bức họa Akiro Kurosawa vẽ để
xây dựng quang cảnh làm phông cho phim Ran

 

 

Nguyễn thị Hải Hà

 

phim bộ Những Giấc Mơ

của Akira Kurosawa

 

điểm phim

 

 

Đây là một bộ phim bao gồm tám phim ngắn, xuất hiện theo thứ tự:

1.     Đám Cưới Chồn. (Sunshine Through The Rain and Field of Flowers)

2.     Vườn Hoa Đào và Ngày Hội Búp Bê. (The Peach Orchard and Dance of the Dolls)

3. Vượt Băo Tuyết. (The Blizzard and Snow Fairy)

4. Đường Hầm. (The Tunnel and The Third Platoon)

5. Lạc Vào Tranh van Gogh. (Crows and Van Gogh) 

6. Phú Sĩ Sơn Vỡ Tung. (Mount Fuji in Red)

7. Nỗi Đau Đớn Của Loài Quỷ. (The Weeping Demon and Valley of the Damned) 

8. Làng Cối Xay Nước. (The Village of the Watermills and Funeral Procession)

9. Giấc Mơ Tuyệt Vời (A Wonderful Dream) phim bản được in nhưng chưa quay thành phim v́ thiếu tài trợ và phim sẽ quá dài khi tŕnh chiếu.

 

Tương truyền những giấc mơ này trở lại nhiều lần với đạo diễn Akira Kurosawa. Nhân vật trong phim tự xưng là “Tôi” hiện thân của ông Kurosawa.

 

Phim số 1. Trong phim Đám Cưới Chồn, nhân vật Tôi khoảng sáu hay bảy tuổi. Vào một ngày mưa nhưng có nắng, mẹ cậu bé dặn không được lang thang ngoài đồng v́ trong thời tiết này loài chồn tiên làm lễ cưới. Cậu bé đi vào cánh rừng sau nhà, gặp đám cưới của chồn đi ngang. Cậu bé nấp sau gốc cây xem trộm. Bị chồn bắt gặp cậu bỏ chạy. Về nhà, mẹ cậu bé đang chờ trước cửa. Mẹ cậu bảo có một con chồn giận dữ đến t́m cậu và trao thanh gươm ngắn tanto. Đây là loại gươm các vơ sĩ Nhật dùng để tự tử, khi cần phải dùng cái chết bảo toàn danh dự. Mẹ cậu không cho cậu vào nhà. Bà bảo cậu phải đi t́m loài chồn để xin được tha lỗi. Nếu không được xóa tội cậu phải tự xử.

 

Phim số 2. Nhân vật Tôi trong phim Vườn Hoa Đào và Ngày Hội Búp Bê chừng chín hay mười tuổi. Ngày Búp Bê (Hina Matsuri) được tổ chức vào mùa xuân lúc hoa anh đào nở. Cậu bé mang trà và bánh cho năm cô gái đang chơi búp bê với nhau. Cậu bé bảo rằng trước đó cậu nh́n thấy sáu người nhưng các cô gái cương quyết rằng chỉ có năm người. Cậu bé rời khỏi pḥng th́ nh́n thấy cô gái mặc áo hồng đứng ngoài sân. Cậu đuổi theo cô gái đến vườn đào th́ bị một đoàn búp bê to lớn như người thật chặn lại. Cậu bày tỏ nỗi buồn năm nay vườn nhà cậu không có hoa đào v́ cả vườn đào đă bị đốn. Đoàn búp bê ḥa nhạc và múa cho cậu xem. Tiếng đàn và điệu múa khiến chung quanh cậu hoa đào nở dày đặc như một cánh rừng. Khi điệu vũ nhạc chấm dứt, đoàn nhạc công búp bê và rừng đào biến mất. Nơi cô gái áo hồng đứng khi năy chỉ c̣n lại một cây đào be bé nở hoa màu hồng nhạt.

