phác hoạ của Lê Thị Quế Hương
Nguyễn Trần Khuyên
Về bài “Hĩm và Cu” của Hoàng Ngọc Tuấn trên Tiền Vệ.
Karl Marx:
"Các triết gia từ trước đến nay chỉ diễn dịch thế giới theo cách này hay cách khác; nhưng vấn đề là phải thay đổi thế giới."
khuyến:
"Các phê bình gia Việt
Sau khi chúng tôi đăng bài viết đả kích chủ nghĩa miệt thị phụ nữ trong văn chương Việt Nam trên Talawas, các bút nam lập tức lần lượt lên tiếng một cách thô bạo để bào chữa cho mình và sử dụng những loạn ngôn như “chính quyền độc tài”, "cộng sản," “đạo đức chuyên chế,” v.v. để diễn tả chúng tôi. Một trong những bài vu khống “tiêu biểu” nhất là “hí luận” của Hoàng-Ngọc Tuấn (HNT) mang tựa đề “Hĩm và Cu.” Không khác tất cả những người đã lên tiếng về bài viết của chúng tôi, HNT khăng khăng cho là chúng tôi cưỡng đoạt tự do trần truồng của nhân loại nói chung và tự do khoe rốn của các nhà thơ nữ nói riêng. Thêm vào đó, HNT còn đưa ra một vài định nghĩa [của riêng ông] về chủ nghĩa nữ quyền nhằm kết luận/tội tính "phản nữ quyền" của chúng tôi. Những nhận định ngô nghê này được chúng tôi đã bác bỏ trong bài "Nguyễn Trần Khuyên là ai?" nên sẽ không đề cập thêm ở đây. Trong bài này, chúng tôi muốn nêu lên một khía cạnh đáng nực cười hơn của bài “Hĩm và Cu,” đó là: Thập thò sau hai chữ “hí luận,” Hoàng Ngọc Tuấn, một trí thức kiêm nghiên cứu gia tại sống tại Úc, một người được xem là “trụ cột” của văn chương Việt Nam đương đại, đã quẳng hết ý thức trách nhiệm, sử dụng tài liệu trên mạng một cách bừa bãi, diễn dẫn sai lệch các nguồn thông tin nhằm bảo vệ cho "hí" luận lừa đảo của mình.
Chính xác hơn, bài viết này là đỉnh điểm của chế độ đực quyền tân thời và một điển hình của tư duy kém cỏi và thái độ kì thị nữ giới của cá nhân HNT. Cách viết nửa đùa nửa thật của HNT không nhằm tạo một cuộc trao đồi thành thật sòng phẳng, mà để ngăn chặn người khác (nghĩa là chúng tôi) lên tiếng phản hồi. Nếu chúng tôi không phản hồi, nghĩa là HNT "thắng." Còn nếu chúng tôi nghiêm túc chỉ trích, nghĩa là chúng tôi giở trò "nữ quyền bạt mạng" hoặc "có bé xé to" hoặc không có đầu óc hài hước. Kiểu suy nghĩ "có gì đâu, hí luận cho vui mà..." là cách để HNT đơn phương biến một đề tài tranh luận đầy triển vọng thành một tấn hài kịch để khỏi phải trả lời cho nhận định hạ cấp của mình.
Về tham khảo bừa bãi và suy diễn lệch lạc của Hoàng Ngọc Tuấn:
Chúng tôi đọc "Hĩm và Cu" với một lưu ý đơn giản: Hí luận không phải là phát ngôn bừa bãi. Nếu bài của HNT là một bài “hí” nhảm nhí, giải trí vớ vẩn thì "lờ" đi là hay nhất. Nhưng đằng này, bài viết nhố nhăng của HNT không những đậm đặc tính kì thị chủng tộc, kì thị giới tính mà còn định nghĩa cho chị em chúng tôi thế nào là nữ quyền thì chúng tôi buộc phải lên tiếng. Hơn nữa, một bài hí luận kết tội người khác mà chỉ dựa trên những suy luận cẩu thả thì thật “bi đát” cho cá nhân HNT và tất cả trí thức bù nhìn ủng hộ ông ta. Ở mức độ tối thiểu, HNT cũng phải xem xét tài liệu kĩ lưỡng trước khi lên tiếng “hí” thì mới "vui vẻ" và người bị phê bình cũng không thấy oan ức mà "kiểm điểm nhận lỗi." Là một giáo sư đại học, thiết nghĩ ông ấy cũng biết rằng tiêu chỉ đầu tiên của tất cả những nhận định có giá trị là kiểm tra xem các nguồn thông tin (sources) của mình có đáng tin cậy hay không. Không biết ông Tuấn dạy học sinh của ông nghiên cứu cách nào, chứ ở Mỹ thì ngay cả học sinh trung học cũng được luyện cách dùng tài liệu cho các bài luận văn nghiên cứu cuả mình nghiêm chỉnh lắm. Lên tới đại học và cao học, họ càng phải cẩn thận và chọn lọc hơn trong việc sử dụng các nguồn thông tin, đặc biệt là thông tin trên mạng, để bảo vệ lập luận của mình.
