NGÔ  VĂN  TAO

TRỞ  VỀ  CỦA DŨNG

Kịch ngắn một cảnh ba màn

Hai nhân vật chính :

Nhà văn, chính trị gia Dũng
Tâm, ảo hình tâm linh của Dũng

“Trở về của Dũng” tức là nói về cái chết của Dũng. Dũng là một nhà văn có tiếng     nhưng cũng là một người thất bại. Dũng không sống tận cùng cái nghiệp văn chương của mình và trọn tình với Loan. Tất cả là vì Dũng chỉ muốn dấn thân hoạt động cho tổ quốc và xã hội; nhưng thời đại của Dũng là một thời tàn bạo, bánh xe lăn của lịch sử sẵn sàng nghiền nát những thành phần trí thức và những ai muốn tranh đấu cho tự do cá nhân làm người. Trước sự bất lực của mình trong thời cuộc, trước những thất bại  và mất mát của đời mình, Dũng đành thoái vị. Dũng chọn cái chết. Nhưng cái chết của Dũng không phải là lời phản kháng vô thần. Trái lại, nó ôm ấp niềm tin ở chính nghĩa của mình, ở tương lai và ở con người….Dũng đi vào cõi chết ngang nhiên phong độ, thanh thản tràn đầy ánh sáng của tâm linh.

22.5.2001

Trở về của Dũng

Nhân vật:  Dũng ngoài  năm mươi tuổi, một nhà văn có tiếng.

Nhân vật phụ:  Tâm, hay chỉ là cái bóng của Dũng.

Ngoài ra có Hạ, người giúp việc của Dũng, và đại tá cảnh binh Liêm. Hai nhân vật này chỉ thoáng hiện.

Cảnh:  căn phòng làm việc của Dũng trong một biệt thự đường Tú Xương, Sài Gòn năm 1962

Dàn cảnh : căn phòng rộng có một bàn giấy to và hai cái ghế; một bộ salon gồm hai ghế bành và một bàn chè thấp.

Sau bàn giấy, ở cuối sân khấu một kệ nhiều sách. Trên tường treo bức tranh: Đạm Thuỷ Loan, sơn dầu của Nguyễn gia Trí. Trong phòng nhiều nơi treo và bầy biện phong lan. Phong lan là một đam mê của Dũng.

Vở kịch này xây dựng trên một nhân vật ảo tưởng, nhà văn Dũng, không thực sống ngoài đời, nên những tiểu tiết có tính cách thiết thực lịch sử cũng không hoàn toàn xác thực.

Màn một

Thời gian là khoảng chín giờ tối. Sài Gòn tháng năm mùa mưa.

Khi màn cảnh kéo lên, một cụ già khó khăn đi vào phòng làm việc của Dũng. Trông đúng là một cụ ăn mày đội nón và mặc áo lá rách. Râu tóc dài phủ đầy mặt.

Bỗng cụ mạnh bạo ra giữa sân khấu, vứt bỏ nón và áo lá. Cụ vứt bỏ bộ tóc và bộ râu giả. Cụ cúi nhặt tất cả đi vào sau sân khấu.

Một hồi sau, hoá ra là chính Dũng từ từ đi ra. Dũng ăn mặc sạch sẽ chỉnh tề (quần áo trắng tơm tất, đeo cravate màu nâu).

Dũng đi ra trước sân khấu, đứng nhìn khắp nơi. Dũng đang nhìn xuống đường từ một cửa sổ trên gác cao. Dũng nhếch một nụ cười, quay ra sau, đến bên kệ sách. Dũng chọn một quyển mang ra giữa sân khấu, chậm rãi đọc rất to.

Dũng:         Kỳ bí thay là con người

                   Không bay bổng nhưng nó đứng lên

                   Nó tung hoành trên biển rộng

                   Căng buồm trong gió lạnh mùa đông

                   Ôi ! Trái đất thiên thần từ mẫu

                   Ngàn đời bao dung

                   Con người dẫn ngựa thuần

                   Đẩy lưỡi cầy năm này sang năm khác

                   Nó bừa nó hái trên trái đất phì nhiêu

Con người giăng lưới bắt chim trời

                   Vào rừng sâu săn thú dữ

                   Xuống biển bắt cá mò hào

                   Với lý trí nó là chúa tể của muôn loài

                   Đặt gông trên ngựa hoang

                   Trên voi rừng trâu dại

                   ….

                   Con người vươn lên, học hỏi từng giờ

                   Hiểu biết để rồi cũng phải gặp hư vô

                   Nó làm sao thoát được thần chết

                   Nhưng nó vẫn oai hùng biết sống

                   Trên mọi khắc khoải hư vấn

Nơi nao là cõi trở về ?

Dũng ngừng đọc, để sách lên bàn. Trầm tư đi ra trước sân khấu và nhìn xuống. Phía sau,Tâm  bỗng từ từ hiện,chậm rãi đi ra. Thoáng nhìn, ai cũng phải nghĩ Tâm  là hình bóng của Dũng. Tâm đến bên Dũng và cũng nhìn xuống.

Dũng (không quay đầu): Tâm đấy hả! Sao bây giờ mới tới.

Tâm: Tôi vẫn ở đây. Nhưng mơ màng yên lặng nghe anh đọc mấy câu trong Antigone của Sophocle.

Cảnh binh vây kín cửa nhà anh rồi. Anh không còn lối thoát họ đâu!

Dũng: Tôi đã dụng ý trở về. Bật đèn sáng và tôi đứng bên cửa sổ, cho họ biết tôi ở đây, không cần lùng bắt tôi ở đâu nữa.

Nhưng họ đòi bắt tôi và xử bắn tôi à? Ông trời đã xử tôi rồi và cho luôn luôn treo án tôi.

Mà không một ai có quyền xử án chúng ta cả! Chỉ có hậu thế mới có quyền nhìn lại và phán xét chúng ta từng người. Chỉ có lịch sử mới có quyền lên án tôi  thôi.

Dũng quay về, ngồi trên ghế bành. Tâm lặng lẽ biến sau hậu trường. Bỗng nhiên, Dũng đứng dậy bấm chuông gọi người giúp việc. Dũng trở về ngồi lại như cũ. Cô Hạ, người giúp việc, đi vào.

Hạ: Cậu về lúc nào? Con Tim không sủa! Con không biết.

