nguyễn thị hải

cổ thi tư cảm

trên đường

mục đồng dao chỉ hạnh hoa thôn

Mưa trầm trầm dương thế

Ngấm sâu miền âm gian

Đường đi bóng thăm thẳm

Khổ sầu hành tâm can

Mịt mờ thôn hoa hạnh

Đâu đó quán rượu bày

Mục đồng ban sơ chỉ

Hồn đã thành người say

Mục đồng dao chỉ hạnh hoa thôn, 牧童遥指杏花村, là câu thơ trong bài thơ Thanh Minh của Đỗ Mục, thi nhân đời Vãn Đường.

Đỗ Mục (803-852), tự Mục Chi, hiệu Phàn Xuyên cư sĩ, quê quán Vạn Niên, Kinh Triệu ( nay là thành phố Tây An, tỉnh Thiểm Tây), xuất thân trong gia đình gia thế. Năm 828, thi đỗ tiến sĩ. Hoạn lộ luân chuyển chủ yếu tại miền Nam Trung Quốc.  

Đỗ Mục là nhà thơ xuất sắc thời Vãn Đường, cùng Lý Thương Ẩn tề danh. Hai ông còn được gọi là Tiểu Lý-Đỗ, để phân biệt với Đại Lý-Đỗ đời Thịnh Đường.

Sách “Trung Quốc văn học sử thông lãm” viết: “Sau khi khí thế “trung hưng Nguyên Hòa” mất đi, số phận suy vong của vương triều Đường đến gần. Phản ánh trên thơ ca, âm điệu cảm thương ủy mị và tập tục trau chuốt hoa mĩ dần dần đậm nét. Trong những năm từ Đại Hòa, Khai Thành, đến Đại Trung, trong thơ ca của những nhà thơ kiệt xuất như Đỗ Mục, Lý Thương Ẩn mang đậm tình cảm lo nước đau đời, mà buồn giận thâm trầm, làm người ta có cảm giác suy tàn “ánh chiều tà rất đẹp,chỉ sắp đến hoàng hôn” (tịch dương vô hạn hảo, chỉ thị cận hoàng hôn, thơ Lý Thương Ẩn),... Họ có cống hiến độc đáo về kỹ xảo nghệ thuật thơ ca, đặc biệt công phu thơ cận thể năm chữ, luật đối sát sao, lời văn trong đẹp,ý tứ uyển chuyển, tình cảm đậm đà, mở ra vẻ đẹp cả âm điệu ý tình, văn chương nồng thắm. Trong hai người, thơ Đỗ cao vút, thơ Lý sâu xa, đều được truyền tụng lâu dài... (Bùi Hữu Hồng dịch).

Bài thơ Thanh minh viết khi Đỗ Mục làm thứ sử Trì Châu (thuộc tỉnh An Huy ngày nay), (năm 844), năm này Đỗ Mục 42 tuổi.

thanh minh

清明

清明時節雨紛紛，
路上行人欲斷魂。
借問酒家何處有？
牧童遙指杏花村。

Thanh minh thời tiết vũ phân phân,

Lộ thượng hành nhân dục đoạn hồn.

Tá vấn tửu gia hà xứ hữu,

Mục đồng dao chỉ hạnh hoa thôn.

Tiết thanh minh mưa rơi lất phất
Người đi trên đường buồn tan nát cả tấm lòng
Ướm hỏi nơi nào có quán rượu
Trẻ chăn trâu chỉ xóm hoa hạnh ở đằng xa

(dịch nghĩa, thivien.net)

-Thanh minh:  một trong 24 tiết khí của năm âm lịch. Ngày này thường có những tục lệ như tảo mộ, hội đạp thanh, trồng liễu...

-Hạnh hoa thôn: vì sự lưu truyền rộng rãi của bài thơ mà sau này người ta hay dùng ba chữ “hạnh hoa thôn” để đặt tên cho quán rượu. Hạnh hoa thôn cũng trở thành một điển tích trong văn học.

Nguyễn Thị Hải

http://www.gio-o.com/NguyenThiHai.html

2020