Trong bài “Hĩm và Cu,” HNT đã dùng và khen “rất hay” là một đoạn phim hoạt hình ngắn mang tên “Taliban Women’s Revolt” diễn tả phụ nữ dưới chế độ Taleban “muốn được giải phóng tình dục” của họ. Bộ phim này được HNT “thông dịch tóm tắt” như sau: “Osama bin Laden cùng hàng ngũ lãnh đạo Taliban đang hùng hồn tuyên truyền "chính nghĩa" trước ống kính của đài truyền hình, và phía sau lưng họ là hàng chục chị em đứng thẳng tắp, từ đầu đến chân bị gói cứng đơ như những xác ướp. Thế nhưng, trong lúc bọn ác ôn này đang bô bô mô tả cái đức hạnh phục tùng tuyệt đối của phụ nữ Afghanistan, thì chị em ta quyết định nhân cơ hội ngàn vàng để tự giải phóng thân xác mình trước nhãn quan thế giới.” Khi xem đoạn phim này, chúng tôi phát hiện là HNT tuyệt nhiên không đề cập đến việc phim "Taliban Women’s Revolt" là một dạng phim hài rẻ tiền có tính chất cực kì kì thị chủng tộc và miệt thị giới tính. Thế mà HNT lại dùng chính đoạn phim này để oang oang chứng minh rằng nữ quyền
Nhưng trước khi phân tích nội dung phim, chúng tôi muốn nói sơ về hoàn cảnh ra đời của nó: Phim được upload trên mạng ngày
Ở mức nhìn sơ khởi, khía cạnh "khôi hài" của bộ phim có thể được giải thích một cách dễ dàng: 1) Kỹ thuât hình ảnh và kiểu hài hạ thấp nhân cách (derogatory) rất giống phim South Park, một loạt phim hoạt hình người lớn rất thịnh hành ở Mỹ. 2) Đoạn phim đánh đúng tâm trạng phẫn nộ của người Mỹ đối với chính quyền Taleban và ước vọng trả thù của họ sau vụ bom New York, bằng cách: a) mọi rợ hoá và triệt tiêu đàn ông Taleban, b) Tây hoá/"thuần hoá"/"văn minh" hoá phụ nữ Afghanistan và biến họ thành chiến lợi phẩm của chính quyền Mỹ, c) qua đó chứng tỏ sự "oai hùng," tính "đàn ông" và "chính nghĩa" của Hoa Kỳ.
Trong hoàn cảnh trính trị ở Mỹ vào thời điểm năm 2001, việc đoạn phim được ưa chuộng bởi số đông dân Mỹ quả không khó hiểu. Nhưng chúng tôi quả quyết rằng chỉ cần một ít thâm thuý, một ít khả năng nhìn xuyên bề mặt, độc giả sẽ phát hiện ra ngay tại sao bộ phim chẳng có tí gì buồn cười mà ngược lại còn rất phản nhân sinh và phản nữ quyền. Từ đó, độc giả sẽ phải đặt lại câu hỏi: đoạn phim này buồn cười đối với ai? Chúng tôi không ngần ngại trả lời rằng: đoạn phim chỉ buồn cười đối với những người thoả hiệp với chủ nghĩa kì thị chủng tộc, kì thì phái tính, kì thị phụ nữ và kì thị nữ quyền. Chúng tôi dùng cụm từ "kì thị" để chỉ đến tất cả các hành động/hoạt động, vô tình hay cố ý, thuộc về một cá nhân hay một hệ thống văn hoá chính trị xã hội, nhằm bảo vệ và duy trì mọi khía cạnh của cơ chế bất bình đẳng. Tương tự, chúng tôi dùng các nhóm từ "phái tính," "phụ nữ" và "nữ quyền" nhằm phân biệt và nhấn mạnh sự đa tầng của hệ thống đàn áp. (Ví dụ: một người đàn ông đồng tính da trắng hoàn toàn có thể kì thị những người đàn ông da đen đồng tính. Tương tự, một người đàn ông da đen dị tính có thế kì thị những người đàn ông da đen đồng tính. Và cuối cùng, phụ nữ đồng tính da đen có thể là nạn nhân của những người đàn bà da đen dị tính, đàn ông da đen dị tính và đồng tính, và đương nhiên của cả đàn ông lẫn đàn bà da trắng bất kể đồng tính hay dị tính, v.v.)