Dũng: Hạ, con sửa soạn một xô đá cho chai sâm-banh. Mang lên cho cậu với ba ly uống rượu sâm-banh.

Nhưng trước hết con ra cửa mời đại tá cảnh binh Liêm lên đây, nói cậu muốn nói chuyện riêng với đại tá.

Một lúc sau, Hạ đưa đại tá Liêm vào. Hạ đi ra. Dũng đứng dậy.

Dũng: Kính chào đại tá.

Dũng có dáng mời đại tá Liêm ngồi. Đại tá Liêm không ngồi, đứng thẳng chào Dũng theo kiểu nhà binh.

Đại tá Liêm: Kính chào ông Dũng! Tôi đại tá Liêm được lệnh trên đến bắt ông để thi hành án tử hình. Án của phủ tổng thống xử ông về tội: âm mưu ám sát tổng thống, gây nội loạn quốc gia, nối giáo cho giặc cộng.

Dũng: (ngồi xuống)  Nối giáo cho giặc cộng?  Lại một vụ án bất công!

Sáng nay, chúng ta cùng ăn một hiệu phở ở chợ Đa-kao, đại tá biết không?

Trưa qua, đại tá biết tôi gặp mấy nhà báo quanh mấy tách cà-phê ở Givral, đại tá chỉ lảng vảng không xông vào bắt tôi. Tôi biết đại tá được lệnh lùng bắt tôi, nhưng cũng có lệnh phải làm sao thật kín đáo, không gây động hoang mang lòng dân…

Thật ra, tôi thầm biết đại tá không có tâm trí nào bắt tôi để mang về xử bắn! Nhưng việc đó, không phải là việc của chúng ta.

Tôi xin tình nguyện đưa hai tay cho đại tá cùm bắt tôi. Nhưng tôi xin một điều kiện,  bằng lòng nộp mạng vào lúc 12 giờ 5 phút đêm nay. Khi đó, cả thành phố Sài-Gòn bị  thiết quân luật sẽ ngủ yên.

Đại tá không nên đòi hỏi gì hơn. Vì nếu bạo động bắt tôi ngay bây giờ…., tôi chỉ sợ phải huyên náo, đổ máu. Có mấy anh em của tôi sẵn sàng súng đạn đang canh chờ dưới nhà.

Với lời hứa của tôi như vậy; đại tá có thể giải cảnh binh về. Đại tá chỉ cần hai người tuỳ tòng đến cùm tay tôi đêm nay.

Đại tá Liêm: Thưa ông, tôi xin vui lòng theo đề nghị của ông.

Đại tá Liêm đứng thẳng chào Dũng theo kiểu nhà binh.

Dũng: (đứng lên) Xin kính chào đại tá…

Nhưng mà này,….bắt tôi cũng xin đại tá đừng lục soát gì. Để các anh em dưới nhà âm thầm giải tán trong sáng mai.

Đất nước chúng ta rồi đây còn nhiều đổi thay. Tôi xin cầu chúc đại tá và các đồng đội, cùng gia đình anh em tất cả được an bình trong cơn máu lửa.

Đại tá Liêm: Xin vô cùng đa tạ ông.

Hạ: Con đã đưa đại tá Liêm ra cửa. Cậu gọi? Đại tá Liêm lùi ra khỏi phòng.

Dũng ngồi trầm tư một hồi nhìn quanh căn phòng. Dũng  đứng lên bấm chuông gọi người giúp việc. Hạ nghe gọi, đi vội vào phòng.

Dũng: Hạ lấy bức tranh sơn dầu treo kia, của Nguyễn Gia Trí, đưa xuống và nói thằng Út gói lại, mang ngay cho cô Loan, ở 180 Phan Đình Phùng. Nhà gần đây thôi, có thể đi bộ được. Phải làm ngay bây giờ, trong tối nay.

Hạ đi đến bên tường gỡ bức tranh, mang ra khỏi sân khấu. Dũng đứng lên, đi lại mấy bước. Tâm lại từ từ hiện ra, ngồi lên thành của một ghế bành.

Hạ: Dạ!

Dũng: Tâm ạ! Cả ngày hôm qua, tôi đi lang thang trong thành phố….Sáng ăn phở ở chợ Da-kao, trưa uống cà-phê ở Givral. Ngồi nhìn đường Catinat với nhà hát lớn. Đi dọc đường Duy Tân, bóng mát trải dài, thấp thoáng hoa phượng đỏ. Rồi đường Mạc Đĩnh Chi vơí hai hàng me cao. Tôi lạc lõng tới Bà Chiểu, đến chùa Già Lam vừa lúc trời chợt mưa, nhưng bỗng lại tạnh như để cho nắng vàng thêm đẹp, hoa đại rơi đầy sân chùa, với cụm hoa giấy lunh linh ánh nước. Sao đời đẹp thế, sao Sài-Gòn đẹp thế!

Phải! Chỉ trong những phút linh thiêng – như  khi thần chết đang gõ cửa – con người mới biết nhận ra cái tuyệt vời của trần gian, cái đạo lý của cuộc đời….

Tâm: Tại sao anh không tiếp tục chạy trốn nhỉ? Tại sao anh lại kín đáo về nhà đây, để bọn họ sửa soạn bắt anh?

Dũng: Tâm ơi! Tôi quá mệt mỏi rồi…Tôi đã trốn giặc Tây, giặc Nhật… Sang Tầu, tôi trở về Hà Nội, lại phải nấp mình trong xe nhà binh của tướng Lư Hán để trốn Cộng Sản. Từ Hồng Kông sang đến Pháp, tôi vẫn tìm về Sài-Gòn! Để nay lại phải chạy trốn bọn cầm quỵền quốc gia ngu xuẩn này? Không, Tâm ạ! Tôi không còn nghị lực nữa.

Tâm: Thôi thì anh cứ để chúng nó bắt anh đi. Họ có xử bắn anh, ít ra anh sẽ đi vào lịch sử như một người dũng cảm, sống tận cùng với lý tưởng của mình.

Dũng: Nhưng than ôi! Tôi không phải là người dũng cảm…Tôi có thể lừa đời, tôi có thể lừa chính tôi…Nhưng để làm gì? Lợi gì cho ai?

Tâm! Tưởng tôi có thể cầm súng bắn chết một con người? Dù phát súng đó có thể xoay vần một đôi chút định mệnh lịch sử của đất nước?