 

Phim số 3. Nhân vật Tôi cùng với một toán leo núi gặp cơn băo tuyết. Họ cố gắng đến kiệt sức trở về nơi đóng trại nhưng đi hoài không về đến nơi. Nhân vật Tôi là trưởng đoàn, đă đốc thúc đoàn leo núi tiếp tục cất bước dù chậm chạp. Anh cũng canh chừng không để cho người trong đoàn ngủ quên v́ ngủ trong thời tiết này sẽ đưa người ta vào cái chết. Chính bản thân anh ta cũng phải cố gắng hết sức để chống chọi với cơn buồn ngủ. Anh chợp mắt trong chốc lát và bị bà chúa Tuyết (yuki-onna) mê hoặc. Bà dùng mọi cách đưa anh vào giấc ngủ để chiếm đoạt linh hồn của anh. 

   

 

Phim số 4. Cốt truyện phim Đường Hầm được viết lại bằng văn xuôi và đă đăng trên Gió O. Nhân vật tôi trong giấc mơ là một Tiểu đoàn trưởng sống sót và trở về sau chiến tranh. Ngang qua con đường hầm anh gặp lại hồn ma một người lính dưới quyền. Người lính bị thương và đă chết trong khi anh săn sóc vết thương cho hắn. Sau đó nhân vật Tôi gặp linh hồn của cả đại đội Thứ Ba những người này đều đă chết nhưng họ không biết là họ đă chết.

 

Phim số 5. Nhân vật Tôi mơ thấy ḿnh lạc vào những bức tranh của danh họa Vincent Willem van Gogh và tṛ chuyện với họa sĩ van Gogh giữa cánh đồng lúa ḿ trong ánh nắng chói chang của mặt trời.

 

Phim số 6. Nhân vật Tôi mơ thấy núi Phú Sĩ, bị ảnh hưởng bởi sức nổ của mấy nhà máy nguyên tử hạt nhân, trở nên đỏ rực và vỡ tung. Nhật Bản trở nên hỗn loạn và như trong ngày tận thế tất cả mọi người đều biến mất.

 

Phim số 7. Nhân vật Tôi chứng kiến một Nhật Bản sau ngày bị tàn phá tuyệt đối.  Chất phóng xạ ô nhiễm biến đổi đất đai khiến cây cỏ cũng bị ảnh hưởng. Các bụi hoa bồ công anh to lớn có chiều cao hơn cả loài người. Loài người bị biến thành quỷ dầu có sừng. Họ không thể chết được và những cái sừng khiến họ đau đớn vô cùng.

 

Phim số 8. Trong giấc mơ này nhân vật Tôi là một chàng trai trẻ khoảng chừng hơn ba mươi. Chàng đi lạc vào một vùng núi, có con suối rất trong và cuộc sống rất thanh b́nh. Dọc theo con suối là các nhà cối xay dùng sức chảy của nước. Dân trong làng có cuộc sống rất đơn giản, không sử dụng các phát minh tân tiến của loài người. Nhiên liệu để nấu ăn và sưởi ấm là nhánh cây găy, cây chết ngă tự nhiên trong rừng. Họ dùng đèn dầu. Nhờ có nguồn nước sạch và không khí sạch nên ai cũng sống lâu và không bệnh tật.

 

Là khán giả không phải người Nhật Bản, nét chính trong bộ phim ngắn này đă thu hút tôi là nền văn hóa Nhật Bản. Trong phim Đám Cưới Chồn có huyền thoại của loài chồn (kitsune) thiêng, màn vũ của các nghệ sĩ hóa trang thành chồn được tŕnh diễn theo lối diễn kịch Noh, và dĩ nhiên cách sống và chết của những chàng hiệp sĩ samurai. Trong phim Hoa Đào và Búp Bê Nhật là điệu vũ Etenraku, ngày lễ hoa đào (Sakura Matsuri) và ngày lễ Búp Bê (Hina Matsuri). Etenraku là điệu khiêu vũ cổ truyền với các nhạc cụ riêng gần như đă thất truyền, bây giờ chỉ c̣n xuất hiện ở những buổi đám cưới đặc biệt. Trong phim Vượt Băo Tuyết ông Kurosawa nhắc lại truyện cổ tích Bà Chúa Tuyết. Truyện cổ tích này rất nổi tiếng và xuất hiện trong rất nhiều phim kể cả Kwaidan, về một nhà sư bị mất một lỗ tai đă không được bảo vệ bằng Bát Nhă Tâm Kinh. Trong phim Làng Cối Xay Nước người xem được nh́n thấy cách sống đơn sơ của bộ tộc cao nguyên. Phim Lạc Vào Tranh van Gogh cho thấy rằng rất nhiều người Nhật yêu thích tranh van Gogh và họa sĩ này ngày c̣n sống cũng rất yêu thích văn hóa Nhật.