Để hiểu thêm clip phim này, chúng ta cấn đặt nó ở giao điểm của các bối cảnh 1) lịch sử kì thị chủng tộc của Hoa Kỳ từ thời lập quốc, 2) lịch sử đô hộ đương thời và quan hệ văn hoá chính trị giữa Hoa Kỳ và các nước Trung Đông thời đương đại, 3) truyền thống miệt thị nữ giới ở Hoa Kỳ nói chung và thế giới nói riêng, chứ không phải là nói qua loa đế đi đến những kết luận "bậy bạ." Chính tại giao điểm này, độc giả sẽ thấy ngay "Taleban's Women Revolt" là sản phẩm của chế độ đàn áp chủng tộc và đàn áp giới tính của Mỹ, chứ không phải là bộ phim về cuộc tranh đấu cho tự do trần truồng của phụ nữ Afghanistan. Tuy nhiên, chúng tôi không thể mổ xẻ một cách tuyệt đối tất cả khía cạnh rất phức tạp của vấn đề này trong một bài viết. Do đó, chúng tôi xin mạn phép phân tích clip phim dựa trên hai khái niệm căn bản của lý thuyết hậu thuộc địa và giới tính, cụ thể là: 1) sự xung đột giữa Đực trong Tâm lí Hậu-thuộc địa và 2) tình dục và vị trí của phụ nữ trong dục tưởng của Đực.
A. Xung đột giữa Đực trong Tâm lí Hậu-thuộc địa
Đoạn phim “Taliban Women’s Revolt” không phải đề cập đến xung đột giữa nữ quyền và phụ quyền, mà là sự xung đột tranh quyền giữa Đực (contending masculinities). Nhà Xã hội học R.W. Connell, cũng là một thuyết gia về giới tính, nhận định rằng trong vấn đề đực tính, không phải chỉ có một đực tính tổng kết mà trong kết cấu của xã hội có cái ông gọi là “đa đực tính” (multiple masculinities). Hình dạng và cá tính của mỗi đực tính trong số đông Đực tính này được tạo bằng từng quan hệ cá nhân của nó với những đực tính khác và với phụ nữ. Tuy nhiên, sự cơ bản nhất và cũng là trọng điểm của hệ thống quan hệ giữa những đực tính này là sự đàn áp toàn cầu của phụ nữ bởi đàn ông. Trong cuốn “Gender and Power” (Giới tính và Quyền Lực), Connell giải thích sơ bộ cái ông gọi là “đực tính bá quyền” (hegemonic masculinity): “Đực tính bá quyền luôn luôn được xây dựng với sự phụ thuộc của những đực tính khác đồng thời trong mối quan hệ giữa nó với phụ nữ. Sự đa hình của đực tính là một khía cạnh quan trọng cho chức năng của chế độ phụ quyền. (183)” Trong khái niệm đực tính bá quyền, Connell dùng từ bá quyền theo định nghĩa của Antonio Gramsci, có nghĩa là “một uy lực xã hội đạt được trong trò chơi giữa những thế lực xã hội, từ sự tranh đua quyền lực vũ phu được đưa vào sự tổ chức của cuộc sống cá nhân và những tiến triển văn hóa. (184)” Thêm vào đó, đực tính bá quyền là một hiện tượng hết sức công khai.[1]
Trong bối cảnh của đoạn phim Taleban Women’s Revolt, đực tính của phương Tây (của những khán giả đồng tình với bộ phim) “cao” hơn (“nhiều” hơn, “đáng” là đàn ông hơn) nhóm người đàn ông Trung Đông. Xung đột của những đực tính ở đây đồng nghĩa với xung đột giữa chính quyền, giữa hai quốc gia (bọn mình là Mỹ và bọn chúng là Taleban, Hồi giáo). Và nó là một sự tranh quyền công khai, dùng bạo lực để quyết định ai sẽ là “vua đất này.” Sự bạo lực ở đây cũng nằm trong giải thích của Connell về luật chơi giữa các tính đực –đó là, bá quyền, tuy không thiết lập trên vũ lực nhưng cách nó thành hình cũng không khác biệt với vũ lực. Trong xã hội, việc đánh người, đàn áp kinh tế (hay đàn áp trong những lĩnh vực khác) thường xuất phát từ và dùng để duy trì một mô hình thống trị văn hóa (cultural dominance).
