽ c� đi c�ng chuyến, nhưng chiếc xe đ� chở c� v� đứa con g�i, l�c ấy ba tuổi, bị bể b�nh xe hai lần, v� bể cả bốn b�nh. C� bị trễ xe n�n lỡ chuyến đ�. C� đi chuyến sau, v� v�i lần sau nữa, cuối c�ng, c� đi m�i m�i v� kh�ng bao giờ đến. N�i th� nghe v� duy�n. Kh�ng may như Aylan chết vẫn t�m được x�c. Gia đ�nh t�i nhiều năm cố t�m kiếm t�ng t�ch hai mẹ con c� ch�u của t�i. Hằng năm lấy ng�y ra đi l�m ng�y giỗ.
B�i b�o n�i chiếc ghe của người Việt vượt bi�n năm 1988 gặp rất nhiều t�u lớn nhưng họ kh�ng cứu. Ghe t�i đi năm 1980, sau ba ng�y chạy ngon l�nh, gặp gi�n khoan, họ cho thức ăn hộp, nước uống, v� chỉ đường đi. Thẳng hướng n�y, chừng hai ng�y hay một ng�y rưỡi sẽ đến bờ M� Lai, chỉ c�n một trăm năm mươi hải l� nữa th�i. Ch�ng t�i kh�ng cần thức ăn nước uống v� chẳng ai ăn uống được g� những ng�y đầu, �i đến mật xanh mật v�ng, v� thức ăn nước uống mang theo vẫn c�n đầy ăm ắp. Ch�ng t�i muốn được cứu, được chở v�o đất liền bằng t�u lớn v� đ�m trước thuyền ch�ng t�i gặp b�o tưởng ch�m. Nhưng đời kh�ng như l� mơ.
Chạy được nửa ng�y, hay một ng�y, t�i kh�ng nhớ hay n�i đ�ng hơn trong cơn say s�ng vật v�, t�i kh�ng c� kh�i niệm về thời gian, thuyền t�i bị thuyền hải tặc đuổi theo. Ghe nhỏ l�m sao chạy tho�t thuyền hải tặc vốn l� t�u sắt, m�y lớn, đ�nh c� ngo�i khơi. Thuyền của hải tặc đ�m thẳng v�o ghe t�i cốt � đ�m lủng thuyền. Anh t�i c�ng của ghe t�i nhanh tr� l�ch lệch chiếc ghe qua một b�n. T�u sắt l�c ấy đ� tắt m�y, chỉ c�i trớn của n� cũng đủ đ�m bể c�i m�y đu�i t�m. Sau khi cướp, bọn hải tặc l�a 22 người Việt đ� bị cướp, bắt nhốt từ trước tr�n t�u của ch�ng, sang ghe ch�ng t�i đ� c� sẵn 79 người. Chiếc ghe loại bu�n b�n tr�n s�ng, d�i cũng chỉ chừng 15 m�t như chiếc ghe Gourevitch nhắc đến tr�n b�o The New Yorker. V� tr�n chiếc ghe kh�ng m�y, ch�ng t�i 101 người tr�i giạt l�nh đ�nh kh�ng nhớ l� mấy ng�y.
Kh�ng phải đợt s�ng n�o cũng đưa ghe hay người chết đuối v�o bờ. C� khi thuyền t�i thấy đảo rất gần, tưởng chừng c� thể lội nước biển đi bộ v�o. Nhưng nh�n th� biết l� đảo hoang, v�o c� sống được kh�ng? V�o rồi l�m sao ra? Nghĩ như vậy nhưng đ�u phải muốn v�o l� c� thể v�o. Ghe ch�ng t�i lại bị cuốn ra ngo�i biển khơi. �Ng� tr�ng ra biển m� chong. Thấy người thi�n hạ sao kh�ng thấy ch�ng.� Từ trong bờ ng� ra biển th� kh�ng thấy ch�ng m� m�nh mơ mộng. Ở ngay tr�n biển ng� chung quanh th� chỉ thấy biển mu�n tr�ng, s�ng chập ch�ng, biển nối v�o ch�n m�y. C� lần thấy t�u to, loại t�u chở h�ng thương mại to như mấy t�a nh� lầu cao ngất đi ngang, tưởng chừng chỉ quăng cuộn d�y l� c� thể k�o ch�ng t�i v�o bờ nhưng kh�ng ai nh�n thấy ch�ng t�i. Thật ra kh�ng ai muốn nh�n thấy ch�ng t�i. Kh�ng phải một chiếc t�u to, m� nhiều chiếc. Hết chiếc n�y đến chiếc kh�c. Ch�ng t�i đi từ thất vọng n�y đến thất vọng kh�c. Ch�ng t�i như một đ�n kiến loi nhoi giữa biển khơi tr�n một chiếc bao di�m. Đ�m đ�n �ng bắt đ�m đ�n b� leo l�n mui thuyền kh�c la v�i lạy, với hy vọng họ thấy đ�n b� trẻ con họ sẽ cứu. Hừm, người đang cơn tuyệt vọng l�c n�o cũng tưởng bở. B�y giờ th� t�i hiểu v� sao họ kh�ng cứu người tị nạn.
