Llyn Foulkes
Hình và Sắc của Chiều Sâu
Ngu Yên giới thiệu
Sinh năm 1934 tại Yakima, Washington. Theo học trường Chouinard Art Institute tại Los Angeles. Dạy học tại University of California và nhiều trường khác. Ông là một trong những người tiên phong sáng tạo bằng tập hợp vật liệu khác nhau: Vải, gỗ, plastic,. v..v... Là một họa sĩ thuộc Khái Niệm Luận. Hình và sắc thể hiện từ Siêu Thực đến Trừu Tượng nhưng biểu liệu rất thực tế. Hiện cư trú tại Topanga, California. Ông chọn rất nhiều khía cạnh, hình ảnh thời Viển Tây để diễn đạt.
Sau lần đầu tiên triển lãm tranh thành công tại Phòng tranh Ferus, Los Angeles năm 1961, ông đã trở thành họa sĩ thuộc về nghệ thuật âm u của Pop Art. Đụng chạm vào những luân lý cường điệu, những giả hình thượng lưu, những trân tráo của xã hội, ông vẽ lại những hình tượng quái gỡ, những ý tưởng táo bạo và những cảm xúc bất ngờ, qua sự pha trộn giữa hội họa, điêu khắc và âm nhạc. Ông đã mang đến người thưởng ngoạn sự lột trần, sốc, khác, lạ và khó được cảm tình dù được khâm phục.
Năm 1990, bức tranh: The Lost Frontier (1997-2005), một cảnh trí được tuệ tạo trong bảy năm với những chi tiết vô chừng, trong một cuộc triển lãm tại New York, đã xác định hình và sắc của ông ở một vị trí họa sư. Hảy nhìn bóng người da đỏ, lo áo cơm, ngồi ẩn trong bóng đá, sau lưng nhân vật lai da đen đang đối diện văn minh. Thiên nhiên đốn ngã trên gốc cây. Sinh vật giãy chết sau tiến bộ. Người lính vẫn canh giữ đường nhân định. Bên kia thành phố xây lên đời sống hiện đại. Xa xa chân trời như bốc hơi…..Cảm giác của bạn là gì? Tôi thấy sự tàn nhẫn của con người tự tàn nhẫn với chính mình, với con cháu và lịch sử. Tôi thấy bất lực của một người: Nếu sinh ra trước không làm được chuyện về sau. Nếu sinh ra sau, không kiểm soát được chuyện cổ nhân. Ngắn ngủi và giới hạn phải chăng là bi kịch?
Lost Frontier
Những bức tranh về Thế Giới Disney đã đưa ra những nhắn nhủ khẩn thiết mà tuổi trẻ đang đối diện. Thần tượng của con trẻ đã chết như thế nào? Trẻ thơ sẽ cô đơn ra sao?
(The Last Outpost, 1983)
Vào năm 1980, ông bắt đầu tìm hiểu rồi yêu thích nghệ thuật hí họa và Mickey Mouse. Ông mang hí họa vào Pop Art với phong cách âm u và ông đã thành công. Người xem không còn thuần túy cười vì khôi hài mà cười vì nhân sinh trong khôi hài. Một mãnh thực tế, ghép vào hí họa, bằng tưởng tượng màu mỡ ông đã đào sâu nụ cười tới mức có trình độ. Không phải là nụ cười chảy nước mắt như bi hài kịch. Không phải là nhếch môi cười chua cay như thơ Tú Xương. Không phải cười hóm hỉnh trí tuệ như Bùi Giáng. Chỉ là nụ cười sâu sắc với sự hiểu biết.