Đực tính bá quyền Mỹ còn thể hiện rõ hơn nữa khi chúng ta thấy chính nó là cái đực toàn thắng cuối cùng trong cuộc tranh đua đực tính này. Trong phim, tất cả hình ảnh biểu trưng cho đực Trung Đông đều chết phanh thây, chỉ có đực Mỹ hoàn toàn chiến thắng. Hình ảnh chim đại bàng, một biểu tượng của Hoa Kỳ, bay xuống bốc đực Taleban về tổ và mổ rách đầu cho thấy tham vọng đực tính bá quyền không chỉ giới hạn ở mức cá nhân, mà còn mang tính cách quốc gia. Trong cuộc tranh chấp giữa hai thế lực đực này, hình ảnh phụ nữ Afghanistan tự tay giết chết chính quyền Taleban có mục đích khẳng định sự tự tôn và chính nghĩa của thế lực đực Mỹ.
Như vậy, cuộc tranh đua của những cái đực để được làm “chúa tể rừng xanh” và quan hệ của chúng không những dựa trên sự tàn sát lẫn nhau mà tất cả những tính đực (bá quyền hay bị đàn áp) đều thiết lập trên sự đàn áp
phụ nữ như chúng tôi đã đề cập như trên qua thuyết của Connell. Bên cạnh đó, một khía cạnh quan trọng mà chúng tôi thấy trong bộ phim này qua sự đắc thắng của đực-Mỹ là một biểu hiện của Tâm lí Hậu-thuộc địa. Trong những công trình nghiên cứu Hậu- thuộc địa khoảng thời gian gần đây đã chứng minh rất rõ sự quan hệ mật thiết giữa chính sách cũng như tâm lí đô hộ với vấn đề giới tính và dục tính. Nói cách khác, ranh giới và xung đột giữa những cái đực trong văn hóa Tây phương hướng ngoại lại khoác thêm một lớp nữa: bộ mặt “nòi giống” và “quốc thể”. Chúng ta có thể dùng nhận định của nhà nghiên cứu lịch sử Ấn Độ Partha Chatterjee để áp dụng vào bộ phim này:
Tâm lý thuộc địa đặt mình vào vị trí cảm thông cho những người phụ nữ không tự do, bị đàn áp của Ấn Độ [của Afghanistan] để biến hình ảnh họ thành dấu hiệu cho một thực chất đàn áp, phản tự do của nguyên cả tục tập văn hóa của một đất nước[2].