Không, Tâm ạ! Tôi chỉ là thằng lãng mạn, có những ước mộng cao xa. Đinh mệnh lịch sử của dân tộc chúng ta, của đất nước chúng ta đã an bài rồi. Bọn độc quyền quốc gia ngu xuẩn này không biết rằng muốn chống đối độc tài cộng sản thì phải thi hành quyền dân chủ, hoà hợp mọi tầng lớp trong xã hội. Chúng nó có mang tôi ra bắn, thì cũng chỉ làm gần thêm cái giờ phút sụp đổ tan rã của bọn chúng. Một bảng khẩu hiệu chống đối của sinh viên phật tử, một nhà sư tự thiêu mình chống chính sách chuyến chế đàn áp phật giáo đã là tiếng chuông báo hiệu lâm chung của bọn chúng. Nếu tôi có chết trong tay của bọn chúng, thì cũng không có ích gì. Mà để bọn chúng bắt tôi, tra khảo tôi.., tôi sợ không có sức để chống đỡ và rồi lỡ ra có thể làm luỵ những người thân….

Thôi, Tâm ạ! Tôi đã chọn con đường của tôi.

Tâm: Dũng! Anh nghĩ gì trước cái chết?

Dũng: Thời tao loạn này đã từ lâu không phải là thời của chúng ta. Chúng ta chỉ là những người đầy nhiệt huyết, chân thành lãng mạn. Thời đại này đã từ lâu là thời của gian hùng, của võ biền, của những kẻ quá khích cực đoan tàn bạo…Của những bàn tay sẵn sàng nhúng máu cho một ý thức hệ, cho sự giả dối để tự tôn vinh…Những bàn tay của những đầu óc phát xít.

Tôi ước mộng rất nhiều, nhưng nay tôi xin thoái vị trước cuộc đời. Tôi đã làm những gì, tôi có thể làm..cho chính tôi..cho xã hội…

Dũng nhìn đồng hồ đeo tay…trầm tư im lặng…

Dũng: Tâm ơi! Chúng ta còn hơn hai giờ đồng hồ nữa trước khi thần chết vào đến cửa…

Ấy thế mà đầu óc tóc tôi vẫn cứ hoang mang không biết nói gì, không biết nghĩ gì…

Chắc hẳn mọi người trong giờ phút lâm chung, dẫu dù minh mẫn tới đâu, ai cũng hoang mang sợ hãi, ai cũng ái ngại chẳng biết ôm giữ trong trái tim mình một ý niệm gì hay vứt bỏ một ước mộng gì. Tâm ạ ! Tôi hiện như người du khách sắp ra đi, bỏ xa cố quận nhưng đến giây phút phải lên đường vẫn chưa làm xong hành trang, vẫn lúng túng với những kỷ niệm đẹp và những kỷ niệm day dứt buồn …

Màn hai

Dũng ngồi sau bàn,suy tư như đang viết. Vang vọng trong phòng tiếng hắc tiêu(clarinette) đánh bài “Hoài Cảm” của Cung Tiến…Thổi hắc tiêu là thú tiêu khiển của Dũng…

Bỗng có tiếng điện thoại reo. Tiếng hắc tiêu ngừng bặt. Dũng ra ngồi trước bàn, quay mặt về phía khán giả, từ tốn cầm lên điện thoại.

Dũng: Allô, allô…

Một mảnh tường sau, dàn cảnh sân khấu, là màn the. Ánh đèn sau bật lên; khán giả thấy sau màn the bóng người đàn bà đang cầm điện thoại. Tiếng nói to và rõ ràng đủ nghe cho cả khán trường…Đó là Loan, người yêu của Dũng.

Loan: Em đây! Em nhận được bức sơn dầu Nguyễn Gia Trí, anh gửi đến rồi….Mấy ngày nay, anh ở đâu vậy, để em lo, để em khóc?

Dũng: Anh vẫn ở Sài-Gòn!

Loan: Sao anh không tìm đến thăm em, hay ít nhất điện thoại cho em?…Anh khoẻ không?…

Dũng: Thật ra, anh mới về Sài-Gòn hai ngày nay. Cả tuần trước, anh ở làng Báo Chí, An Phú, Thủ Đức. Anh mượn được của một người bạn một căn nhà hoang ở ngay bên rạch An Phú. Anh đóng vai dân nghèo. Sáng ra, nhìn mặt trời mọc ở chân trời, nhìn chim bắt cá lượn xà trong bụi dừa nước Khi nước xuống thấp, trẻ con lội xuống rạch mò bùn bắt cá bắt tôm..Anh mua mấy con về rán, tự nấu nồi cơm, luộc rau xanh… Anh sống an bình lắm, em ạ! Không đau đớn, không buồn khổ…Phải công nhận khi thanh thản,an bình hạnh phúc, anh nhớ tới em rất nhiều…

Hôm qua và hôm nay, anh đi lang thang trong thành phố, qua nhà em nhiều lần, nhưng anh không dám vào vì sợ lộ tung tích. Anh cũng không gọi điện thoại cho em, vì sợ làm luỵ tới em…

Loan: Em có làm gì đâu mà anh sợ luỵ tới em!

Dũng: Trưa hôm nay, em đi lễ ở chùa Đại Giác, đường Công Lý. Anh đứng ngoài cửa sau em, nhìn vào. Anh không cho em biết vì anh không muốn em thấy anh như một cụ già ăn mày bẩn thủi. Anh lặng lẽ đứng nhìn em. Ôi! Em vẫn thanh tao, lộng lẫy như thưở nào…Cái thưở em là thiếu nữ mặc áo dài trắng, môi son đỏ vẽ trái tim kiểu tài tử Danielle Darrieux, tóc bồng bềnh thời thượng. Tuổi trẻ của anh và của em!

Anh nhìn em  và anh thổn thức tự hỏi sao anh đã không biết đón em về để chúng ta sống bên nhau…

Anh viển vông, hoài bão cao siêu không thực tế. Anh cứ chạy theo lý tưởng nhân sinh xã hội không thích ứng với định mệnh của đất nước. Anh quá chân thành, anh quá lãng mạn trong hành động chính trị để em phải bao nhiêu lần tiễn đưa anh…Tiễn đưa anh ở tả ngạn sông Đà để lên Lào Cai trốn thực dân Pháp. Tiễn đưa anh ở bến Hạ Long theo thuyền chài sang Tầu trốn giặc Nhật. Rồi xa xa, trên đường đôi Hà Nội nhìn anh trèo lên nấp trong xe nhà binh của tướng Lư Hán để trốn Cộng Sản. Nửa đời, em chỉ  lo đưa tiễn anh….Em một mình ở lại.