Thần tượng hiệp sĩ miền viễn tây ngự trị một thời đã gục chết nơi ngưỡng cửa của Micky Mouse. Và Micky ẩn mình sau hình nộm đàn bà. Uy nghiêm chống tay. Lạ lùng thay, hiệp sĩ đàn ông chết mà cười mãn nguyện. Ngay từ thuở nào, Adong đã chết như thế trong môi mắt Eva. Đâu phải vì trái táo hay con rắn. Nhưng Adong phải nói sao với hậu duệ? Phải đổ lỗi cho trái táo quyến rũ. Phải kết tội con rắn. Hàng ngày, đàn ông chết như thế, có thấy trái táo nào đâu? Con rắn nào đâu? Micky quay nhìn đứa bé xa xa. Đứa bé với cây súng đang đi vào sa mạc. Không còn ai tốt ai xấu, ai hiệp sĩ ai kẻ cướp. Giữa đứa bé và cõi trẻ thơ, mọc lên cây thánh giá. Nếu người ta đợi đến khi trưởng thành mới chọn tôn giáo thì thế giới này 360 độ đổi thay. Vì sao tôn giáo cần tiệm tiến tuổi thơ? Vì sao Thượng Đế nói rằng: Tuổi thơ là lành thánh và trong sạch? Vì sao người lớn thiếu lành thánh và trong sạch lại muốn dạy dỗ trẻ con? Trong The Last Outpost, hiệp sĩ chết. Mickey Mouse sống. Người xem cảm giác khôi hài nhưng không cười lớn tiếng.
Những bức tranh về cảnh ngộ con người và chân dung phía sau chân dung đã đánh động những nghi ngờ về bộ mặt nhân sinh. Những câu hỏi liên tiếp xuất hiện trong tâm trí người xem tranh sẽ dẫn lần về những câu trả lời rất cổ điển: Bất khả tư nghị nhưng vẫn phải tư nghị dù bất khả. Vì bất khả chỉ có giá trị với người khác và số đông và nhân loại. Mỗi con người đều phải, sớm hay muộn, muộn nhất là lúc lâm chung, sẽ phải trả lời với chính mình: Có thật có Thượng Đế hay không? Ta đã sống có giá trị thật hay dỏm?...v…v…Trừ phi, con người ấy vô khả năng tư nghị. Nhưng tư nghị không chỉ là kết quả của trí tưởng mà còn là, phần lớn, thuộc về tâm cảm. (Tranh: AC. Davis và The Moon)
Giữa bất khả và vô khả là một khoảng cách có thể tư nghị dù tư nghị ấy đúng hay sai. Hãy công kênh quyền tự do tư nghị. Tư nghị là chảy máu. Người sống là chảy máu. Con người không chân dung có trí tuệ của máy móc, của toán học, của vi tính, của hỏa tiển: Chảy máu. Con người vô dụng với trăng sáng, với cô đơn như sói cất tiếng tru tâm cảm: Chảy máu. (Tranh: Blind và Who’s On)
Thấy giống giống, nghe quen quen. Thế thái thăng trầm quân mạc vấn? (trích). Không có ai là bạn trăm năm. Không có ai là thù muôn thuở. Trong bạn đã có thù. Trong thù đã có bạn. Hãy gọi nhau là Thù Hữu. Người che mặt kia là bạn hay thù? Che mặt là bạn. Gở khăn là thù. Rồi thấy mặt là đức. Che mặt là thất đức. Trả biết bao nhiêu giá mà vẫn không phân biệt nỗi, vì sao? Vì Mù. Có mắt mà mù. Có tai mà nghe bậy. Mỗi người mang lên mỗi mặt nạ. Tự tạo. Vì mặt nạ thi sĩ nên không thấy thơ. Vì mặt nạ chính khách, không thấy lợi ích chung. Vì mặt nạ doanh nhân, không thấy tâm hồn….
Hỡi Thù Hữu
Hãy lấy vầng trăng chia nhau
Anh tranh miếng lớn
Tôi chê miếng nhỏ
Không cần hơn thua
Vì trăng là của chung
Không ai lấy được
Xử dụng vài hình tượng, vài ẩn dụ, đơn giản ông tạo nên phức tạp. Một vài mãnh thực tế ông tạo nên chuyện đời dày đặc cái trăm năm trong cõi người ta. Những ý nhị suy tư, những cảm nghĩ từ sự ngắm tranh dội ngược vào kinh nghiệm riêng, mỗi người sẽ nảy sinh cảm giác ý tưởng riêng. Không có cái riêng nào không chung. Không có cái chung nào không riêng. Tranh Llyn Foulkes khiến cho người xem nghĩ ngợi một cách thâm trầm.