Tâm lý thuộc địa thời đại này không còn dùng đến ngôn từ “văn minh hóa những kẻ mọi rợ” mà là “hiện đại hóa những nước thứ ba” và “dân chủ hóa” họ. Và, theo như V. Spike Peterson nhận định, tâm lý thuộc địa hiện đại bào chữa cho mình bằng lý do là vì họ (trong bộ phim, họ là những người đàn ông Trung Đông) “thiếu tự trọng nên họ không có quyền đòi hỏi được tôn trọng và bình quyền trong quan hệ: sự thống trị ngoại bang vì thế không những được bào chữa mà còn được trình bày như một công cuộc giải phóng. Gần đây hơn, trong thời kì Gulf War, ‘sự đàn áp’ phụ nữ A-rập được so sánh với ‘sự tư do’ của phụ nữ Mỹ, ý muốn chỉ đến khía cạnh ‘văn minh hóa’ của chiến tranh với Iraq.” Trong chú thích cuối bài viết, Peterson còn bàn thêm:
Bình quyền giới tính đã không còn là mục đích mà chỉ là nước cờ trong những cuộc chiến này. Phía địa chủ Tây phương đàn áp đàn bà ở quốc gia họ và những nơi khác trên thế giới, còn Mỹ thì ra vẻ bảo vệ Kuwait, nơi mà phụ nữ không có quyền bầu cử. Theo Enloe thì những mâu thuẫn rõ rệt này có thể hiểu được nếu chúng ta xem chúng không phải liên quan đến vấn đề giải phóng mà như một chiến lược bào chữa: hợp pháp hóa việc một nhóm đàn ông thống trị một nhóm đàn ông “khác” và cộng đồng của họ.[3]
Như vậy, qua cách nhìn của Peterson, quá trình Mỹ hình thành những định kiến kì thị về các văn hóa Trung Đông là một quá trình dài và phức tạp, gắn liền với lịch sử bành trướng của Tây phương. Trong công cuộc xâm lăng để thống trị các dân tộc khác, phương Tây luôn đối lập cái đực-bá-quyền của họ với cái đực-kia (Ấn Độ, Tàu, Đông Nam Á, Phi Châu, v.v.), và cái đực-bá-quyền phương Tây được xem là cái Đực hoàn hảo, đầy đủ tiêu chuẩn để càn quét, khai thác, và bóc lột kẻ/cái Đực kém hoàn hảo khác. Vì thế, để nhìn vào một khía cạnh về giới tính mà không bàn đến những “trục quan hệ quyền lực”[4] khác là sự đơn giản hóa vấn đề vô trách nhiệm của Hoàng Ngọc Tuấn nói riêng và những bài viết tương tự của các tác giả khác nói chung. Cho nên, chúng ta không thể bàn về cuộc “giải phóng thể xác” của đoạn phim trên mà không đồng thời nhận ra những sự áp đặt khác đang tiến diễn bên trên sự bất công giới tính đó. Nói cách khác, chúng ta không thể vùi lấp những sự thật bi thảm và hậu quả khốc liệt của nhiều sự bất công xảy đến cho phụ nữ phải sống dưới những thế lực cạnh tranh của Đực.
b. Vị trí của phụ nữ trong sự tưởng tượng của Đực thông qua bộ phim
Như chúng tôi đã bàn trên, những xung đột giữa các phần tử đực tính với nhau, cuối cùng, cũng nằm trên sự đàn áp phụ nữ. Để chứng tỏ mình là “đực chuyên chính,” cá thể nó phải đạp lên những cái đực khác, và quan trọng nhất, nó phải đạp lên thể xác đàn bà. Nữ quyền thuyết gia Luce Irigaray trong bài nhận định/phân tích nổi tiếng của bà, “This sex which is not One” (Giống Tính này không chỉ là Một) cho rằng:
“Người ta tìm thấy trong phần lớn tình dục Tây phương sự cưỡng bách cấu tạo từ tranh đua giữa giống đực: người “mạnh nhất” là người “cương cao nhất,” người có cái dương vật cứng nhất, to nhất, mạnh nhất, hoặc kẻ “đái xa nhất”…Đàn bà, trong thế giới tưởng tượng dục tính này ít hay nhiều chỉ là người dàn xếp tự mãn cho sự bộc lộ dục vọng của đàn ông. Có thể, và chắc chắn, là nguời đàn bà khoái cảm lây, nhưng khoái cảm này trước hết là sự bán thân tự hành của thể xác họ cho một sự thèm muốn của kẻ khác, để người đàn bà đó lại trong tình trạng lệ thuộc như xưa.”[5]