 

Akira Kurosawa (1910-1998) là một nhà đạo diễn nổi tiếng không chỉ ở Nhật Bản mà cả toàn thế giới. Các nhà làm phim phương Tây rất ngưỡng mộ ông, trong đó có Clint Eastwood, Martin Scorsese, George Lucas, và một vài tên tuổi khác. Những phim nổi tiếng của ông là Rashomon, Seven Samurai, The Men Who Tread on the Tiger’s Tail, Throne of Blood (Mac Beth của Nhật), Ran (King Lear của Nhật), Dersu Uzala (Oscar 1975), Kagemusha (Palme d’ Ỏ 1980), vân vân. Trước khi trở thành đạo diễn ông đă có mộng làm họa sĩ. Paul Cézanne và Vincent van Gogh là hai họa sĩ ông rất mến chuộng nên ông thường cố gắng bắt chước cách vẽ của hai họa sĩ này.  Ông nhận ra rằng ông không có cá tính độc đáo như Gogh để thể hiện qua cách vẽ nên ông bỏ nghề.  Kiến thức và kinh nghiệm vẽ được ông áp dụng nhiều lần trong khi làm phim, thí dụ như ông phác họa quang cảnh lầu đài thành quách cho phim (Ran) để người ta xây dựng phong cảnh cho phim. Lạc Vào Tranh van Gogh cũng thừa hưởng một phần tài năng hội họa này. Ông là con út của một gia đ́nh khá giả có tám người con. Mẹ của ông là người nghiêm khắc ít biểu lộ t́nh cảm. Một trong hai người anh của Kurosawa tự tử bằng dao găm. Kurosawa cũng có lần t́m đến với cái chết bằng lưỡi dao lam. Ám ảnh tự tử này được thể hiện trong phim Đám Cưới Chồn qua cái cách người mẹ trao lưỡi gươm ngắn (tanto) cho cậu bé và cái cách cậu bé cầm lưỡi gươm khi đi t́m con chồn dưới cầu vồng ngũ sắc bên ngoài cánh đồng hoa để xin lỗi. Kurosawa có một người chị rất thân với ông. Momoyo lớn hơn Akira vài tuổi đă săn sóc Akira và thường chơi với ông trong ngày lễ Búp Bê. Khi Akira học lớp bốn Momoyo lâm bệnh và qua đời trong một thời gian rất ngắn để lại trong ông nỗi ngậm ngùi không nguôi. Bóng dáng người chị này được thể hiện qua cô bé áo hồng trong bộ phim Vườn Hoa Đào và Điệu Vũ Búp Bê.

 

Mặc dù nổi tiếng, bộ phim Những Giấc Mơ của Akira Kurosawa không được Toho, hăng phim ông cộng tác lâu năm, tài trợ. Dư luận cho rằng phim thứ 9 quá tốn kém. Dư luận khác cho rằng v́ có vài phim trong bộ phim này đă ngầm ư phản đối việc phát triển nguyên tử ở Nhật Bản nên không được tài trợ cho cuốn phim. Như đă viết bên trên, phim Đường Hầm được viết lại thành văn xuôi đăng trên Gió O. Làng Cối Xay Nước, Đám Cưới Chồn, và Lạc Vào Tranh van Gogh cũng đă được tám tắt ở nơi khác. Hai phim Phú Sĩ Sơn Vỡ Tung và Nỗi Đau Đớn của Loài Quỷ là những phim khó thưởng thức hơn v́ chúng không bao gồm những đoạn phim có h́nh thức mỹ miều đầy màu sắc tươi sáng. Hai phim này miêu tả một Nhật Bản đă bị hủy diệt bởi chính nền văn minh đỉnh cao của khoa học.