Where Did I Go Wrong? Một bức tranh cấu tạo nhiều ý nghĩa. Người đàn ông ngồi một mình trong vùng đá tảng. Mặc một áo lót lộ hình Superman. Tay cầm tờ báo, headline: War. Hình tổng thống in trên trang ngoài. Tin tức chạy chữ tiêu đề Operation Desert Storm (Chiến Dịch Bão Sa Mạc). Nhân vật này là ai? Có phải là Tổng thống Bush? Hay chính là ta? Hảy tự hỏi mình: Where did I go wrong? Dưới chân, vì sao có con chim cu đất (Quail)? Con chim ưng biến dạng? hay con bồ câu thay hình? Nghi vấn tạo ra bản chất nhân sinh quan trong nghệ thuật.
Thưởng ngoạn một tác phẩm nghệ thuật, không nhất thiết vì hay vì đẹp, chỉ cần khám phá ra chính mình tương quan với tác phẩm, toàn phần hoặc một phần nào đó. Cảm giác và ý nghĩ tạo ra niềm sung sướng. Tác giả có nói như vậy hay không, nào có quan trọng gì. Tìm thấy mình hoan lạc trong tư duy, trong cảm xúc, trong mở ra cánh cửa để ánh sáng tràn vào, thế là đủ.
Ngu Yên tuyển chọn
Houston, 15 tháng 4 năm 2006
© 2006 gio-o
(I got a job to do)
(Made in Holywood, 1983)
(O Palo, 1983)
Education
1953-54 University of Washington, Seattle, WA
1954 Central Washington College of Education, Ellensburg, WA
1954-56 U.S. Army, Germany
1957-59 Chouinard Art Institute, Los Angeles, CA
Honors and Awards
1986 National Endowment for the Arts Grant
1977 Guggenheim Fellowship National Endowment for the Arts Grant
1967 First Award for Painting, 5th Paris Biennale, Museum of Modern Art, Paris
Representative for the United States of America 9th Sao Paulo Biennale, Museum of Modern Art, San Paulo, Brazil
1964 First Los Angeles County Museum New Talent Purchase Grant
1963 First Award for Painting, San Francisco 82nd Annual, San Francisco Museum of Modern Art, San Francisco, CA
1959 First Award for Painting, Chouinard Art Institute, Los Angeles, CA
First Award for Drawing, Chouinard Art Institute, Los Angeles, CA
Selected Museum Solo Exhibitions
1995 "Llyn Foulkes: Between A Rock and A Hard Place,"Laguna Art Museum, Laguna Beach, CA (travels to The Contemporary Art Center, Cincinnati, OH; The Oakland Museum, Oakland, CA; Palm Springs Desert Museum, Palm Springs, CA) (catalogue)
1978 "Llyn Foulkes: Paintings, Collages, Assemblages 1959-78," Museum of Contemporary Art, Chicago, IL (retrospective) catalogue
1974 "Llyn Foulkes: Fifty Paintings, Collages and Prints from SouthernCalifornia Collections: A Survey Exhibition--the Years 1959-1974,"Newport Harbor Art Museum, Newport Beach, CA
(catalogue)
1964 "Llyn Foulkes," The Oakland Museum of Art, Oakland, CA
1962 "Llyn Foulkes: Paintings and Constructions," The Pasadena Art Museum (The Norton Simon), Pasadena, CA
Permanent Collections
Solomon R. Guggenheim Museum, New York, NY
Museum of Modern Art, New York, NY
Art Institute of Chicago, Chicago, IL
Whitney Museum of American Art, New York, NY
Museum des 20 Jahrhunderts, Vienna
Musee Boymans, Rotterdam
Los Angeles County Museum of Art, Los Angeles, CA
Norton Simon Museum, Pasadena, CA
Seattle Art Museum, Seattle, WA
San Francisco Museum of Modern Art, San Francisco, CA
The Oakland Museum of California, Oakland, CA
Stanford University, Palo Alto, CA
University of Hawaii, Honolulu, HI
Laguna Art Museum, Laguna Beach, CA
Museum of Contemporary Art, Los Angeles, CA
Palm Springs Desert Museum, Palm Springs, CA
Musee national díart moderne, Centre Pompidou, Paris
Museum of Contemporary Art, San Diego, CA
The Henry Gallery, University of Washington, Seattle, WA
The Hirshhorn Museum, Washington D.C.
The Orange County Museum of Art, Newport Beach, CA
Utah State University, Logan, Utah