Gió O phỏng vấn nhà văn Trần Thị Trường, Phó Chủ Tịch Trung Tâm Quyền Tác Giả Văn Học Việt Nam vừa được thành lập tại Hà Nội, về vấn đề bản quyền của các tác giả Việt Nam trên Net.
Nhà văn Trần Thị Trường tác giả của tập truyện ngắn Thời Gian Ngoảnh Mặt vừa được bầu vào chức vụ Phó Giám Đốc Trung Tâm Quyền Tác Giả Việt Nam.
Tưởng cũng nên biết, đầu mùa thu năm nay 2004, Việt Nam vừa chính thức gia nhập những quốc gia thi hành Công ước Berne. Công ước Quốc Tế Berne bảo vệ quyền tác giả đối với các tác phẩm văn học nghệ thuật, khoa học đã được bảo hộ tại các quốc gia thành viên.
Gió O: Trung tâm quyền tác gia? Văn học VN có hàm nghĩa gì?
Gió O : Bất cứ tác giả nào cũng có thể nhận trợ giúp từ Trung tâm này hay chỉ có các hội viên đóng tiền nguyệt liễm mới nhận đợc sự giúp đỡ?Trần Thị Trường: Trả lời cho câu hỏi 1 và 2 : Hàm nghĩa của nó được gói trong tên đã gọi: Trung tâm quyền tác giả Văn học Việt Nam, có tiếng Anh là : Vietnam Literary Copyright Center (gọi tắt là VLCC), hiện nay là tổ chức của Hội Nhà văn VN, được ra đời và hoạt động nhằm mục đích thực hiện việc bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm văn học Việt Nam, chủ yếu là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam và những công dân Việt Nam có tác phẩm văn học sử dụng tại Việt Nam, đồng thời tuyên truyền và phổ biến kiến thức về quyền tác giả cho các tác giả văn học Việt Nam.
Như vậy đối tác của VLCC là ai chúng ta đã rõ. Tuy nhiên, ở đây có hai từ chủ yếu, nên ta có thể hiểu có cả những đối tác khác được nhận sự trợ giúp của VLCC, nhất là kể từ 26/10/2004 Việt Nam chính thức gia nhập khối các nước thực hiện công ước Berne. (Tôi không hiểu khái niệm “Các hội viên đóng tiền nguyệt liễm”, vì ở Hội Nhà văn VN các hội viên không phải đóng một khoản tiền nào, trừ lệ phí hàng năm là một khoản rất nhỏ so với thu nhập của một người lao động. Và tôi nghĩ nếu có tổ chức nào mà hội viên của nó phải đóng tiền nguyệt liễm thì theo lẽ phải họ sẽ đòi được sự trợ giúp liên miên là điều chẳng có gì phải bàn).Gió O: Khi nói đến quyền lợi thì có cần Luật sư không? Hiện thời Trung tâm (VLCC)có Luật sư đại diện không?
Trần Thị Trường: Theo tôi biết ngay cả ở các nước tiếp cận sớm với Luật pháp, coi Pháp luật là rường cột xã hội, căn cỗi để xét đúng sai trong những hành vi, ứng xử thì ngày nay các nước ấy cũng thấy hoà giải là một biện pháp tốt. Hoà giải trong tranh chấp chuyện quyền lợi nhiều khi trở thành thứ yếu. Chưa kể đến, trong tiềm thức của người VN nói riêng và của con người sống ở các nước trong khu vực nói chung ẩn chứa lối tư duy tình nhiều hơn lý. Song, ngày nay tiềm thức ấy đang chuyển động, không chỉ vì xu thế hội nhập mà còn chính những biến chuyển khác của xã hội, người Việt nói riêng và người trong khu vực Châu Á-Thái Bình dương nói chung nhận thức rằng trong mọi sự nếu coi nhẹ phần lý thì không kịp với tốc độ phát triển hiện thời. Nói đến lý, người ta nghĩ đến vai trò của Luật sư (LS). Tôi biết, ngày nay ở Việt Nam một Khách sạn 5 sao đã vừa có LS, vừa có văn phòng thông tin-báo chí. VLCC có sự tham gia của nhiều luật sư có đẳng cấp.
