Carlos Rúiz Zafon
The Shadow of the Wind Bóng của Gió
The Angel’s Game Tṛ Chơi của Thiên Thần
Trong ṿng mười năm nay có ba nhà văn có số đầu sách bán được hàng nhiều chục triệu bản khắp thế giới là Dan Brown với quyển Mật Mă Da Vinci, J.K. Rowling với bộ truyện nhiều tập Harry Potter, và Carlos Rúiz Zafon với quyển The Shadow of the Wind/Bóng của Gió. Người ta mê đọc truyện của Zafon đến mức một danh từ mới đă xuất hiện để chỉ sự cuồng nhiệt này là “Zefonmania”. Tuy tiểu thuyết của Carlos Rúiz Safon thuộc loại t́nh cảm lâm ly viết theo kiểu Gothic không những được quần chúng độc giả b́nh dân hâm mộ mà cả những độc giả khó tính cũng phải nhận không những có tính giải trí cao mà c̣n có giá trị văn chương nữa. Carlos Rúiz Safon sinh ngày 25 tháng 9 năm 1964 ở Barcelona, Tây-Ban-Nha. Sau một hời gian học đại học ông đi làm cho ngành quảng cáo. Từ nhỏ mơ ước được sống ở thành phố Los Angeles, California nên năm 1993 dọn sang thành phố Thiên Thần này sống và đi vào nghề viết kịch bản điện ảnh và truyện cho độc giả ở tuổi mới lớn. Năm 2001 ông cho ra mắt tiểu thuyết La sombra del viento/Bóng của Gió và quyển này đứng đầu bảng sách bán chạy nhất ở Tây-Ban-Nha trong hơn một năm, được dịch ra trên 30 thứ tiếng khắp thế giới và có số bán hàng nhiều chục triệu bản ở 45 nước. Trong tháng 6 năm nay độc giả các xứ dùng tiếng Anh đang nóng ḷng chờ đợi quyển tiểu thuyết mới nhan đề The Angel’s Game/Cuộc chơi của Thiên Thần của Carlos Rúiz Safon bản tiếng Tây-Ban-Nha đă được xuất bản vào tháng 4 năm 2008. Bản tiếng Anh quyển The Shadow of the Wind do Lucia Graves, ái nữ của nhà thơ nổi danh Robert Graves chuyển ngữ.
Cốt truyện và t́nh tiết của quyển Bóng của Gió khá ly kỳ hấp dẫn và lối cấu trúc quyển sách theo đường xoáy trôn ốc nên người đọc khi đă bắt đầu khó mà ngừng đọc, đặt sách xuống. Thời gian truyện bắt đầu từ năm 1940, cảnh thổ truyện là thủ đô Barcelona yêu dấu nơi tác giả sinh trưởng. Cậu bé mới hơn 10 tuổi Daniel Sempere một buổi sáng nọ độ nhiên thức dậy hơi sớm nên la khóc v́ cậu đột nhiên nhận ra h́nh ảnh mẹ cậu bị chết bệnh dịch tả bảy năm trước đó tự nhiên biến mất khỏi kư ức của cậu. Trước đây sau khi mẹ chết đi tuy bà đă trở thành vô h́nh nhưng Daniel vẫn thường tṛ chuyện cùng bà. Cha của Daniel làm nghề buôn bán sách cũ và rất tận tụy yêu thương vợ con nên khi thấy đứa con trai nhỏ khóc tủi ông bèn hứa với con sáng nay sẽ đưa Daniel đến thăm Nghĩa Trang của Những Quyển Sách Bị Quên Lăng là một nơi bí mật, đường vào ra cái thư viện này như một mê cung trong đó có chứa những quyển sách “không c̣n ai nhớ được, những quyển sách đă biệt tích theo thời gian, nhưng chúng vẫn tồn tại vĩnh viễn trong cái thư viện này, chờ đợi một ngày nào đó sẽ tới được tay một người đọc mới.” Nhưng theo truyền thống, người khách lần đầu đến viếng nghĩa trang này phải chọn lấy một quyển sách, quyển nào cũng được, và phải giữ trách nhiệm nhận bảo vệ quyển sach này không được để bị hủy hoại hay biến mất. Khi được cha dắt tới Nghĩa Trang của Những Quyển Sách Bị Quên Lăng, ngay từ giây phút đầu Daniel đă bị thu hút bởi một quyển sách riêng biệt “đứng e dè trong một góc kệ sách” nhan đề La sombra del viento/Bóng của Gió nên cậu bé lập tức hiểu rằng quyển sach này “đă chờ đợi cậu từ nhiều năm trước đây, rất có thể là từ khi cậu chưa chào đời.” Tác giả quyển sách này là Julian Carax. Tác giả kể lại cuộc t́m kiếm người cha anh chưa từng gặp mặt của một thanh niên, trong cuộc t́m kiếm này anh t́m lại được tuổi trẻ đă mất, và anh cũng đem lại được niềm an ủi cho những âm hồn đánh mất t́nh yêu. Trong nhiều năm tiếp theo Daniel v́ bị thu hồn bởi quyển sách này nên liên tục cố công t́m hiểu về tác giả quyển sách cũng như t́m kiếm xem những quyển sách khác của Julian đă viết nay hiện ở đâu, nhưng Daniel nào ngờ hiện có một kẻ ẩn danh cũng đang cố công t́m kiếm tất cả những quyển sách của Julian Carax không phải để đọc hay bảo quản mà để thiêu hủy bằng hết. Kẻ ấn danh này để dấu kín tung tích đă mạo nhận tên một nhân vật trong truyện của Julian Carax là Fumero. Trong một hồi sau của quyển truyện tác giả tiết lộ cho người đọc biết Fumero là một kẻ bản chất độc án, thích giết người, đă từng phục vụ trong đoàn mật vụ của Franco.
Carlos Rúiz Safon trong quyển Bóng của Gió không những kể lại cuộc đời của Julian Carax mà con kể lại đời sống của cha con Daniel trong mười năm kể từ khi Daniel bị quyển sách ám ảnh và về Fermin nhân viên tiệm sách của cha Daniel là một phụ nữ cương cường không chịu khuất phục đă hỗ trợ, làm bạn đồng hành của Daniel. Tuy phần này cũng đă khá hấp dẫn nhưng chưa bằng phần tác giả kể chuyện cuộc đời của Julian Carax, về gia đ́nh, về những người bạn học, những người t́nh và nhất là về những kẻ thù của nhà văn này. Julian Carax tuy đă tự phao tin đồn là ḿnh đă chết trong cuộc Nôi Chiến từ năm 1936, nhưng suốt mười năm sau đó những kẻ thù của ông vẫn không chấm dứt việc truy lùng dấu vết và những tác phẩm của ông để triệt hủy. Chính v́ kẻ thù của Julian Carax cũng theo đuổi một công việc tương tự như Daniel nhưng chỉ khác về mục đích. Daniel luôn luôn bị ám ảnh rằng ḿnh đang bị theo dơi v́ vậy Daniel trở thành nghi ngờ tất cả những người anh gặp mặt trên lộ tŕnh t́m kiếm. Hơn thế nữa, mạng sống của tất cả những người có liên hệ với Julian Carax trong quá khứ Daniel t́m gặp đều trở thành bị đe dọa mạng sống, họ như thể cầm chắc sẽ gặp sự hiểm nguy. Cuộc hành tŕnh khám phá bí mật về Julian Carax cũng như về kẻ thù đốt sách của Daniel có rất nhiều pha t́nh tiết rất ly kỳ, hồi hộp. Chẳng hạn tác giả kể về cuộc t́nh của Julian Carax với một thiếu tên Penélope vào năm 1920 Daniel t́nh cờ nhận được một bức thư t́nh được bí mật gửi cho anh nên Daniel có dịp t́m hiểu về cuộc t́nh này. Hóa ra cha của Penélope, một nhà kỹ nghệ giàu có danh tiếng nhưng cũng là một người mê đọc truyện của Julian Carax nhưng khi ông biết được cuộc t́nh của con gái ông với Julian Caraz ông nổi trận lôi đ́nh, không những biệt giam Penélope trong một căn pḥng kín mà c̣n đặt kế hoạch mưu sát nhà văn này khiến cho Julian Carax phải bỏ trốn sang Paris. Bị biệt giam, khóc lóc, hết van xin đến nỗi khùng đập phá nhưng cha cô không mủi ḷng. Trong thời giam bị cha giam cầm Penélope sinh hạ một đứa con, tự ḿnh phải đỡ đẻ, không có người chăm non săn sóc.
