Hồ Đình Nghiêm

LÙI VÀO BÓNG TỐI

tản mạn

Tôi tới trễ. Họ vừa bỏ đi, chẳng lâu. Cỏ không mượt, đôi chỗ chẳng còn xanh. Nắng khô, thiếu gió. Những chân nhang bạc màu, những cụm hoa ủ dột. Mọi thứ ở đây lãng vãng chút hư hao, như chân dung một nghĩa trang buộc phải hội tụ ngần ấy điều. Cứng ngắt, chịu đựng trong câm tiếng. Tĩnh lặng.

Tôi mường tượng ra những bàn chân dẫm lên cỏ, loanh quanh, đó đây. Họ vừa ra về, tôi đứng một mình, buổi chiều có những vết bầm tím mà mây đang cố tha đi trước khi một hai vì sao hiện thắp. Ngày xưa, giữa mịt mùng thẳm sâu bất chợt có vì sao sáng vụt tắt, kẻ am hiểu những huyền nhiệm của trời đất sẽ than: Phương ấy, một người lỗi lạc vừa qua đời!

Tôi nhìn xuống vuông đá đen, họ vừa đến viếng “căn nhà dưới cỏ” và người hiểu chuyện đã rót tràn rượu mời chủ nhân tấm bia mộ có tên gọi Mai Thảo. Rượu làm mặt đá bóng loáng mặc dù đá cứng nọ không hề là thứ dễ thẩm thấu. Có lẽ đá biết uống rượu? Có lẽ đá cũng ngậm ngùi? Có Lẽ cũng là tựa một bài thơ của cố thi sĩ Bùi Giáng:

Người nằm ngủ thấy gì

Thấy rất nhiều nắng lạ

Những chùm bông rất xanh

Có lẽ bông là lá

Người nằm ngủ thấy gì

Chẳng thấy gì hết cả

Ngài thử nằm ngủ đi

Đừng hỏi gì hết cả.

Vì sao tôi nhớ tới Bùi Giáng? Vì nếu ông chết, ông mang một ước nguyện (vui thôi mà) là được cô Kim Cương đái xuống mộ ông (tại hạ) một đôi hàng nước mắt. Cuối bài thơ tinh nghịch ấy là câu: Ngậm cười nơi chín suối!

Tôi không có cơ may được gặp Bùi Giáng. Mai Thảo thì vỏn vẹn đúng 4 lần: Hai ở Virginia và hai ở Montréal. Ấn tượng: Cô đơn. Khó tiếp cận. Không mấy khi đứng, chỉ ngồi, xa luồng sáng đọng vũng. Vai nghiêng, rụt cổ, tóc lưa thưa. Ít nói, tuồng như trong đôi mắt mông lung ấy chả thấy ra người đồng điệu. Chủ nhân những trang văn mượt mà, đằm thắm chất thi ca chỉ uống, không đụng đũa vào thức ăn. Răng rụng nhiều, thấp thoáng đôi ba cái đứng xiêu lạc. Và hút thuốc, nhãn Winston: “Bọn Montréal xem ra cũng khá văn minh. Không nhà quê như bên chốn tôi. Làm đếch gì mà anh cấm người ta hút thuốc!”. Chữ đếch của ông cũng chứa nhiều nhạc tính, không hằn học, nghe sướng. Lên bổng xuống trầm. “Về Việt Nam à? Về làm cái đếch gì?”.  Cực đoan? Không, tôi không nghĩ vậy. Tôi cũng thế, hết chỗ đi rồi sao, hở thằng nhà quê?

Ông bảo: Viết truyện, cậu phải cố tìm ra cái tựa thật bảnh. Như tôi: “Hồng Kông phía dưới chân”. Như viết về Kiều Chinh, tôi đặt tựa “Vai trò dưới nắng”… Cười. Rồi uống. Ly rượu vàng óng. Sắc diện không đỏ. Gầy, thường nghiêm nghị, mặt chảy dài. Một lát, lại tâm sự: “Tôi suýt làm rễ xứ Huế. Có vài trắc trở giữa tôi và Hà Thanh”. Ca sĩ Hà Thanh? Tôi thầm hỏi. Có phải nhân vật mà Bùi Giáng từng tung hứng:

- Hỡi mẫu thân Hà Thanh, mẫu thân tên thật là gì?