Khi vận dụng những khiá cạnh trên của Irigaray cho đoạn phim, chúng ta có thể thấy được chủ thể của cuộc “giải phóng” trong đoạn phim này không phải là phụ nữ Afghanistan mà là cái đực-tư bản-Mỹ. Sau khi đã hành quyết hết tất cả mọi thành phần của đực-Trung Đông, câu nói đầu tiên của họ trong đoạn phim là “Chị em ơi, hãy đi mướn một thằng vũ công khỏa thân, và uống bia nhẹ đô (Come on girls, let’s go hire a male stripper and drink light beer).” Sau đó có người khác lên tiếng, “Tôi phải ghé qua mua tampons. (I have to stop by and get some tampons),” và cuối cùng là, “Có ai biết nơi nào cho tôi phá thai không? (Does anyone know where I can get an abortion?)” Đây là những khái niệm về “nữ tính hiện đại” của giới đực Tây phương mà cũng là cách người đạo diễn Mỹ trắng này đồng hoá những ao ước và đòi hỏi của phụ nữ Afghanistan như hình ảnh của hắn cho phụ nữ Mỹ --những đứa con gái vừa giữ được “nữ tính” vừa có thể “uống bia” và “táo tợn” (đi xem vũ khỏa thân, phá thai, dùng tampon v.v.)[6] . Hắn ta hoàn toàn phủ nhận những cố gắng về mặt hoạt động cũng như lý thuyết của các nhà nữ quyền để thực sự chống đối và lật đổ một ý thức hệ về tình dục và quan hệ mà trong đó đàn ông và dương vật vẫn là trọng tâm. Vì vậy chúng ta cũng thấy một điều đơn giản trong đoạn phim này là khái niệm “nữ quyền Afghanistan” cũng hoàn toàn nằm ngoài sự hiểu biết của Swenson và chỉ dựa trên sự tưởng tượng của hắn. Điều này thể hiện qua đoạn cuối của bộ phim: sau khi họ đã được “giải phóng,” đồng nghĩa với việc tháo bỏ vải che đầu thì chúng ta thấy hai người đàn bà duy nhất có diện mạo “được bình thường” là hai người đàn bà trước đó đã “fuck” nhau sau lưng “chính quyền Taleban.” Còn những người đàn bà khác sau khi cởi khăn che mặt thì bị mang hình dạng quái vật--từ xấu xí, không bình thường đến không phải là người nữa, mà là người của hành tinh khác. (Trường hợp này hoàn toàn giống với giới trí thức trong và ngoài nước vừa qua đã khoác cho chúng tôi những hình ảnh và biệt danh đáng sợ khi lối nữ quyền của chúng tôi không giống với lối khoe rốn như các ông mong muốn.)
Ngoài ra, lối suy nghĩ rằng chỉ có đàn ông da trắng mới có thể cứu rỗi đàn bà phương Đông và đưa tự do dân chủ vào các văn hóa chuyên quyền như Hồi giáo hoặc Khổng giáo là một vấn đề phức tạp cần được phân tích một cách cặn kẽ chứ không phải chỉ đem ra chế nhạo hoặc nói bừa như đạo diễn nói trên và Hoàng Ngọc Tuấn đã làm. Tuy chúng ta không thể bênh vực chế độ phụ quyền ở các nước phương Đông, chúng ta không thể cả tin về việc đàn ông Tây phương giải phóng phụ nữ khỏi cảnh đàn áp "rừng rú" của đàn ông Hồi giáo. Đó không phải là thuần túy giải phóng phụ nữ mà là để chứng tỏ sự "văn minh cao cả" của đàn ông phương Tây đối với đàn ông phương Đông. Thực chất, những cuộc giải phóng đó chỉ thay thế một chế độ phụ quyền này với một chế độ phụ quyền khác. Các phong trào tiếp tục đấu tranh cho nữ quyền ở các nước phương Tây trong thời kì đương đại là bằng chứng tuyệt đối cho sự hiện hữu của chế độ phụ quyền cao cấp hơn và tinh vi hơn ở các nước phương Tây.
c. Trở lại với “Hĩm và Cu” của Hoàng Ngọc Tuấn
Việc Hoàng Ngọc Tuấn đơn giản hóa công cuộc đấu tranh nhân quyền của phụ nữ Afghanistan chỉ để chứng tỏ với nhóm Nguyễn Trần Khuyên rằng ông ta là một người thờ Hĩm thờ Cu, và như thế là một đấng nữ quyền thực thụ, thì hành động này quả thật lố bịch. Chúng tôi không thấy buồn cười mà chỉ xấu hổ cho ông trước những nhận định nhảm nhí và thiếu lý tính về nữ quyền Afghanistan nói riêng, và nữ quyền Hồi Giáo nói chung. Cũng như trong cuộn phim này, Hoàng Ngọc Tuấn tước bỏ hết những mặt trận đấu tranh khác của phụ nữ dưới chế độ Taleban và bóp méo mục tiêu đấu tranh của họ thành quan điểm “nữ quyền” của ông. HNT không nghe, không thấy, không đếm xỉa và không đề cập gì đến những đòi hỏi chính trị khác ngoài tự do tình dục. Vì vậy, hành động nữ quyền của HNT cũng là một hành động nữ quyền “dỏm” và rỗng như bài trước chúng tôi đã phân tích.