Rồi một ngày, em cũng phải đi lấy chồng…

Loan: Bây giờ, chúng ta hãy cùng nhau đi trốn, anh!

Em có người em họ xa có một nóc nhà nhỏ nằm trong rừng Đơn Dương, cạnh đà-Lạt. Chúng ta có thể ở đấy bao nhiêu lâu cũng được. Anh chịu khó ẩn mình. Chính quyền này chẳng còn có bao nhiêu nữa đâu rồi sẽ tan rã; cái án tử hình của anh cũng không còn nữa khi cái ông tổng thống này không còn chức vị…

Em sẽ lo sức khoẻ của anh. Nấu gạo lức muối mè, rau luộc với cá hấp…Anh không được uống rượu. Có người chỉ cho em thang thuốc Bắc, uống trị được mọi bệnh sơ gan. Em đã bốc sẵn mấy thang thuốc rồi….

Ở rừng Đơn Dương, anh sẽ nằm nghe tiếng suối, tiếng thông reo, vượn kêu, chim hót…Anh sẽ khoẻ và sống rất lâu. Anh thanh thản, nghĩ lại viết truyện như xưa…Anh có thể viết hồi ký…

Dũng: Hồi ký của anh ư ? Hồi ký của anh nằm trong hai dấu ngoặc của quyển lịch sử cận đại Việt Nam.

Nhưng mà, Loan ạ, than ôi! Tất cả  đều quá trễ rồi…

Em nói sao vậy! Con trai em chưa trưởng thành, nó còn rất cần em!

Em cố quên anh đi, anh tiếc chỉ gưỉ lại được cho em một kỷ vật nhỏ, bức sơn dầu Đạm Thuỷ Loan, Nguyễn Gia Trí vẽ ở Hồng Kông.

Đêm qua, anh ở trú một căn phòng, có cửa sổ nhìn ra bến Sài-Gòn. Trời sáng trăng vời vợi. Anh nhìn những chiếc tàu với ánh đèn le lói đi xa dần. Anh nhìn những đám mây trắng bay lãng đãng rồi tan biến trong vũ trụ. Anh nghĩ tới  mối tình của em. Nó cũng đang đi sâu dần vào cõi vô tận của hồn anh…

Dũng nhẹ nhàng đặt điện thoại xuống. Ánh đèn hậu trường vụt tắt; Tâm hiện ra ngồi trên ghế sau bàn.

Tâm: Anh Dũng ! Anh buồn tiếc gì nhất trong đời?

Dũng: Tôi tiếc thương mối tình của tôi với Loan. Tôi không cho Loan được một ngày vui. Tôi không cho tôi một ngày an bình bên Loan…Tôi cứ chạy theo ảo ảnh gì tôi chẳng biết….

Tâm: Sao anh lại quên những ngày ở Sầm Sơn, anh cùng Loan đi dài theo bờ biển cát và rồi cùng nhau trèo lên núi Vọi…Sao anh lại quên những chiều hè, khi mặt trời lặn sau dãy Ba Vì và khí trời mát dịu, anh với Loan cùng ngồi ăn bánh tôm bên hồ Tây, Hà Nội, rồi theo nhau đạp xe trên đường Cổ Ngư, vòng hồ Trúc Bạch theo đường Yên Phụ mà về…Rồi đến chí thu Hà Nội, hoa gạo rơi phủ phất, anh nhặt lá bàng làm một bó mang tặng Loan, Loan chỉ cười và nói : “Anh điên nhỉ !”…

Dũng: Đúng thật! Người ta chỉ nhớ những nỗi buồn se sắt. Những ngày vui thì vội qua mau…không kịp sống thì đã là ảo mộng…

Im lặng

Dũng: Nhưng Tâm ơi!

Tôi tiếc thương vô cùng những bạn đồng hành của tôi. Xấp xỉ tuổi ba mươi, chúng tôi thi nhau làm thơ, viết văn..gây phong trào văn nghệ.

Chúng tôi ước mơ với tâm hồn và lý trí cùng nhau xây dựng một đất nước mà mỗi gia đình đều có một “ Mái nhà tranh ánh sáng”, bốn bức tường đều mở để đón gió bốn phương. Một đất nước mà người dân ý thức cuộc đời thanh đạm, cần cù và tự trọng với phận mình; thanh niên ai cũng mang nặng hoài bão học hỏi hiểu biết để ra tay xây dựng xã hội…Chúng tôi viển vông, lãng mạn, chúng tôi ngây thơ tin ở con người nhân đạo và chân thành, rộng lượng và thông cảm tìm hiểu…Tin ở một dân tộc mà chúng tôi biết đoàn kết, xoá bỏ những kỳ thị giàu sang nghèo hèn, tư tưởng khác nhau, phân chia tranh giành quyền lợi…, một  dân tộc nhất chí, đồng lòng đứng lên chống thực dân, giải phóng đất nước để cùng nhau tổ chức một xã hội công lý, tự do dân chủ và bác ái…

Nhưng than ôi! Định mệnh của đất nước đã nằm trong tay của đảng Cộng Sản Việt Nam rồi. Họ chiếm được chính quyền. Họ có súng ống. Họ có bộ máy áp chế. Mệnh danh nhân dân, mệnh danh xã hội chủ nghĩa, họ thủ tiêu tất cả những tổ chức đảng phái, thân hữu không dưới quyền độc tài của họ…Chỉ trong một đêm thôi những người bạn của tôi bị thủ tiêu hết….Tôi may trốn thoát được, núp theo bóng của đoàn quân Lư Hán…Nhưng Thái, tác giả quyển :” Phạm Thái, chiêu lỳ tráng sĩ”, nhưng Phong, thi sĩ mà tác phẩm mai một vì chưa kịp công bố…Thái và Phong không còn nữa, thân xác chôn vùi ở nơi đâu? Tôi muốn khóc, khóc cho Thái, cho Phong, cho tôi…Khi xưa, Nguyễn Thái Học đã biết khóc, nhưng khóc vì tổ quốc, nước mắt âm thầm giàn giụa dưới những viên đạn, nhưng là những viên đạn của kẻ thù ngoại bang của dân tộc, bọn thực dân bóc lột, chính quyền thực dân Pháp…

