TỰ DO CÙNG NGÔN NGỮ
50 Năm Văn Học Tiếng Việt Hải Ngoại 1975-2025

ký ảnh của Trang Hoàng

Quỳnh Iris Nguyen - de Prelle

Tự Do Và Con Đường Thi Ca
Đến Nghệ Sĩ Và Chính Trường 

Quỳnh Iris Nguyen – De Prelle thuộc thế hệ 8x, định cư ở Bỉ từ năm 2012. Đã từng làm việc trong sản xuất film độc lập và truyền thông tại Việt Nam từ 2003 đến 2012. Người sáng lập IVB - Trung tâm Liên văn hoá Việt Nam và Thái Bình Dương tại BXL với nhiều các sự kiện văn hoá Việt tại Bỉ. Tham gia các dự án nghiên cứu về di dân. Chuyên gia và nghiên cứu độc lập về văn hoá và ID văn hoá Việt.

Top 100 nhân vật Đổi mới và sáng tạo Việt Nam toàn cầu 2025 do AVSE tổ chức tại Singapoure tháng 2 năm 2025. Tư vấn chính sách và văn hoá, truyền thông.

Đọc thơ tiếng Việt và trình diễn tại các Liên hoan văn hoá và thi ca tại Brussels, nhiều thành phố khác tại Bỉ. Xuất hiện trong các tuyển tập thơ với nhiều ngôn ngữ khác nhau như tiếng Anh, Pháp, Hà Lan, Arab, Croatia, Nhật bản… xuất hiện trong các tuyển tập thi ca Việt Nam đương đại, trên các tạp chí văn chương tiếng Việt uy tín và nghệ thuật tại Hoa Kỳ...triển lãm thơ ca tại Bỉ….

Tác giả của bài thơ “Nỗi Buồn Trên Cây”, được chuyển thể thành film ngắn cùng tên hay Tôi 30, tham gia nhiều liên hoan film.

Viết báo về văn hoá, di sản, biến đổi khí hậu, sự đa dạng văn hoá…giới thiệu các tác phẩm và tài năng trẻ, phê bình nghệ thuật…

Là mẹ 2 bạn nhỏ, chăm sóc gia đình và kết nối sự đa dạng văn hoá, di sản của 2 nền văn hoá Việt Nam và Bỉ. Giữ gìn và tôn vinh văn hoá Việt qua cuộc sống, phong cách và các tác phẩm từ thi ca đến báo chí, mạng xã hội. Phát triển các giá trị nhân loại cho cộng đồng người Việt. Quan tâm đến các tài năng trẻ, thế hệ trẻ và đồng hành cùng các bạn sinh viên người Việt Nam tại vương quốc Bỉ. Tổ chức các sự kiện văn hoá cho cộng đồng người Việt Nam tại Bỉ.

Quan tâm đến các vấn đề đương đại như biến đổi khí hậu, bình đẳng giới, bình đẳng giữa các thế hệ, sức khoẻ và tâm lý phụ nữ, trẻ em gái...Tham gia tình nguyện các hoạt động xã hội và giáo dục trẻ em. Tham gia Đại hội Liên hiệp Phụ nữ tại Châu Âu lần thứ nhất tại Praha cùng các hoạt động

Tháng 10 năm 2024, lần đầu tiên là ứng cử viên hội đồng nhân dân các cấp tại quận Woluwe - Saint - Lambert, 1200 BXL, thành viên của Les Engagés, đảng cầm quyền chính phủ liên bang. Thành viên của Đại hội đồng và Hội đồng quản trị tại Wolu-Actions asbl của quận Woluwe Saint Lambert.

Nhà thơ NGHỆ SỸ ĐỘC LẬP HOẠT ĐỘNG XÃ HỘI của hội Phụ nữ như truyền thông, thông tin nội bộ. Đi bộ vì biến đổi khí hậu từ năm 2019 tại Bxl với hàng chục nghìn người….

Người sáng lập của Căn cước Văn hoá Việt Nam và Triết học của Tết, Gặp gỡ Việt Nam.

Triển lãm Tết Việt online từ 2020, 2021, 2022...

Thành viên Ban quản trị Tổng hội người Việt Nam tại vương quốc Bỉ nhiệm kỳ 2023 - 2026, tổ chức nhiều sự kiện văn hoá và cộng đồng tại Bỉ.