Khi HNT giới thiệu với người đọc về áp bức phụ nữ dưới chính quyền Taleban, ông ta dùng 3 tấm hình để làm biện chứng, và sắp xếp chúng theo thứ tự như sau: 1) hình ảnh những người phụ nữ Afghanistan bị trùm đầu dưới purqa mà chính quyền Taleban bắt họ phải mặc, 2) hình hí họa lấy từ phim hoạt hinh và 3) hình một người phụ nữ che mặt dưới vải đen mỏng, ngồi vén váy phơi bày âm hộ cho ống kín. Logic của sự xếp đặt này là để diễn dẫn người đọc theo cách suy nghĩ và hiểu biết hạn hẹp qua sự trình bày khá khéo léo về sự đàn áp của phụ nữ Afghanistan dưới Taliban: Phụ nữ không đòi hỏi gì hơn ngoài việc ngoài việc "khoe Hĩm" và mục đích đấu tranh nữ quyền là giải phóng tự do vén váy. Và đương nhiên, ai không đồng ý đều bị xem là kẻ “bất nhân,” là “tôn giáo đạo đức,” là Khmer Đỏ, là Taleban…
Chúng tôi thật sự không hình dung được Hoàng Ngọc Tuấn dựa vào chứng minh gì để “hí” rằng “ước mơ to lớn nhất của phụ nữ dưới ách Taliban là được giải thoát khỏi cái ngục tù đã trói buộc thân xác mình. Họ muốn giành lại thân xác mình như giành lại một đoá hoa quý và góp hương sắc đoá hoa ấy vào thiên anh hùng ca của vẻ đẹp muôn thuở giữa tạo vật”? Nếu đây không phải là một lối suy diễn duy dương vật, một biểu hiện miệt thị nữ quyền của ông ta thì là gì? HNT đã vênh váo ủng hộ một người đàn ông da trắng “cởi đồ” phụ nữ Afghanistan để chứng minh rằng ông cũng nhiệt tình “cởi mở” trong lối suy nghĩ nam nữ bình quyền. Ông giải thích ra sao về sự cởi mở của mình? Có phải ông đang hiệu lực hoá và khai triển những di sản của chế độ kì thị chủng tộc, chế độ phụ quyền Tây phương để “truyền” lại với các ông da vàng khác không? Vấn đề nực cười nhất là HNT lại đưa ra bộ phim của một người đàn ông Mỹ trắng, cũng thiếu kiến thức trầm trọng về sự đấu tranh của phụ nữ Afghanistan để làm minh hoạ cho bài viết của mình. Nhưng trong khi vị đạo diễn Mỹ trắng này công khai thừa nhận những clip phim của ông ta “hạ cấp” và “rẻ tiền”, thì HNT lại xem chúng như là bằng chứng hùng hồn cho luận nữ quyền của ông. Buồn thay!
HNT là một nhà trí thức, được nhiều người "tiền hô hậu ủng", sao lại có thể lạm dụng hai chữ "hí luận" để viết một bài viết vô trách nhiệm và tráo trở để phục vụ cho luận ngôn dốt nát của mình? Nếu bạn đọc không đủ vốn tiếng Anh hoặc thiếu thông tin về lịch sử kì thị chủng tộc cũng như miệt thị giới tính ở các nước Tây phương. Nhất là ở Việt Nam như hiện nay, việc vào những trang web nước ngoài xem là rất khó (những trang web có hình ảnh khoả thân đều bị firewall), hoặc họ cũng không đủ thời gian để chạy theo mấy cái links của ông ta, và nếu chúng tôi không truy ra thì những người tin vào hí ngôn này sẽ lại thêm một cơ hội bị HNT lừa vào trận đồ “Hĩm và Cu” của ông ta!