Bóng của Gió là một cuốn truyện đầy ắp hành động thường được sắp đặt xảy ra ở những khúc quanh tác giả tạo sự hồi hộp cho người đọc một cách khá thành công. Xen kẽ những hành động tác giả dẫn người đọc vào cuộc hành tŕnh khám phá những bí ẩn của thủ đô Barcelona trong những ṭa lâu đài cổ haong phế, trong những nghĩa trang âm u chứa đựng nhiều bí ẩn. V́ Carlos Rúiz Safon thông thuộc cùng khắp cái thành phố nơi sông sinh trưởng này nên những mô tả của ông thật hấp dẫn. Những đoạn tả những hành động, nhất là hành động sát nhân, những âm mưu rất phức tạp rối mù của tác giả thật gây cấn không thua ǵ truyện trinh thám. Nhưng sau khi đưa hành động lên cực điểm tác giả lại khéo léo “hạ nhiệt sự căng thẳng hồi hộp” bắng cách đưa vào truyện những trang tả cảnh thiên nhiên hay những sinh hoạt t́nh ái cuồng nhiệt chẳng hạn của Julian và Penélope trước đây và của Daniel và Beatriz sau này. Về nhân vật tiểu thuyết chúng ta thấy rơ nhân vật của Carlos Rúiz Safon hoặc là người tốt lành hoặc là kẻ xấu xa gian ác đối lập nhau rơ ràng. Một điểm đáng chú tâm là những phụ nữ trong truyện của ông đều là những tính cách lương thiện, trong sáng, thiện tâm, trân trọng t́nh yêu. Nhưng để tận hưởng sự thú vị của quyển truyện người đọc cũng không nên bỏ qua mấy điều quan trọng sau đây: thứ nhất, Carlos Rúiz Safon một mặt rất yêu quê hương, nhất là thủ đô Babilona, nhưng ông cũng không có thiện cảm với t́nh h́nh chính trị của xứ ông, cả xưa lẫn nay. Cuộc Nội Chiến theo ông đă để lại những vết thương khó lành nơi người dân cũng như những năm tháng tướng Franco thiết lập chế độ độc tài gây nhiều tội ác là những điều ông thù ghét. Thứ hai, Carlos Rúiz Safon là người từ nhỏ đă rất mê, quí sách. Ông cho rằng những quyển sách là những linh hồn của những con người. Dân Barcelona cứ vào ngày kỷ niệm Thánh George hàng năm là họ có tục tặng nhau sách, và ngày này cũng chính là ngày hai đại văn hào Shakespeare và Cervantes từ trần. Ngay từ vào truyện tác giả đă nói tới Nghĩa Trang của Những Quyển Sách Bị Bỏ Quên cũng như số phần của những kẻ gắn bó với sách. Nh́n chung, tiểu thuyết của Carlos Rúiz Safon tuy được giới độc giả b́nh dân hâm mộ nhưng là những tác phẩm có giá trị văn chương thực sự.
Quyển tiểu thuyết thứ nh́ The Angel’s Game/Tṛ Chơi của Thiên Thần dày trên 450 trang, bản dịch sang Anh văn cũng vẫn của Lucia Graves mới được ra mắt tháng trước. Tác giả tâm sự về ư tưởng viết những quyển tiểu thuyết của ḿnh như sau: Nhiều năm ttrước đây, khi tôi bắt đầu viết quyển tiểu thuyết thứ năm, quyển The Shadow of the Wind, tôi bắt đầu mày ṃ quanh ư tưởng sáng tạo một vũ trụ giả tưởng được tác độngqua bốn câu chuyện, trong bốn câu chuyện này chúng ta gặp gỡ cùng những nhân vật nhưng ở những thời điểm khác nhau trong đời sống của họ, và chúng ta sẽ quan sát họ trong những góc nh́n khác nhau, và trong những viễn tượng đó có rất nhiều những cốt truyện chính và những cốt truyện phụ nối buộc với nhau quanh những nút thắt để cho người đọc tự gỡ những nút thắt đó ra….và tôi nghĩ làm vậy sẽ kích thích người đọc, và đó là một kinh nghiệm đọc sách rất vui thú. Bởi v́ những quyển truyện đó, một phần, là về thế giới văn chương, về những quyển sách và việc đọc sách và ngôn ngữ.”