Im lặng

Dũng: Nhưng làm sao cưỡng được bàn tay định mệnh của lịch sử…Bánh xe lịch sử đã quay! Nghiến nát bao nhiêu sinh mệnh, gây lên bao nhiêu oan trái. Ai giết ai? Ai đã tàn bạo tra khảo ai? Vụ án  Ôn  Như  Hầu, lịch sử rồi đây có trả lời không? Vạch mặt ra những ác quỷ?…. Rồi Nam Cao đã chết thật vì sao, có phải trên đường trốn vào Tề?    Vì cớ gì Nguyễn Bính, Đoàn Phú Tứ phải chết trong đói khổ?…Ai thật là thủ phạm gây những vụ tàn bạo tố khổ để hàng trăm ngàn người bị oan nghiệt?…

Tâm đứng lên, đi ra bên Dũng. Tâm đặt một bàn tay an ủi trên vai Dũng.

Im lặng

Dũng: Mà thật! Cái chết của Thái, của Phong,..những mất mát, những ngõ cụt của đời tôi, tất cả có ví gì trước nỗi thống khổ lớn lao của cả dân tộc. Tâm phải nhớ, hai mươi năm qua, chúng ta đã thấy gì?

Hàng triệu người chết đói năm 1945.

Nhưng chưa đủ ! Trăm ngàn thanh niên chết trận trong cuộc kháng chiến chống Pháp.  Những cái chết này có cần thiết  không? Hay chỉ vì bàn tay định mệnh của lịch sử đã bắt buộc đất nước chúng ta nằm  vào trong chiến tuyến đấu tranh đối lập giữa những cường quốc thế giới…

Ôi! Bàn tay của định mệnh. Chúng ta còn phải sống đây, không biết bao giờ cho hết, tang thương đổ vỡ, gia đình tan nát, anh em giết nhau trong cuộc nội chiến tương tàn, chiến tranh của ý thức hệ, chiến tranh giai cấp trên những hận thù giả mạo…

Cái ngày thanh bình rồi có đến không trên mảnh đất này? Những bông hoa khi đó chẳng hay có còn biết nở trên vùng đất cháy? Tâm ơi ! Tôi ước mơ được thấy cái ngày thanh bình, trẻ em vui ca trên những con đường làng của chúng ta. Tôi mơ  để mà tự an ủi…

Dũng đứng lên, đi ra trước sân khấu, trầm tư nhìn xuống đường…

Dũng: Hôm qua tôi lạc lõng qua chợ Trương Minh Giảng, trước đại học Vạn Hạnh. Tôi để ý nhìn những thanh niên ra vào đại học. Tôi ngắm nhìn những tà áo trắng, những bộ mặt thanh niên tuấn tú. Sao họ hồn nhiên vui vẻ, tíu tít hẹn hò ngày mai…Để mắt nhìn theo đám sinh viên, lòng tôi bỗng tràn đầy hy vọng, dịu sáng trong tâm hồn một niềm tin, niềm tin ở cái gì rất linh thiêng của dân tộc…

Linh thiêng gì? Có phải là cái khả năng chịu đựng và sống lạc quan? Hay là cái tiềm năng huyền ẩn đã cho phép dân tộc chúng ta tồn tại và lớn lên trong ba nghìn năm qua?

Tôi vừa bước vừa suy tư, an bình và thanh thản…Bỗng có tiếng gọi: “Ông Dũng !”

Giật mình ngoảnh mặt lại, thì ra là nhà thơ Cái Bang của thời đại. Nhà thơ chống gậy tre, mặc áo rách, đi chân không, lộ hai ngón chân giao chỉ, trên vai nhảy nhót một con vượn vàng.

Nhà thơ nói: “Ông đi đâu vậy? Đi trốn hả? Sao  ông lại trốn cả chính mình? Thôi hãy về đi…Tìm một cây dừa, với một túp lều cỏ mà nằm để tìm ra chính mình…Nhớ lắng nghe tiếng bom đạn đang dội khắp nơi trên quê hương! Bom đạn của tình thương đó!”

Tâm: Bom đạn của tình thương?

Dũng: Tâm không nghe lời Phật dạy sao?

Con đường tìm đến Phật, con đường tìm đến Niết Bàn là con đường đi qua cửa khổ…

Tiếng thống khổ của người mẹ ôm xác con. Giọt nước mắt của người vợ mà chồng đã mất tích nơi chiến trường. Những đứa bé của chiến tranh, không cha không mẹ, lang thang cầu thực…

Trong tranh tối tranh sáng của đời loạn, người ta cướp bóc, chiếm đoạt tài sản của nhau, kẻ hèn lập bè đảng để đoạt chính quyền, kẻ trung trực bị thủ tiêu hay lưu đầy, ai ngay ai nguỵ, ai cách mạng ai phản cách mạng…Bao nhiêu điều oan trái…

Đó là những khổ đau của định mệnh. Đó là tình thương của bom đạn. Vì đó, Tâm ạ, là ải khổ mà dân tộc chúng ta phải đi qua, để tìm lại tinh hoa truyền thống ngàn năm…

Im lặng

Dũng: Treo trên vai án của con người, treo trên đầu án của trời đất, (nhìn đồng hồ) tôi còn hơn ba ngàn giây nữa để mà sống…Con đường thất bại mà tôi đã đi qua, con đường khắc khoải tiếc hối mà tôi đã sống, chẳng hay có đưa tôi đến giây phút linh thiêng cuối cùng biết tự nhìn tôi với đôi mắt chính trực, tìm rõ ra tôi dưới chiếc kính vi phân của lòng mình…

Màn Ba

Màn cảnh trống.

Hạ đi vào khiêng khay sắt, trên có xô rượu sâm-banh cùng ba ly uống rượu sâm-banh. Hạ để khay trên bàn chè thấp rồi đi ra.

Dũng và Tâm cùng nhau từ hậu trường đi ra. Hai người đều đóng bộ, đeo cravate như sửa soạn dự một tiệc rượu…

Hai người đến bên bàn chè. Dũng trịnh trọng mở chai sâm-banh. Dũng rót vào hai ly, đưa một ly cho Tâm, còn tự mình nâng một ly và nhấm thử.