 

Hoàn toàn khác với những bộ phim nổi tiếng ông đă thực hiện, chuyên về hành động, chiến đấu của vơ sĩ, phát triển bởi xung đột giữa các nhân vật; bộ phim ngắn Giấc Mơ của Akira Kurosawa là một chuỗi hồi tưởng của một đời người thọat nh́n th́ màu sắc và dịu êm, nhưng ẩn chứa trong mỗi đoạn phim là nỗi ám ảnh về cái chết. Dường như, tập phim này đi theo thứ tự thời gian. Phim đầu tiên Đám Cưới Chồn là ghi nhận về trí nhớ của cậu bé Akira lúc trẻ nhất. Nỗi ám ảnh đầu tiên về cái chết của người anh, và cùng lúc ảnh hưởng vào tâm hồn non trẻ của cậu bé là thái độ cứng rắn của người mẹ. Phim thứ hai, cái chết đột ngột của người chị c̣n quá trẻ như một cành đào non là nỗi ngậm ngùi suốt đời, nhất là người chị này đă săn sóc cậu thay thế cho vai tṛ của người mẹ. Phim thứ ba là nỗi lo sợ về cái chết của những người leo núi và ngủ trong trời lạnh. Kurosawa cũng là người thường hay leo núi những năm c̣n niên thiếu.

 

Kurosawa không bị bắt nhập ngũ tham gia chiến tranh. Ông là người có thể chất yếu đuối nên nếu ở trong quân đội chắc không thể sống sót. Bố của ông là người giàu có nên đă giúp Kurosawa ở lại hậu phương. Lúc ông bị bắt đi lính th́ chiến tranh cũng vừa chấm dứt. Đường Hầm có thể là giấc mơ của một người bạn thân, Ishiro Honda, đạo diễn của cuốn phim nổi tiếng Godzilla. Qua giấc mơ này khán giả nh́n thấy mặc cảm tội lỗi của người sống sót khi đồng đội của ḿnh đă chết v́ lầm lỗi của người c̣n sống.

 

Lạc Vào Tranh van Gogh, người xem nh́n thấy nỗi ám ảnh của cái chết không rời người làm phim. Van Gogh trong phim đă buột miệng kêu lên. “Tôi không c̣n nhiều th́ giờ. Tôi phải sáng tác.” Câu nói phát ra từ cửa miệng của một người biết ḿnh sắp chết. Van Gogh tự tử sau khi cắt lỗ tai trái không lâu. Phú Sĩ Sơn Vỡ Tung là nỗi lo sợ của tác giả về cái chết của một quốc gia. Nỗi Đau Đớn Của Loài Quỷ là nỗi sợ phải sống trong đau đớn khi nền văn minh của nhân loại bị hủy diệt. Làng Cối Xay Nước tuy nói về một đám tang nhưng đây lại là phim mang cho người xem cảm giác nhẹ nhàng nhất. Thiên đàng mơ ước của Kurosawa là một nơi không cần có những phát minh tối tân của khoa học. Ông cho rằng người ta không cần phải sáng chế những khoa học tối tân để có thể sống lâu dài trong hạnh phúc. Thật ra nếu thiên đàng mơ ước của Kurosawa có thể hiện thực, th́ oái oăm thay chúng ta sẽ không có phim ảnh của ông cũng như tất cả các đạo diễn tài ba trên thế giới. Rất tiếc bạn không thể xem phim cuối cùng. Phim này nói về sự hủy diệt của thế giới v́ sức mạnh vũ khí tối tân của những quốc gia giàu mạnh nhất địa cầu.

 

 

Nguyễn Thị Hải Hà

 

http://www.gio-o.com/NguyenThiHaiHa.html

 

 

© gio-o.com 2017