Đồng sáng lập Hội doanh nghiệp Việt Nam tại vương quốc Bỉ - VBAB .

Đồng sáng lập WE LOVE PHỞ tại Châu Âu 2024.

Đồng sáng lập Hội doanh nghiệp trẻ Châu Âu 2025 - VYBE.

Đồng sáng lập Hội trí thức Việt Nam tại vương quốc Bỉ và đại công quốc Luxembourg - ViLaB.

Giải thưởng Tác phẩm đầu tay của Du Tử Lê, Phát triển vùng Văn hoá của tạp chí Sông Hương, Giải thưởng viết về Phở của báo Tuổi trẻ,

Giải thưởng thơ Haiku Hà Nội, Giải thưởng Nơi tôi sống... Sáng kiến xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh….

Thế hệ blog và Facebook, mạng xã hội đầu tiên ở Việt nam từ những năm 2006, tổ chức offline và kết nối cộng đồng mạng xã hội online đến offline với tinh thần đoàn kết vì tiếng nói Việt Nam, ID văn hoá Việt.

Mạng lưới trí thức và tiếng nói Việt Nam.

5 tác phẩm thơ xuất bản tại Việt Nam và trên hệ thống Amazon gồm:

Song tử, thơ

Buổi Sáng Phủ Định, thơ

Người Mang Nước, thơ

Biến Đổi Khí Hậu, thơ

tiếng việt, thơ. mùa biến dị 21, tiểu thuyết hư cấu

Các tác phẩm có trong thư viện đại học Harvard và các trường đại học tại Hoa Kỳ, Châu Âu và Úc, thư viện quốc gia Pháp… Thơ được lựa chọn trong nghiên cứu thơ nữ Việt Nam sau 1975...

Quynh Iris DePrelle (đứng giữa không đồng phục, mắt kiếng) ở giữa các sinh viên thuộc
Khoa Ngôn ngữ học, Trường ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn, Đại Học Quốc Gia Hà Nội, mùa xuân 2025.

Khởi bút từ tháng 7, ngày 17 tại Miền Nam nước Pháp sau khi đi thăm Cannes, Nice và Monaco 

Ngày tháng 11 

Cuộc bầu cử tổng thống tại Hoa Kỳ như đang lật ra bộ mặt của thế giới tự do. Một nước Mỹ thất vọng và hoang đường hay chúng ta hoang đường về nước Mỹ. Nước Mỹ đang chọn một người đàn ông chống lại tất cả giá trị của tự do, dân chủ và nhân văn. Liệu sự lựa chọn ấy có phải là sự tự do của các tư tưởng hay cái bóng của lịch sử đang đổ dài hay sự thụt lùi của các giá trị và người ta tin vào một người rất già của thế kỷ cũ. 

Ngày tháng năm nào đó trên trái đất này 

Tôi đang ngồi trong một căn nhà di sản. Mỗi bức hình, mỗi câu chuyện, ký hiệu… đang dần hiện lên qua những lớp bụi thời gian, qua những dấu vết bẩn để lại, qua sự lười nhác của con người… thế hệ 8x của tôi hiện ra… những bà mẹ đơn thân và những tham vọng, trách nhiệm lịch sử, người phụ nữ Việt Nam đứng ra gánh vác giang sơn… và những đứa trẻ không biết cha thật là ai và những cái tên giả tạo… 

Ngày tháng năm … 

Tôi bắt đầu viết câu chuyện của Tự do và ngôn ngữ, của thế hệ sau 1975, của những người trẻ tuổi tự lập, lớn lên từ đất nước Việt Nam thân thương, nơi gọi là quê hương yêu dấu, nơi kết nối với thế giới với nhiều khía cạnh, với nhiều tình cảm và cả sự hồ nghi, sự phản biện… đầu tranh và rồi nhìn lại… 

Văn chương và chính trường 

2 công việc này, tôi không chọn khi sống ở Việt Nam. 

Vương quốc Bỉ hiền hoà đã chọn tôi trở thành một nhà thơ đích thực, một người đọc thơ tiếng Việt chuyên nghiệp. Thi ca và tình yêu. 