Dũng: Được, rượu đủ lạnh và đủ ngon.

Chỉ tiếc không có Loan để chia với chúng ta một ly rượu.

Dũng đưa ly rượu lên cao ra dáng mời Tâm, nhưng chưa uống.

Dũng:         Xa đi và xa đi

                   Bờ sông ta đã biết

                   Ánh sáng của ngày xưa

                   Của ngày xưa ta lớn

                   Quen em

                   Đời có vị đắng

                   Nhưng nếu người còn mang tặng ta ly rượu

                   Ta nhận ao đầy

                   Như sông nước

                   Như đất trời của lòng ta

                   Ôi quá độ!

Dũng và Tâm cùng cạn ly.

Tâm: Anh đầy lòng yêu đời và ham sống!

Tâm ngồi xuống trên ghế bành. Dũng vẫn đứng.

Dũng: Đó là vấn đề đó, Tâm ạ!

Khi họp với các anh em âm mưu ám sát tổng thống, lật đổ chính quyền; trong thâm tâm, tôi đã tự nhủ: “cuộc âm mưu này sẽ không đi đến đâu !”.

Chúng tôi chỉ là những người trí thức đầy nhiệt huyết, ước mộng cao xa vì tổ quốc, vì dân chủ, vì bác ái…Nhưng sau lưng chúng tôi làm gì có hậu thuẫn vũ lực mật kín, không cơ sở vật chất tài chính vững chắc. Chúng tôi chỉ có lập trường tư tưởng, minh triết chính trị, cảm nhận sự hoang mang phẫn nộ của người dân trước nội chiến tương tàn. Chúng tôi làm sao có thể đảo ngược thời thế.

Thế mà tôi vẫn tự nguyện làm thích khách, ai cũng nghĩ tôi là người duy nhất có điều kiện để đến gần tổng thống.

Tuy biết đó chỉ là một cử chỉ vô vọng, không mang lại gì cho ngày mai, tôi vẫn nhận trách nhiệm bắn giết tổng thống, chính vì tôi muốn sống đấy, Tâm ạ!

Tôi muốn sống tận cùng cái dấn thân tuyệt đối của một tâm hồn đơn sơ, hồn nhiên chân thành sống chết vì lý tưởng…

Nhưng đến khi phải đưa súng bắn chết một người, chưa đưa tay lên, tôi đã run lập cập…Làm sao tôi giết được một ai! Giết một ai tức là tôi phản cái gì tôi vẫn coi là ý niệm thiêng thiêng nhất của loài người: tôn trọng cái quyền sống của mỗi người.

Tâm: Anh thật là nhà văn.

Dũng: Nhà văn là con người đầy mâu thuẫn. Họ tưởng họ cảm nhận được thế nào là thiện thế nào là ác.

Mỗi khi họ rung cảm về tình yêu, thì tình yêu mà họ thêu dệt đều mang sẵn mầm mống của sự chia ly hay của sự phản bội.

Mỗi khi họ muốn tả thực tế xã hội, thì tất cả đều nửa tối nửa sáng, không rõ đâu là thiện đâu là ác, kẻ có tội lại là người hùng đáng thương, kẻ thành công chỉ tượng trưng cho cái mặt trái giả dối của xã hội.

Tuy nhiên! Tôi hối tiếc đã không biết sống tận  cùng cái nghiệp nhà văn của tôi.

Tôi chìm  đắm hăng say hoạt động…trong cái tự tin mù quáng.

“Anh phải chết”,”Đôi ngả”,”Bướm bay”… đều là những tiểu thuyết, văn chương tức thời, truyền đơn kêu gọi cho phong trào văn học :Văn mới, Thơ mới.., đòi hỏi giải phóng tư tưởng của thanh niên thời đại.

Tôi đã viết vội vã, hời hợt. Có tâm hồn, có nhiệt huyết đấy, nhưng thiếu khoảng cách trầm tư  để vượt khỏi thân phận, lên cao nhìn xuống, nhìn vào lịch sử của dân tộc, vào xã hội, vào cả chính tôi nữa…

Im lặng

Dũng: Nói cho cùng, Tâm ạ, chúng ta tất cả chỉ là những kẻ lưu đầy. Cái nhà chúng ta ở không phải nhà của chúng ta. Chúng ta đều là những kẻ lạc loài, như chiếc thuyền đứt dây không bến đậu, trôi dạt như lá bèo trên sóng nước!

….

Chúng ta đây lớn lên với thế kỷ này. Vừa thoát khỏi vòng hủ lậu quan lại phong kiến, thì nhận ra cái đê hèn của lớp quan lại hầu hạ chính quyền thuộc địa. Vừa hé mắt học hỏi tư tưởng văn minh thế giới, tràn đầy hy vọng với “Mặt trận bình dân”, thì thế giới đã sa vào đại loạn, đại chiến thứ hai…

Toàn Đông Dương bị giày xéo dưới gót giầy sắt của phát xít Nhật. Bọn chính quyền thuộc địa Pháp làm tay sai cho quân phiệt, cũng hùa theo đàn áp, kiềm toả mọi tư tưởng. Chưa hành động, chúng ta đã là người thất bại, bị bắt bớ giam cầm, chúng ta những người trí thức lạc lõng bất lực trước tao loạn của thời đại.

….

Cũng thương cho bọn chính quyền “Quốc gia” ở miền Nam này. Họ ngu tối, hủ lậu, hoang mang chỉ biết nghe theo lời chỉ bảo của tài phiệt Mỹ. Họ là điển hình của chúng ta đó! Những tầng lớp xã hội Việt Nam thời đại này, những tầng lớp thương gia hãy còn non nớt chưa thoát hỏi đầu óc nô lệ, những chính khách không biết sao thích ứng  với thời cuộc, những gia đình bình dân chỉ biết tiêu cực ước mộng một xã hội ôn hoà bác ái…

…..