- Tên thật của tao là Lục Hà.

- Hỡi mẫu thân Lục Hà, lúc mẫu thân đẻ con ra đời, mẫu thân cảm thấy thế nào?

- Tao cảm thấy rất đau lòng.

- Tại sao đau lòng?

- Vừa mới sinh mày ra đời, mày đã già nua đến thế, làm sao tao còn có thể ẵm mày vào lòng cho mày bú, hử con!

Vô tình giữa Mai Thảo và Bùi Giáng có chút duyên thầm, với nhau. Mai Thảo viết “Một vài kỷ niệm với Bùi Giáng” có đoạn: Nhiều người cho rằng Bùi Giáng điên. Tôi chỉ muốn nghĩ thầm cho tôi là nếu có thêm được ít người điên như Bùi Giáng, thơ ca ta văn học ta còn được lạ lùng kỳ ảo biết bao nhiêu. Mất Bùi Giáng, thơ ta lại trở về với cái hữu hạn đời đời của thơ.

Chỉ bốn lần gặp, uống, trò chuyện, người chăm sóc tờ Văn dạo đó gây cho tôi nhiều điều cần học hỏi. Ông chẳng hề có ý kiến, phê bình một ai. Tốt: không khen. Xấu: không chê. Nôm na: Mặc xác chúng nó, hơi đâu… Một thằng nhà văn, ông nói, nó nên đứng trong bóng tối. Sân khấu, đèn màu các thứ, chỗ ấy chỉ thích hợp cho Hùng Cường, Mai Lệ Huyền…

Bóng tối. Tận cùng của nó là vô thanh, là cát bụi. Rượu mà ai vừa rót xuống mồ là biểu tỏ một lòng cảm thông, cái sự hiểu nọ như thấm ướt vào đá. Tôi nhìn xuống, một bề mặt trơn láng phản ảnh một đám mây đang trôi, in vào. Ông đi trước, có lẽ thế hệ sau ông đã nhìn ra một lối mòn huê dạng trên cỏ úa. Hãy đi bằng chính bước chân bạn, lối khác, đừng dẫm theo tôi. Ông nói, men cay không hề cướp ở ông sự tỉnh táo.  

Tôi không biết khu Phước Lộc Thọ nằm ở đâu. Tôi chẳng thấy mặt ngang mặt dọc Sài-gòn nhỏ. Tôi không biết căn phòng bé tí nằm sau quán Song Long tọa lạc chốn nào. Tôi còn giữ những lá thư ngắn mà Mai Thảo gửi, với vai trò người chăm sóc tờ Văn và “xin bạn một cái truyện ngắn để kịp đi trong số tới. Và gửi sớm cho thì rất quý”.

Tôi quý thứ bút tích ấy nên không đốt thế nhang đèn vàng bạc hàng mã. Tôi giữ cho đến hồi chính mình thực thi “Vai trò trong bóng tối”. Xuôi tay. Uống ư, một ngụm chiều rơi lệ. Và một bình đêm rót thật đầy. Đó là lời than của Mai Thảo. Và tiếng thở dài của Bùi Giáng: Xa nhau chừng đó cũng vừa, gió trần gian lạnh có chừa ai đâu.

Xin giã biệt hai vì sao rơi giữa trần gian lạnh.

Hồ Đình Nghiêm

Viết sau khi nhìn những tấm ảnh có chủ biên Gió-O từ bắc xuôi nam viếng mộ cố chủ nhiệm tạp chí Văn.

Những trích đoạn của Bùi Giáng lấy ra từ cuốn “Đười Ươi Chân Kinh”. Sách do nhà xuất bản Nhã Nam phát hành, 2011.

http://www.gio-o.com/HoDinhNghiem.html

© gio-o.com 2013