Chính trường Bỉ sau cuộc bầu cử Liên bang tháng 6 năm 2024 đã chọn tôi trở thành đảng viên của Les Engagés và ứng cử viên tham gia vào cuộc bầu cử hội đồng nhân dân các cấp tại nơi tôi sống và làm việc, một quận của thủ đô Brussels. Chính trị dành cho tất cả mọi người, câu nói này quyết định tôi tham gia chính trị như một công việc. Tôi tìm ở đó sự đam mê không mệt mỏi bởi cách làm việc pro, bởi mối quan hệ giữa các đồng đội trong team, bởi các thông điệp, sự đấu tranh dành cho con người cụ thể như nhà ở, sức khoẻ tinh thần, sự tái tạo văn hoá với sân khấu và điện ảnh địa phương, bởi những cuộc gặp gỡ trực tiếp… Thi ca và khí hậu biến đổi là hơi thở trong các hành động và quyết định của tôi. 

Bởi thi ca tôi có một trung tâm Liên văn hoá Việt Nam và Thái Bình Dương tại BXL - IVB. Nơi tôi được tổ chức các lễ hội văn hoá Việt cho cộng đồng người Bỉ và các cộng đồng khác. Một ID của Quỳnh Iris Nguyễn - de Prelle. Thi ca và tự do. Con đường đến sự Bình đẳng và Dân chủ. Bởi tất cả những điều này, tôi chạm vào chính trường với sự quan tâm về văn hoá, giáo dục và những giá trị của thế hệ như biến đổi khí hậu, sức khoẻ tâm thần, sự bình đẳng giới và chống bạo lực với phụ nữ và trẻ em… Năng động và chất lượng, một thế hệ người Việt mới ở bên ngoài Việt Nam, cởi mở và tự do, đầy nhiệt thành với cuộc sống và dám đổi thay vì ngày mai. 

Một tiếng nói Việt Nam - ID của tôi. 

Như một tình yêu
tặng V

Lỡ chuyến tàu mùa thu

lỡ một cơn say sưa cuối mùa

lỡ rồi đến lại đi

Chưa bao giờ ngừng lại

nếu lặng im

dòng chảy vẫn tràn đầy

tĩnh lặng

hiền hoà

Đêm lửa cháy mùa đông rạng rỡ

tuyết rơi

tuyết tình yêu

trắng xoá

ký ức trắng

mùa đông ấm

lỡ một chuyến tàu

hết dở dang

những cơn bay dài

tụ hội lại

tiếng cười vang

vũ trụ là chính ta

Ta tạo nên vũ trụ này

những dòng chảy tâm can

lòng người thánh thiện

Đêm lửa cháy

mùa đông những dấu yêu thương

vọng về

thiết tha

Sức mạnh của thế hệ và sự cống hiến 

Dòng chảy của một người viết, người sáng tạo không ngừng nghỉ cho tôi một sức mạnh nội tại vô bờ bến. Tôi làm việc gấp 500 lần bởi những cảm nhận con người và niềm tin không giới hạn, sự nhận thức của tri thức thời đại số, nhanh nhạy và mức độ, cẩn thận và nhịp nhàng, chuyên nghiệp và chu đáo. Sự cống hiến là một hành trình và kết quả, kết quả của những d ng chuyển động của tự do và ngôn ngữ, của sức mạnh một người viết, của tư duy quản lý và tổ chức nhóm. Tổ chức nhóm sự kiện, tổ chức nhóm sáng tạo và sống chung cùng làm việc chung vì mục tiêu và lòng tự trọng và đoàn kết. 

Tôi viết từ những cơn mơ, những cơn say sưa trầm cảm, những tinh tế con người với nhau, những trực tiếp nhìn thấy qua những trạng thái tâm lý người tưởng như phức tạp đầy biến động, có lúc mơ hồ, nhiều sự dối trá và giả tạo… Tôi sàng lọc từ đó nhìn ra sự thật. Sự thật của những số phận, những tham vọng vô đối và sự chia rẽ, đánh đấm nhau. Sự thật của lịch sử chất chồng lên nhau những nhầm lẫn và đau thương. Sự thật của những dòng chảy của thế hệ biết mình chọn đường đi nào trong thế giới khó lường này. Sự thật của tôi. Chính tôi. 