Ngay những kẻ tưởng dã thành công,  lãnh đạo nhân dân đánh đuổi được thực dân Pháp, tôi muốn nói, Tâm ạ, về những lãnh tụ của đảng Cộng Sản Việt Nam. Họ đã biết dựa trên hoang mang tuyệt vọng của quần chúng. Họ chiến thắng thật đấy! Tôi đã nghe thấy rồi tiếng rầm rộ của đoàn bộ đội, chân đi dép râu, đầu đội mũ cối, những tiếng đại bác vang lên lên từ Tây Nguyên lan tràn đến Nha Trang, Bảo Lộc, Tân Sơn Nhứt…Học sẽ “ giải phóng Miền Nam”. Nhưng để làm gì, nếu không là mù quáng tập tành nhắm mắt theo những tư tưởng ngoại lai Nga, Tàu?  Họ sẽ làm gì trên đất nước của chúng ta? Họ sẽ lập một xã hội như xã hội ngoài Bắc hiện tại. Độc tài phi lý, xoá bỏ những giằng buộc nhân tình, những cương thường luân lý gia đình bằng những chỉ thị buộc ai cũng phải giả dối sống cho “đảng”, cho “xã hội chủ nghĩa”. Họ còn muốn thần thánh hoá những người sáp và những người hề để thay thế những tín ngưỡng tâm linh ngàn năm của dân tộc…

Tâm ơi! Đất nước này còn phải trải qua một thời trắng đen đảo ngược. Xã hội tàn phá, xây dựng trên những giả dối. Những kẻ mới giầu, những kẻ chiếm đoạt được quyền hành đều là những kẻ đeo mặt nạ…

Thời tao loạn rồi cũng phải ổn định. Những xác chết  ướp đông lạnh rồi cũng phải tan rữa. Nhưng chỉ tiếc tôi không sống được hơn trăm năm để thấy sự trở về quân bình của trời đất…Tôi không còn sống để nói với con em sau này rằng: Đừng có vì đã sống trong một xã hội giả dối phi lý mà quên cái nhân tính của con người, đừng có  vì thế mà khuyển nho ôm giữ cái chân lông của mình để rồi chỉ muốn cá nhân hưởng thụ, chạy theo cái tiện nghi của văn minh kỹ thuật thế giới mà mất cái linh thiêng bản ngả, cái đạo lý làm người…

Dũng đi ra bấm chuông gọi Hạ.

Tâm đi khuất vào hậu trường.

Hạ đi vào.

Dũng:  Con có đồng hồ không?

Hạ: Dạ có.

Dũng: Cũng sắp sửa đến mười hai giờ đêm rồi đấy. Đêm nay, con chịu khó thức, để ý tới giờ đó. Mà có lẽ tiếng chuông chùa Vĩnh Nghiêm đánh vào lúc nửa đêm, rằm tháng tư, sẽ vang lên cho chúng ta nghe thấy…

Đúng nửa đêm, nghe tiếng chuông chùa xong,năm phút sau con nhớ ra mở cửa cho đại tá cảnh binh Liêm lên đây tìm cậu.

Con nhớ nhé!

Hạ: Con nhớ ạ.

Hạ đi ra.

Tâm từ từ hiện.

Dũng và Tâm cùng ra trước sân khấu, nhìn lên  trời.

Tâm: Đêm nay trăng rầm đẹp quá. Anh hãy nhìn đi, bóng trăng kìa, đang vời vợi qua ngọn si.

Dũng: Trăng rầm nên trăng đã bắt đầu khuyết.

Thành phố Sài-Gòn đang ngủ khuya, trong thiết quân  luật, chỉ còn những ánh đèn le lói…

Bàng bạc ánh trăng, chìm đắm trong im lặng vào khuya, tất cả trần gian là một Phật đường u tịnh. Nhắc nhở những dây tình, những luyến tiếc của cuộc đời. Nhắc nhở những ước mộng cao xa và những hoài bão không thành.

Tôi nhớ, Tâm ạ, cả những năm tháng lang thang, cô đơn lạc lõng ở xứ người.

Dũng và Tâm quay về bàn chè. Dũng rót đầy ly rượu của mỗi người. Tâm ngồi xuống ghế bành, Dũng vẫn đứng ly rượu trong tay.

Dũng: Người ta có thể có súng đại bác, xe tăng để chiến thắng, diệt tan kẻ thù…Người ta có thể là nhà chính trị đại tài biết lôi kéo cả một  dân tộc vào một cuộc cách mạng trắng đen đổi thay. Người ta có thể làm ra phi thuyền bay lên vũ trụ, kỹ thuật tân tiến xáo trộn thiên nhiên và môi trường của nhân loại…

Nhưng đến bây giờ vẫn không có ai nói cho chúng ta biết được thế nào là sống trọn trăm năm, trọn cái phận làm người..

Qua những hoài bão viển vông, qua những thất bại của đời tôi và nhìn lại…tôi đã làm được làm gì? Tranh đấu cho cái quyền tự do làm người! Nhưng thế nào là tự do? Tôi không biết…

Im lặng

Dũng: Tự do của mỗi người có phải là cái quyền đi tìm hạnh phúc riêng tư? Nhưng, Tâm ạ, hạnh phúc không có ở cái bể khổ này.

Tự do của mỗi người có phải là cái quyền ăn và nói? Để cõi trần này là một chợ vỡ, vàng thau lẫn lộn, không ai còn nghe ra tiếng nói của hiền giả, của thi nhân giữa tiếng la hét của tiểu nhân đứng tên cho tư lợi tiền tài và thế lực, của bần dân sỗ sàng và thô tục!

Có lẽ chúng ta chỉ tìm ra tự do nếu chúng ta có lòng tin chân thành và trong sáng, hay ngược lại biết hòai nghi, chìm đắm trong hư vô chủ nghĩa …

Tôi nghĩ tới giây phút mà người thanh niên chiến sĩ chọn hy sinh tính mạng mình cho một lý tưởng. Tôi nghĩ tới vị thánh hiền đời xưa chọn  lên núi ăn rau vi để dần dần chết đói và nhìn đời thị phi dưới đôi mắt  ngạo nghễ bàng quan.

Phải ! Có lẽ, có lẽ tự do chỉ là một niềm tuyệt vọng. Chúng ta tự giải thoát khi chúng ta đóng xong vở kịch, trang trải nợ nần, cắt đứt nhân duyên. Khi chúng ta không còn tín ngưỡng, phủ nhận Thần Phật. Khi chúng ta gào lên hỏi thế nào là sống, chúng ta gào lên những câu hỏi không có trả lời, và đạt tới tự do tuyệt đối trong cái quyền chọn đi vào cõi chết.