Thật sự như ông HNT có chú thích, viết tới đoạn 3 ông đã không còn thấy “đáng cười nữa" vì lúc đó nhận được tin nhóm Nguyễn Trần Khuyên viết đơn kiến nghị yêu cầu Tạp Chí Thơ rút khỏi website của mình những hình ảnh và văn đề miệt thị nữ giới. HNT phát ra những câu rất “ hận đồ bàn”, rất xót xa phẫn nộ và “đậm tình nữ quyền”:
“Hôm trước họ vừa xông ra tuyên bố được vài câu "nữ quyền", tưởng là điều đáng mừng, thì hôm sau họ lại đột ngột chuyển sang vận dụng một loại chính sách bắt chước theo tinh thần Taliban để đối xử với đồng loại.
Nữ quyền là thờ phượng Hĩm, là cổ vũ cho chị em giành lại quyền làm chủ thân xác mình, tự do tuyên dương thân xác mình trước vũ trụ, con người và nghệ thuật.
Nữ quyền đâu có phải là lập ra một cái thứ gì đó giống như Toà Án Nhân Dân để bắt buộc người này bận quần vào, người kia phủ váy xuống!
Nữ quyền đâu có phải là đè phụ nữ xuống để bịt Hĩm lại! Nữ quyền đâu có phải là đè nam nhân xuống mà cột Cu lại!
Nữ quyền đâu có phải là tụ bầy kết đám rồi đi loanh quanh từ đầu trên đến xóm dưới mà giương cao khẩu hiệu "Cấm khoe mông, không khoe rốn."
Nữ quyền là Hĩm của ai thuộc về người ấy.” (Nam quyền là Cu của ai thuộc về người ấy).
Như bạn đọc đã thấy, với cách nhìn méo mó về nữ quyền của HNT khi đưa ra minh chứng hùng hồn bằng một đoạn phim hạ cấp như trên thì làm sao HNT lại có thể tự lập ra và định nghĩa những dạng nữ quyền được? Vì ông không hiểu biết và nhạy cảm về nữ quyền và những vấn đề liên quan tới nữ quyền, ông không có tư cách "vạch" ra "nữ quyền là gì," như ông không có quyền lên tiếng cho "ước mơ to lớn" của phụ nữ Afghanistan. Việc ông nghĩ gì về nữ quyền và ông định nghĩa nó như thế nào (nữ quyền phải là gì, không nên phải là gì, v.v.) hoàn toàn không có giá trị -phụ nữ chúng tôi sẽ lên tiếng đòi hỏi những gì chúng tôi cần.
Cuối cùng, một vấn đề mà chúng tôi muốn đề cập tới qua bài viết này, thông qua những vấn đề sai phạm trong bài “Hĩm và Cu” của Hoàng Ngọc Tuấn. Chúng tôi mong những nhà phê bình văn học khác có một cách nhìn và nghiên cứu đúng hơn, mang tính chuyên nghiệp và khái quát cao. Tránh việc viết ra những tiểu luận cũng như hí luận đi vào ngõ cụt bởi thái độ cực đoan không đúng với tinh thần của một nghiên cứu gia.
Nguyễn Trần Khuyên
Tháng 5/2005.
[1] Connell, R.W. Gender & Power. Stanford University Press, 1987.
[2] Lấy từ bài của V. Spike Peterson, “Sexing Political Identities/Nationalism as Heterosexism.” International Feminist Journal of Politic, 1:1.
[3] Như diễn dẫn trên.
[4] Chúng tôi dùng từ “trục quan hệ quyền lực” ở đây theo từ “axis of power relations” của thuyết gia/nữ quyền Judith Butler. Trong một mối quan hệ không bình đẳng giữa “đực” và “cái,” sự đàn áp nằm trên nhiều khía cạnh bất công khác, như giai cấp xã hội và chủng tộc, v.v.
[5]Bài viết của Luce Irigaray chúng tôi trích trong tuyển tập New French Feminisms, do Elaine Marks và Isabelle de Courtivron biên tập, Random House, 1988.
[6] Ở đây, chúng tôi không phản đối quyền phụ nữ uống bia, hút thuốc, v.v. Chúng tôi chỉ không chấp nhận việc các ông áp đặt lên phụ nữ một hình tượng giải phóng theo kiểu các ông thích.