Zen của một trái tim công chính 

Chỉ khi bạn làm việc, khi bạn sáng tạo, khi bạn chịu khó và chăm chỉ, bạn biết mình đủ công tâm và rõ ràng, bạn biết mình cư xử thế nào với thế giới này, thế giới đang diễn ra rất nhiều cuộc chiến, các bi kịch đau thương, sự chia rẽ và thất vọng… những nỗi niềm và tâm tư, khát vọng…

Bạn như một người làm vườn. 

Như một người thiền

Như một người chạy bộ 

Như một người tập gym 

Như một kẻ sống bio và eco

Như một người không giới tính và không thị phi 

Như một người không bao giờ chọn Trump 

Như một người vì phụ nữ và trẻ em 

Như một người tự kỷ vô hại và tài năng 

Yêu thương vô điều kiện 

Không tranh chấp và biết ngẩng cao đầu 

Không ngừng đầu tranh vì ngày hôm nay, ngày mai tốt đẹp hơn ….. 

Không có robot thông minh nào thay thế được những trái tim và nhịp đập. Không một hệ thống và thể chế nào tẩy hết được não của những con người tự do. 

Không một nhà tù nào dung chứa những tinh thần khát vọng.  Không một ngọn núi nào cao hơn chính ý chí của chính ta. 

Bạn xây dựng chính bạn, cái tôi và ID của bạn 

Bạn xây dựng ngôi nhà của bạn 

Bạn xây dựng cộng đồng của bạn 

Bạn xây dựng xã hội của bạn  Bạn xây dựng chính trái đất này  như một cái cây  một bông hoa sương mai  có lúc tàn rụi và không vô nghĩa  bạn biết chính mình, chính ta  biết vị trí và vai trò  của mình  thế là Tự do 

50 năm. Vài thế hệ. Nhưng người Việt ở vị trí nào trên khắp hành tinh này. Tiếng nói của người Việt với đời sống văn hoá và tinh thần, thành tựu cho nhân loại luôn là những câu hỏi đặt ra với những ai có tư tưởng và lý tưởng sống. 

50 năm, các thế hệ cha chú đang nhường lại đường cho chúng tôi, và chúng tôi sửa sai. Chúng tôi biết thừa nhận lịch sử. Biết đóng góp tiếp tục con đường đúng và có giá trị. Chúng tôi phủ nhận. Chúng tôi không phụ thuộc. Chúng tôi không đi theo sự chia rẽ nào mà lắng nghe sự mách bảo của lý trí và tình cảm của hiểu biết và tri thức chứ không phải sự hận thù, phân biệt Bắc Nam. 

50 năm, họ vẫn cố tình nhầm tôi là một người Sài Gòn vì tôi yêu văn chương Miền Nam vì tôi yêu Sài Gòn nhất. 

50 năm, những người gốc Hà Nội họ vẫn canh chừng và hằn học tôi, tìm mọi cách chê bai tôi, ngược đãi văn chương thi ca của tôi. 

50 năm, một người gốc ID quê choa kết hợp nhiều vùng miền khác trên dải đất chữ S với dòng chính thống công giáo 54 di dân, con cháu các cụ tư sản địa chủ những vùng rộng lớn của những cánh đồng cói xanh bát ngát hay cạnh núi Đọ Đông Sơn còn nguyên giọng địa phương gốc gác nghìn trùng… 

50 năm, bao nhiêu người nỗ lực dựng xây, bao kẻ phá bĩnh, giả cầy dân chủ gào hét, phét lác… làm ngơ trước những con người thực chất, thiện lương, đi đúng đường… 

Lịch sử vẫn chuyển động. Liệu ta có thấy đủ 100 năm? 

50 năm ấy, biết bao là yêu dấu chia xa  biết bao là tình yêu xanh màu diệp lục  biết bao khát vọng đổi thay  biết bao tự do trong gông xiềng phe cánh  biết bao nước mắt  biết bao tình quê hương ruột rà máu mủ  biết bao những chia ngang  …. 

Một thế hệ khác 

Đương đại là chúng tôi 

Không bao giờ đánh đổi 

Đi về phía trước 

Bao dung và tự lập 

Việt Nam hiền hoà và tự do 

Quỳnh Iris Nguyen – De Prelle

2025