Tâm ngước đầu hẳn lên nhìn Dũng và lẳng lặng nâng cao chén rượu. Dũng cũng quay lại nhìn Tâm và nâng cao chén rượu. Hai người cùng cạn ly.

Dũng: Nếu xã hội loài người bao giờ cũng suôn sẻ, không gian hùng, không tội ác. Nếu xã hội loài người không có những bất công, không có mặt trái, chỉ có những thành tựu của chính nghĩa thì chắc không có chúng ta đêm nay, nhìn trăng, lòng trắc ẩn, tràn đầy khắc khoải…

Tình yêu cũng  thế vậy, chỉ chợt đến rồi chợt đi, để chúng ta u hoài, nuối tiếc. Có người chúng ta chỉ gặp một lần, để rồi man mác nhớ từng cử chỉ, nhớ từng lời nói…

Dũng im lặng một hai phút và đến ngồi trên ghế bành trước mặt Tâm.

Dũng: Tôi nhớ mãi, tôi nhớ cái ngày buồn thảm nhất trong đời: ngày mồng một Tết Bính Tuất ở Hồng Kông…Người ta vui vẻ đón xuân đó, xác pháo phủ đầy đường nhưng trời đất mang sẵn một màu ảm đạm. Đầu năm 1946, nội chiến ở Trung Quốc trở nên vô cùng khốc liệt. Hồng Quân đã chiếm lãnh Mãn Châu, đang từ đó và từ sa mạc Gobi đánh vào Trung Nguyên. Còn tôi nhìn về quê hương đất nước chỉ thấy sương khói hứa hẹn những năm dài máu lửa. Bao nhiêu bạn đồng hành của tôi đã bị thủ tiêu,….nhưng còn những người thân của tôi rồi đây sẽ ra sao trong cơn vũ bão…

Chính trong những giờ phút buồn thảm đó, tôi lại có hạnh phúc, tình cờ gặp lại hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí đang bình thản ngồi bên bến nhà thuyền vẽ Đạm Thuỷ Loan. Hoạ sĩ thấy tôi chỉ gật đầu không nói. Nhưng hôm sau, tôi tìm lại, hoạ sĩ lặng lẽ tặng tôi bức sơn dầu vẽ Đạm Thuỷ Loan mà tôi thường hằng treo trên tường đó.

Rồi mãi bao nhiêu năm sau,…mới hai tuần trước đây thôi, tôi mới gặp lại hoạ sĩ. Khi bị người ta lùng bắt, tình cờ đi qua xưởng vẽ của hoạ sĩ, tôi vội lẩn vào. Hoạ sĩ mải miết mài vóc, chỉ quay đầu lại một chút, nhưng lần này họa sĩ nói:

Chào ông Dũng ! ông đến gặp tôi, có thể   hỏi gì tôi không biết, nhưng tôi biết tôi không giúp ông được.

Mỗi người chúng ta phải tìm ra cái Đạo của chính mình. Đi tìm khi đứng khi ngồi, như chính tôi đây đang mải miết mài sơn.

Tôi mài và thấy màu sắc hiện dần, những vỏ trứng đang vẩn lên và xê dịch…, tôi cảm nhận thấy cái lý vô thường luân lưu của trời đất. Tôi thật không biết còn sống  hay chết nữa.

Khi ông hay tôi, chúng ta tìm ra, dù trong một giây thôi cái Đạo của mình, chúng ta khi đó sẽ là giọt mưa lung linh nhỏ bé rơi vào biển cả, nhưng sẽ gợn một lớp sóng lăn tăn đến tận chân trời…

Tôi nhìn quanh những bức sơn mài của hoạ sĩ bầy la liệt. Tôi tự nhủ hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí khiêm tốn thật.

Hai trăm năm trước, đất nước chúng ta cũng trải qua một thời đại đại loạn : Trịnh Nguyễn phân tranh, Nguyễn Huệ Quang Trung phá giặc Nguyên, rồi Nguyễn Ánh lập ra triều Nguyễn…Nhưng cái gì còn lại, hơn cả những lâu đài của triều đại Nguyễn Gia Long? Còn lại là những câu thơ của Kiều, cái Đạo của Tiên Điền Nguyễn Du. Phải rồi đây, khi tất cả đều lắng lại, chỉ còn những giọt lệ trong sáng của người dân, khi những mặt nạ không còn che đậy được cho ai nữa và sự thật của tình thương sẽ hiển hiện, có lẽ chúng ta sẽ biết nhìn lại thời đại lịch sử của chúng ta qua những bức sơn mài của hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí.

….

Cái đạo của chúng ta cũng là con đường đấy, Tâm ạ.

Con đường  của định mệnh hay con đường mà chúng ta chọn. Khi con người ra đời, thì cũng là lúc rạng đông, mặt trời mọc ở chân trời. Chúng ta ai cũng chọn về hướng đông của ánh sáng. Rồi chúng ta  tiếp tục đi theo định mệnh, theo lý trí, theo cái Đạo của lòng mình. Ngay cả đến khi mặt trời đã ngả ở phương tây. Rồi sau lưng, mặt trời lặn lúc nào không biết, chúng ta cứ tiếp tục  đi trong tranh tối tranh sáng để vào đêm…

Đi vào cõi chết ! Thản nhiên qua ranh giới của sự sống và sự chết ở nơi nào?

Chúng ta đi về phương đông. Biết đâu  nhỉ! Ở chân trời vĩnh cửu kia, một mặt trời khác lại mọc, chiếu toả ánh sáng vào tâm linh của chúng mình…

Tiếng chuông chùa bỗng vang lên. Dũng cầm ly rượu của mình, lặng lẽ đi về đứng sau bàn. Tâm rót đầy ly rượu của mình và cả ly thứ ba, chưa có ai đụng tới. Tâm mang cả hai ly sang đứng trước bàn. Tâm rút từ túi ra  một viên thuốc bỏ vào ly rượu mới. Tâm chờ Dũng cạn hết ly của mình để đưa cho Dũng ly rượu thuốc….Dũng gật đầu chào Tâm. Hai người cùng nâng rượu trong khi màn cảnh từ từ hạ xuống…Tiếng chuông chùa vẫn vang lên như thúc giục…

Hết

Ngô Văn Tao

http://www.gio-o.com/ngovantao

© 2008 gio-o