video: BBC News
Chuyện cậu b� Aylan, c�ng với mẹ v� anh trai đều chết đuối, khi theo bố lội nước v�o bờ, kh�ng phải l� chuyện mới. Người ta chết đuối khi v�o gần đến bờ rất thường xảy ra. V� s�ng lớn, phụ nữ v� trẻ em sức yếu bị nhận ch�m. Người đ�n �ng cần phải bảo vệ họ th� kh�ng thể bảo vệ nổi. C� khi đang nắm tay con hay c�ng con tr�n vai th� t�, vuột tay, s�ng cuốn đi. Những cuộc đổ bộ thường v�o l�c tối trời, đi chui m�, l�m g� d�m đổ bộ c�ng khai v�o l�c c� �nh s�ng. Kh�ng kh�o lại bị t�u của người trong nước k�o ngược ra biển khơi như người Việt tị nạn trước kia.
Người đọc thường tự hỏi, tại sao họ, những người vượt biển kh�ng chuẩn bị, như đeo phao, l�m thuyền cho thật chắc thật tốt, chẳng hạn. Tại v� đ�y l� những cuộc chạy trốn. Họ ra đi trong l�c giả vờ đi đ�u đ�, v� nếu bị chận lại họ kh�ng thể chối c�i nếu tang vật bị bắt gặp. Họ kh�ng thể x�y cất thuyền, mua thuyền c�ng khai. Họ kh�ng biết được chuyến đi ở đ�u, bao nhi�u người, l�n t�u l�c n�o. Những điều người ta bảo với họ nhiều khi chỉ l� gian dối. Người đọc mắng thầm, cứ mơ mộng h�o, đi t�m ảo vọng của thi�n đ�ng, thật ra phần lớn họ chỉ lo chạy cho tho�t khỏi địa ngục trần gian.
T�i thường nghĩ vượt bi�n m� c�n sống l� đại ph�c rồi. Chuyến vượt bi�n thay đổi t�i rất nhiều, biến t�i th�nh một người rất �neurotic.� Chuyện của t�i kh�ng c� g� đ�ng kể. Những chuyện đ�ng kể đ� nằm dưới l�ng đại dương. C� lần t�i dịch một b�i của Matt Steinglass (hay t�n g� đ� t�i kh�ng nhớ chắc, lười tra cứu lại) anh n�y phỏng vấn một gi�o sư ki�m học giả trẻ ở H� Nội. Tiếng l� phỏng vấn, thật ra anh ta đang viết b�i để promote quyển s�ch của O�Brien được in lại sau một thời gian xuất bản kh� l�u. Anh ch�ng than phiền v� sao người Việt Nam kh�ng đọc s�ch về chiến tranh Việt Nam. Kh�ng ai n�i thật cho anh hiểu l� người Việt Nam sống thở v� chết trong chiến tranh, họ ch�n ngấy chiến tranh rồi. Kh�ng c� t�c phẩm hư cấu n�o c� thể n�i hết được c�i bi thảm t�n khốc độc �c của chiến tranh, biết qu� rồi đọc rất ch�n. Chuyện vượt bi�n cũng vậy. Biết rồi, khổ lắm, n�i m�i. Nh�m!
T�i tự hỏi, h�nh ảnh n�o của người Việt vượt bi�n đ� l�m động l�ng M� Lai, Phi Luật T�n, �c, Canada để họ cứu gi�p ch�ng t�i. Những người như t�i khi ra đi rất ng�y thơ, c� lẽ những người Syria cũng ng�y thơ kh�ng k�m. Họ kh�ng biết l� nước biển s�ng biển đẹp đẽ thơ mộng h�ng vĩ như thế cũng c� thể t�n bạo lấy đi mạng người, mấy trăm mạng c�ng l�c kh�ng thương tiếc. Họ chạy trốn cơn tuyệt vọng n�y để phải đương đầu với cơn tuyệt vọng kh�c như người Việt đ� từng đương đầu. Họ cũng kh�ng nghĩ đến sự c� mặt của họ sẽ g�y tốn k�m nhức đầu với nhiều vấn đề cho những người phải nu�i phải chứa họ. Họ chỉ muốn t�m một nơi để sống b�nh y�n, c� cơm ăn �o mặc, con c�i được đến trường, họ kh�ng phải sống trong bom đạn v� c�i chết. Họ sống trong c�i chết bao chung quanh. Họ đi v�o chỗ chết để mong t�m c�i sống.
Ch�a ở đ�u? Phật ở đ�u? L�ng nh�n của con người ở đ�u? Họ cần Ch�a, Phật, l�ng nh�n của lo�i người hơn bao giờ hết.
Nguyễn Thị Hải H�
Th�ng 9. 2015
http://www.gio-o.com/NguyenThiHaiHa.html
� gio-o.com 2015