Gió O: Thấy trên tờ báo (NLĐ 2/11/04) nói Trung tâm (VLCC) đã nhận nhiều vai trò nhưng không thấy có vai trò cố vấn pháp lý. Như vậy chuyện bản quyền (quyền tác giả) theo Trung tâm sẽ được giải quyết theo cách nào tình hay lý?
Trần Thị Trường: Ở câu trả lời trước cũng đã nói đến một phần câu hỏi này. Theo tôi, một tờ báo nào đó trong một bài báo, đôi khi chỉ nói một phần của thực thể mà tờ báo đó quan tâm, hoặc độc giả của tờ báo đó muốn biết không phải là nói đến tất cả những cái thuộc về một thực thể. Trong Lễ ra mắt, tổ chức ngày 2/11/2004, các văn bản như: Quyết định thành lập VLCC, Quy chế tổ chức và hoạt động của VLCC đã được công bố, trong đó nói rõ vai trò tư vấn pháp lý, phổ biến chính sách, pháp luật của nhà nước và các Công ước Quốc tế mà VN có tham gia về vấn đề quyền tác giả văn học của VLCC; Trong đó có cả những nhiệm vụ như: Theo dõi thực thi bảo hộ quyền tác giả đã chuyển giao cho VLCC; Hợp tác với các tổ chức bảo vệ quyền tác giả nước ngoài nhằm bảo vệ quyền lợi của các tác giả đã chuyển giao bản quyền; Bảo vệ quyền lợi của các tác giả chuyển giao trước các cơ quan nhà nớc có thẩm quyền, toà án, trọng tài và các tổ chức cá nhân khác…
Với những nhiệm vụ như vậy, chuyện lý hay tình hay cả lý cả tình chắc ai cũng rõ.
Gió O: Khi nó chung với thế giới bên ngoài vấn đề bản quyền chỉ được giải quyết bằng lý- luật pháp, Trung tâm (VLCC) có những dự tính nào để bảo vệ bản quyền của các tác giả bị ai đó ở trong nước cắp cuỗm, in ấn mà không có sự đồng ý của các tác giả ỏ bên ngoài VN?
Trần Thị Trường: Những câu trả lời ở trên đã thoả mãn phần 2 của câu hỏi này. Biện pháp, và cách thức nào để hoàn thành sứ mệnh đã được ghi trong chương trình hành động công bố vào Lễ ra mắt (2/11/2004) và đó cũng là phương châm xuyên suốt. Tuy nhiên, thế giới ngày một phát triển sinh động, VLCC lấy cái xuyên suốt cộng với sự nhanh nhậy, cập nhật trên cơ sở của tiến bộ loài người làm kế hoạch hành động cho mình. Đó cũng là cái đặc thù đáng tự hào của VLCC. Tuy nhiên, tôi ý thức rằng ngôi nhà VLCC của chúng tôi đang xây những viên gạch đầu tiên...
Gió O: Chị nghĩ sao về việc hiện tại trên internet có vô số tác phẩm của nhà văn trong nước được các cá nhân tự ý đưa lên mà không hề tham khảo với các tác giả ấy. Liệu Trung tâm (VLCC) có tiến hành một giải pháp nào để can thiệp về vấn đế bản quyền trên internet cho các tác giả VN không?
Trần Thị Trường: Trước khi nhận nhiệm vụ ở VLCC tôi không có đủ thời gian để tiếp cận hết với các tờ báo điện tử, một vài tờ mà tôi biết thì đều rất tôn trọng quyền tác giả, (các tờ điện tử đó đã thoả thuận hoặc bằng giao dịch thư, hoặc bằng hợp đồng, hoặc bằng nhiều hình thức khác nhau. Sự thoả thuận không chỉ được trị giá bằng quà tặng, tiền mặt, bằng thư cảm ơn… mà cũng bằng nhiều hình thức khác nhau. Sự thoả thuận luôn được coi là có tính pháp lý). Tuy nhiên, sau khi nhận nhiệm vụ tôi thấy VLCC không thể chỉ tiếp cận một vài tờ điện tử mà là tất cả báo điện tử, tất cả mọi ấn phẩm có sử dụng tác phẩm văn học. Chỉ có như thế nhiệm vụ của VLCC mới hoàn thành.
Gió O cám ơn nhà văn Trần Thị Trường
11-2004