Trong quyển The Shadow of the Wind tác giả đă nhắc đến Nghĩa Trang của Những Quyển Sách Bị Bỏ Quên và mỗi quyển sách đều chứa một tâm hồn chờ gặp tâm hồn của người đọc. Quyển tiểu thuyết thứ nh́ The Angel’s Game/Tṛ Chơi của Thiên Thần có thể coi nằm trong bộ sách bốn quyển Carlos Ruiz Zafon có ư định viết như đă nói trên. Có điều chúng không được xếp theo thứ tự trước sau, nghĩa là vừa có thể coi The Angel’s Game là trước và là tiếp nối của The Shadow of the Wind. Thế nhưng, như lời tác giả so sánh th́ mỗi quyển sách có một tính cách khác nhau: Nếu như The Shadow of the Wind là một người con gái dễ thương, tốt lành của gia đ́nh th́ The Angel’s Game chắc hẳn sẽ là một cô em cùng cha khác mẹ xấu xa độc ác cổ điển. Về không gian truyện vẫn là thủ đô Barcelona nhưng thời gian truyện The Angel’s Game lại được tác giả cho là xảy ra vào năm 1920, nghĩa là 30 năm trước The Shadow of the Wind. Nhân vật chính trong truyện là David Martín, một nhà văn trẻ tham vọng và có tài năng và được sự giúp đỡ của bạn văn có tiếng tăm Pedro Vidal đă khởi đầu nghiệp văn bằng cách viết tiểu thuyết ba xu giật tít câu độc giả “Những bí mật của Barcelona”, “Thành phố của Kẻ Bị Đọa Đày” đăng báo hàng ngày với cái tên giả Ignatus B. Samson để kiếm sống nên trong ḷng luôn buồn khổ, bất măn. Là người có tham vọng, ngoài việc viết tiểu thuyết ba xu hàng ngày David Martin cũng c̣n cất công viết hai tác phẩm khác, một đề tên tác giả là Pedro vidal để tạ ơn bạn đă giúp đỡ, và tác phẩm kia để tên ḿnh. Nhưng chuyện đời thật oái oăm, quyển sách với tên tác giả Pedro Vidal được ca ngợi là ytác phẩm vĩ đại c̣n quyển sách mang tên anh th́ không được các nhà phê b́nh nhắc tới. Thêm vào đó anh c̣n bị những đầu nậu sách báo coi thường, ép buộc viết theo thị hiếu độc giả b́nh dân. Đang khi loạt truyện ba xu của David Martin khá thành công th́ anh bị bịnh. David Martin có một tuổi thơ đau buồn nên từ thời niên thiếu đă t́m đến thế giới văn chương để ẩn trốn. Anh rất hâm mộ tiểu thuyết của nhà văn Anh Charles Dickens, nhất là quyển Great Expectations trước đây lần đầu ra mắt độc giả dưới dạng truyện đăng báo hàng ngày. David Martin ham đọc sach và được Sempere chủ nhân tiệm sách cũ – nhân vật này đă xuất hiện trong The Shadow of the Wind trước đây cùng với Nghĩa Trang của Những Quyển Sách Bị Bỏ Quên – không những cho mượn sách đọc mà c̣n khuyến khích anh đi vào nghiệp văn. Anh cũng có một người yêu tên là Christina nhưng v́ anh quá nghèo nên Christina đă bị Pedro Vidal người bạn giàu có trụy lạc phóng đăng cướp tay trên.
Buồn khổ tuyệt vọng David Martin dọn vào một ṭa tháp cổ điêu tàn sống ẩn ḿnh chờ chết v́ anh nghĩ ḿnh đang mắc chứng ung thu năo khó thoát khỏi. David Martin khám phá ra ṭa tháp cổ tối tăm bí ẩn này chứa đựng nhiều điều bí ẩn nhất là về kẻ cư ngụ ở đây trước anh cũng là một nhà văn đă có một cái chết rất bí mật. Đang trong t́nh cảnh này th́ David Martin nhận được bức thư của chủ Nhà Xuất Bản Ánh Sáng tên là Andreas Corelli đề nghị anh hợp tác viết một quyển tiểu thuyết với tiền nhuận bút đưa trước rất cao là 100.000 quan. Andreas Corelli muốn anh viết một quyển tiểu thuyết xưa nay chưa từng có, một quyển sách có khả năng thay đổi trái tim và khối óc người đọc, gần như một quyển sách sáng tạo ra một tôn giáo. Ông chủ nhà xuất bản này hứa hẹn “ Bạn và tôi sẽ cùng nhau làm nên những thứ vĩ đại”, ngoài số tiền ứng trước David Martin sẽ c̣n được nhận nhiều hơn nữa sau