đọc sách vớiii
Đào Trung Đạo
RUSSELL BANKS
và tiểu thuyết
DARLING (Cưng)
Russell Banks là một nhà văn thế giá của văn chương Mỹ hiện đại. Sinh ngày 28 tháng 3 năm 1940 ở Newton, bang Massachusetts và trưởng thành ở Hampshire. Xuất thân gia đình lao động, là người duy nhất trong gia đình bước lên bậc đại học, Banks tốt nghiệp Phi Beta Kappa tại Đại học Chapel Hill thuộc bang Carolina. Ông từng là giáo sư văn chương của nhiều đại học danh tiếng ở Mỹ nhưng hiện nay đã nghỉ dạy. Ông là chủ tịch của Nghị Hội Quốc Tế Nhà Văn và có chân trong Hàn Lâm Viện Nghệ Thuật và Văn Chương Mỹ. Tác phẩm của Russell Banks được trao nhiều giải văn chương cao quí và được dịch ra ngòai 20 ngôn ngữ và được đưa lên màn bạc. Hiện nay Russell Banks cư ngụ ở New York và được trao tặng danh hiệu New York State Author (Nhà Văn của tiểu bang New York.)
Darling là tiểu thuyết mới nhất của Russell Banks. Trong khi thu thập tài liệu để viết tác quyển tiểu thuyết lịch sử Cloudspitters về nhà tranh đấu xóa bỏ kỳ thị chủng tộc John Brown, ông có ý định dung những biến cố lịch sử có thực để dựng nên những nhân vật tiểu thuyết hư cấu nhằm trình bày cái nhìn của mình về một số vấn đề lịch sử. Trưởng thành trong thập niên 60 là những năn có nhiều biến động lịch sử ở Mỹ như phong trào tranh đấu cho nhân quyền, phong trào giải phóng phụ nữ, chống chiến tranh Việt Nam v.v…Russell Banks muốn viết về những khuôn mặt cực đoan trong thành phần lãnh đạo các phong trào này. Họ là người như thế nào, cuộc đời họ cuối cùng kết thúc ra sao, cái gì đã thúc đẩy họ lao mình vào cuộc đấu tranh, lịch sử đánh giá hành động họ thế nào, vân vân. Russell Banks có tham vọng đóng góp cái nhìn của một nhà tiểu thuyết về những nhân vật đó. Đó chính là ý định của ông khi viết quyển Darling lấy khung cảnh là những biến động chính trị đẫm máu của nuớc Liberia ở Tây Phi châu.
Darling (Cưng) là cách gọi vợ tên Hannah Musgrave của Woodrow Sundiata, bộ trưởng Y tế Liberia trong chính phủ tham nhũng thối nát thời tổng thống Samuel Doe.Truyện mở đầu là lời tự sự của Hannah nay đã 59 tuổi và hiện đang làm chủ một nông trại ở vùng quê New York. Giờ đây sau những phiêu lưu biến động Hannah có vẻ mặt của một người thường trực truy niệm quá khứ. Hannah là con gái của một bác sĩ nhi đồng da trắng nổi danh và có tư tưởng tiến bộ ở New England, tổ tiên là những người lừng lẫy của phong trào xóa kỳ thị chủng tộc. Lớn lên trong thập niên 60, Hannah cuồng nhiệt tham dự vào những biến động chính trị do tuổi trẻ Mỹ phát động chống lại chính quyền, có tên trong sổ bìa đen của FBI nên trong một phút kinh hòang sợ hãi đã cùng với tay đồng chí Zack Proctor (kẻ Hannah rất khinh bỉ) làm thông hành giả mạo trốn sang thủ đô Monrovia của Liberia. Như chúng ta đã biết Liberia lập quốc từ năm 1821 và những người tạo dựng nên nước Liberia chính là những người da đen đã được giải phóng ở Mỹ, do chính quyền Mỹ đưa về dựng nên chính quyền thiểu số để phục vụ quyền lợi đế quốc Mỹ. Sản phẩm chính Mỹ cần lấy từ Liberia là cao su. Vì là chính quyền thiểu số và tham nhũng thối nát nên tình hình chính trị Liberia luôn luôn bất ổn và càng trở thành nguy hiểm vào những năm 70 khi Mỹ tìm được nguồn cung cấp cao su ở nơi khác. Trốn sang Liberia, Hannah tạm thời bỏ trôi lý tưởng đấu tranh, thành hôn với Woodrow Sundiata, bộ trưởng Y tế và có ba người con trai với người chồng da đen này. Woodrow Sundiata lấy Hannah chính yếu có thể muốn có uy thế và sự ủng hộ chính trị của người da trắng để thỏa mãn tham vọng quyền lực chính trị. Sống trong tòa dinh thự sang trọng giữa thủ đô Monrovia có kẻ hầu người hạ nhưng Hannah thấy buồn chán, tìm lối thóat cho lý tưởng và những thôi thúc hành động nên đứng ra lập một cơ sở phục hồi những con vượn (tinh tinh) bị thương. Hannah tìm thấy nơi xúc vật một niềm an ủi, một tình cảm trìu mến nên đặt lại tên cho loài vật này là “Kẻ Nằm Mơ”(Dreamers) vì Hannah cho rằng “cái tên vượn tinh tinh là do những kẻ áp bức đặt ra.” Trong thời gian ở Monrovia hơn 15 năm Hannah cũng là bạn thân của Charles Taylor, lãnh tụ giải phóng cực đoan chống đối chính quyền.
