Ngô văn Tao

THƠ   NGÔ  KHA

 

Ngụ ngôn của người đăng trí

 

                            

Sắp đến ngày sinh nhật của Trịnh Công Sơn (28.2.1939), tôi hồi tưởng những ngày uống rượu, bàn luận, làm thơ, vẽ và viết  nhạc của T.C.Sơn với bạn bè. T.C.Sơn không phải là người mang những vấn đề xă hội, chính trị ra bàn căi. Nhất là trong bối cảnh lịch sử Việt Nam nửa thế kỷ qua, và cho đến nay hiện tại, những vấn đề xă hội chính trị không phải là những vấn đề công khai bàn luận giữa quần chúng. Nhưng ngay khi bàn luận về nghệ thuật, T.C.Sơn cũng là người rất ít nói, lắng nghe nhiều như chỉ mơ màng tiếp nhận tiếng ồn ào xung quanh để lưu giữ trong tiềm thức sự sống động của cuộc đời, những chuyện đời buồn hay vui làm bối cảnh trong thế giới nội tâm cho sáng tác nghệ thuật của chính ḿnh.

 

Tuy nhiên mùa hè năm 1991, T.C.Sơn đưa tận tay tôi tập “ Thơ Ngô Kha” ( nhà xuất bản: Hội Văn Học Nghệ Thuật Thừa Thiên-Huế, 1991), cùng bàn riêng với tôi mấy lời về Ngô Kha. Ngô Kha, sinh năm 1935, cử nhân văn khoa và luật, giảng viên đại học Huế, làm thơ “siêu thực”. Thuộc thế hệ của T.C.Sơn, ước vọng đến công lư và sự thật, chịu ảnh hưởng thuyết “hiện sinh Jean Paul Sartre” với khái niệm tự do cá nhân, hoài băo t́m đến một xă hội nhân bản triết lư, Ngô Kha đặc biệt nữa đă từng có rất nhiều ảo tưởng về khả năng xă hội bản thân nhân sinh của mỗi con người. Theo ư tôi, Ngô Kha có ảnh hưởng không nhỏ đến T.C.Sơn; điều chắc chắn, T.C.Sơn âm thầm chia sẻ với Ngô Kha sự  tin tưởng ở con người, con người cô độc riêng tư tự t́m đến xă hội, đến t́nh yêu nhân loại. Hơn nữa cho đến khi v́ hoạt động tranh đấu xă hội cho hoà b́nh và cho công lư, Ngô Kha bị thủ tiêu năm 1973, Ngô Kha vẫn c̣n đính hôn với một người em gái của T.C.Sơn.

 

Biết tính T.C.Sơn không thích dài ḍng vu vơ bàn căi, tôi về đọc “Thơ Ngô Kha” và viết mấy câu b́nh luận dưới đây gửi lại T.C.Sơn. Nay t́m ra thấy lẫn trong những trang giấy của T.C.Sơn, tôi xin gửi đến bạn đọc “gio-o”, như nhắc nhở một kỷ niệm và đóng góp một vài nhận xét của chính tôi về nhà thơ Ngô Kha.

 

15.2.2008

Ngô văn Tao

 

 

                                               

Mỗi nghệ sĩ đều mang sẵn một vũ trụ riêng tư. Mọi sáng tác nghệ thuật đều chân thành phản ảnh cái bầu trời đơn độc đó. Thế giới của Bùi Xuân Phái trong hội hoạ! Thế giới của Trịnh Công Sơn trong ca khúc! Nhưng v́ sự cô đọng không rơ màu sắc của từ ngữ, nhưng v́ điệp khúc quá trầm lặng của bài thơ, người ta muốn t́m hiểu hay bước vào thế giới của thi sĩ, th́ người ta phải vô cùng nhẫn nại, thông cảm và đồng t́nh.

                       

“Ngụ ngôn của người đăng trí” là một bản hoà tấu dài không điệp khúc, là một bức đồ hoạ lớn “ trừu tượng và lập thể”. Người ta phải can đảm đọc ngay lần đầu toàn bộ, không tự hỏi, không thắc mắc để có thể cảm thấy cái “siêu thực” hay cái “trừu tượng” của bài thơ. Rồi sau khi xếp những trang thơ lại, người ta hăy t́m trở về ở một câu thơ nào đó, ở một đoạn thơ nào đó, hay ở những câu thơ nhặt nhạnh mà chính ḿnh tự xếp lại theo một thứ tự nào khác, và khi đó người ta sẽ ngộ ra cái rung cảm vô cùng sâu rộng của nhà thơ. “Ngụ ngôn của người đăng trí” là một bài thơ để “tạo dựng” ( de la poésie constructive). Nghĩa là chúng ta có thể thu nhặt những đoạn thơ không liên đới, rồi tự tạo cho ḿnh một bài thơ nói về sự không thể có của t́nh yêu, một bài thơ nói về sự ngắn ngủi của cuộc đời, một bài thơ  nói về cái phi lư tang thương của con người, của xă hội, của chiến tranh, của lịch sử….Và như thế, tất cả đều qua cái “trái tim dỏ máu” của nhà thơ.

                       

Tuy nhiên đọc “ Thơ Ngô Kha”, có lẽ tôi cũng có những cảm nghĩ của Trịnh Công Sơn, rằng c̣n một cái ǵ  chưa toàn vẹn, như  cho một mối t́nh không kết tụ, như cho linh cảm về một cuộc đời không đi được đến tận cùng.

 

Nhà thơ Ngô Kha đă bị thủ tiêu năm 1973, khi mới 38 tuổi! Là nạn nhân của thời đại tàn bạo chiến tranh Việt Nam vừa qua, một con người đă chết v́ một cái ǵ trong sáng, sống thật với ước mơ hoà b́nh nhân bản của ḿnh. “Thơ Ngô Kha” đáng là một tác phẩm lưu truyền của văn học Việt Nam. Nhà thơ có những câu sau đây:

 

………  tôi vốn mang trong người muôn quả tim

            như cây trên rừng nhiều lá

            sự sống từng giờ lay động bằng tiếng khóc trẻ thơ

            ôi trần thế

            lời châm biếm ngọt ngào như trái chín đong đưa

            thôi c̣n ǵ

            chuyện của Người Đăng Trí…

                       

Nhà thơ hăy cứ đăng trí, và “nằm yên trong nhà tù vĩnh cửu”. Chúng ta sẽ biết măi măi lắng nghe tiếng vang vọng của một tâm hồn khao khát tuyệt đối.

 

Saigon tháng 7.1991

 

Ngô văn Tao

 

 

http://www.gio-o.com/NgoVanTao