khi hoàn thành tác phẩm. Tham vọng của Andreas Corelli là bằng quyển sách hợp tác với David Martin viết ra ông sẽ nắm quyền kiểm soát xă hội. Có tiền, phấn khích hy vọng, sức khỏe của David Martin phục hồi nhanh chóng. Anh xua đuổi những tên xuất bản đầu nậu trước đây hành hạ nô dịch anh, Tuyệt với hơn nữa, Christina nay lại muốn quay trở về với anh. Nhưng khi bắt tay vào viết quyển sách Corelli đặt cọc, David Martin bị ám ảnh vây bủa bởi những mối liên hệ bí ẩn chập chờn ma quái giữa người đă cư ngụ trong ṭa tháp này trước đây với Andreas Corelli. Sau này David Martin t́m biết được rằng người trước đây ở trong ṭa tháp cổ này là một nhân viên của Corelli và cuộc đới của ông ta có một kết thúc khá bi thảm. Anh đem chuyện này báo cáo với cảnh sát nhưng cảnh sát không quan tâm, c̣n nói chuyện của anh giống như ttrong tiểu thuyết Thành Phố của Kẻ Bị Đày Đọa của chính anh. David Martin bắt tay cộng tác với Corelli khác nào giao ước với ác quỷ. Cang đi xâu vào việc t́m hiểu những bí mật của ṭa tháp và của Corelli anh càng thấy giữa quyển sách cộng tác viết với Corelli và những bí ẩn vây bủa chung quanh anh có những mối liên hệ.
Với tựa đề Tṛ chơi của Thiên Thần người đọc t́m thấy trong quyển sách này rất nhiều tṛ chơi giữa thiên thần và ác quỷ, giữa thiện và ác, giữa ánh sáng và bóng tối, giữa thực và hư. Nhưng có lẽ hai tṛ chơi thú vị nhất là cuộc chơi của nhà văn với chữ nghĩa và cuộc chơi của độc giả với tác phẩm văn chương. Về cuộc chơi giữa nhà văn với nhà văn Carlos Ruiz Zefon đă lấy mối liên hệ phản bội giữa Pedro Vidal và David Martin để bày tỏ quan niện đạo đức của ḿnh. Về cuộc chơi giữa nhà văn với giới xuất bản và chủ báo lá cải Carlos Ruiz Zefon muốn bầy ra sự ty tiện bẩn thỉu của giới này khi cho một chủ nhà xuất bản tuyên bố khi David Martin đ̣i lại bản quyền sách của ḿnh từ một chủ nhà xuất bản th́ được trả lời: “Việc xuất bản một quyển sách rất là tốn kém, và giao kèo anh đă kư với tôi có giá trị 20 năm, khi đáo hạn giao kèo đó tự động lại tiếp tục theo cùng những điều hăng của chúng tôi đă kư kết nếu như chúng tôi quyết định hành xử quyền hạn của ḿnh.” Khi lấy thí dụ David Martin viết hai tác phẩm, một đề tên Pedro Vidal, một dề tên ḿnh cuốn sách có tên tác giả là Pedro Vidal th́ được các nhà phê b́nh ca ngợi c̣n đối với tác phẩm đề tên anh th́ lại bị dập vùi, bỏ quên trong bóng tối Carlos Ruiz Zefon có ư chê trách thói thời thương, thiếu khách quan công bằng của giới phê b́nh. Khi cho David Martin quyết định từ bỏ bút hiệu giả Ignatus B. Samson dùng cho những bộ truyện ba xu rẻ tiền để viết một tác phẩm mới nghiêm túc hơn điều này có lẽ tác giả muốn ám chỉ bản thân ông đă quyết định chấm dứt viết truyện giải trí cho độc giả để đi vào việc viết những tác phẩm có giá trị văn chương. Điều thú vị sau chót người đọc t́m thấy trong quyển Tṛ Chơi của Thiên Thần là quan niệm của tác giả về quyền lực, sức mạnh của việc kể truyện khi tác giả cho David Martin phát biểu khi tranh luận về văn chương với Andreas Corelli khi anh ta nói: ‘Sự thực có tính cách cảm tính không phải là một phẩm chất đạo đức. Mà đấy là một kỹ thuật. Ta không có cach chi tồn tại măi được trong một trang thái hiện thực kéo dài.” Nói vậy có nghĩa là, để con người sống được với cái chết trong một trần gian vô nghĩa, th́ những câu chuyện kỳ lạ là một sự cần thiết có tính cách sinh vật. Và Carlos Ruiz Zafon muốn cung cấp cho chúng ta sự cần thiết đó.
đào trung đạo