Nhưng cuộc sống êm đềm của Hannah hoàn toàn chấm dứt vào năm 1990 khi lực lượng phe nổi lọan do Charles Taylor và “Prince” John cầm đầu đảo chính thành công, chiếm chính quyền. Woodrow Sundiata bị quân nổi lọan giết chết, ba con trai của Hannah phải lẩn trốn trong bụi rậm mới thóat chết. Có lẽ đây là một cuộc chiến tranh tàn khốc tệ hại nhất trong lịch sử Liberia hiện đại với những vụ tàn sát hãm hiếp lan rộng và ở một mức độ không thể ngăn chặn với con số tử vong lên tới 200.000 người. và Hannah đã vào thăm ông ta trong tù. Cuộc chạm mặt kẻ mình đã đặt nhiều hy vọng thực hiện lý tưởng tranh đấu giữa Charles và Hannah là một cuộc chạm mặt với thực tại đau lòng khiến Hannah đi đến những quyết định dứt khóat về gia đình. Hannah tìm cách giúp Charles vượt ngục thành công để trở về Liberia nắm lại chính quyền nhưng Hannah nào có biết đó là sự dàn xếp của CIA.Hannah là người mẹ không tha thiết ba đứa con trai, thay vì tìm lại các con Hannah lại di chuyển những con vượn đến một hòn đảo không người ở nhưng sau đó chính Hannah cũng bị cưỡng bách rời Liberia trở về Mỹ. Tâm sự về việc bỏ con, Hannah nói “Đơn giản là vì với tôi chúng không có thực như bản than tôi đối với chính tôi.” Khi đã 59 tuổi và sau nhiều năm tự thỏa mãn trong việc trông nom trại gia súc ở New York, Hannah lại làm một chuyến trở lại thăm Liberia, phần để gặp lại ba đưa con trai nay đã đổi tên và đang họat động tìm cách trả thù cho cha, phần để mục kích cảnh tượng nước Liberia hôm nay ra sao.
Có thể nói chủ ý của Russell Banks khi hư cấu nhân vật Hannah Mustgrave là để tìm hiểu tâm lý những người theo chủ nghĩa cực đoan: điều gi đã khiến một người lao vào họat động theo những niềm tin cách mạng, quên bản thân vì lý tưởng. Ông cũng muốn khám phá bài tóan nan giải giữa cứu cánh và phương tiện và dò tìm những dây mơ rễ máng tình cảm của khuynh hướng muốn tái tạo bản than và thế giới là khuynh hướng ngạo mạn rất phổ quát của dân Mỹ. Viết Darling Russell Banks cũng còn muốn đưa ra những câu hỏi đánh động lương tâm con người về bạo động, khủng bố, sự va chạm văn hóa và chủng tộc trên mặt đất. Và một quan điểm phê phán về chính sách của Mỹ ở Phi châu nói riêng và trên thế giới nói chung. Người đọc có thể thấy một Hannah không đáng yêu nhưng không thể không nhìn nhận đó là một bản ngã vô cùng phức tạp, nhiều khi tự mâu thuẫn. Cuộc đời Hannah là cuộc đời của một người được định hình không phải do ở yên một chỗ mà do di động lien tục. Hannah có phải là một “Người Nằm Mơ” có lý tưởng cao đẹp nhưng lại có hành vi trải thảm con đường dẫn xuống địa ngục?
© 2006 gio-o