MANG VIÊN LONG
THƠ T̀NH HỒ CHÍ BỬU,
THƠ NHƯ ĐÙA MÀ SỰ THẬT LÀ NHƯ VÂY. (*)
Thi ca có mặt cùng lúc với loài người, tuy h́nh thức bày tỏ ở mỗi thời kỳ không giống nhau. Có lẽ, những bài ca dao, đồng dao truyền khẩu của mỗi vùng miền trên thế giới, là sự h́nh thành sớm của Thi ca. Nếu tính từ Hómèros (khoảng thế kỷ thứ 7 trc CN) th́ sự hiện diện của Thi ca bên đời sống đă hơn hai ngàn tám trăm năm! Nhiều nghiên cứu cho thấy thơ t́nh và những bản hùng ca đă được lưu truyền ngay từ thuở đầu tiên ấy!
Có một yếu tính hiển nhiên của Thi ca (không ai có thể phủ nhận) là nó luôn song hành cùng T́nh Yêu! Con Người sống không thể không có T́nh Yêu. Cũng vậy, Thi ca sống cũng không thể không có T́nh Yêu. Không có T́nh Yêu th́ cả hai đều không thể tồn tại! Từ xưa, chúng ta đă được đọc hằng vạn, hằng chục vạn những bài thơ t́nh trên khắp thế giới, nhưng có bao giờ hết đâu? T́nh Yêu vẫn luôn mới, được tiếp tục sống rực rỡ trong tâm hồn người nghệ sĩ; và đă làm tươi xanh đời sống của nhân loại!
Có lẽ bởi vậy, nhiều thế kỷ qua, Thơ T́nh đă được ngưỡng mộ, tiếp nối - không ngưng nghỉ, mà mỗi thập kỷ trôi qua c̣n “ào ạt” hơn trên thi đàn. Có điều, chữ “Thơ T́nh” tôi đang tạm dùng ở đây, phải được hiểu đúng nghĩa là Thơ T́nh - nghĩa là chúng phải được bắt nguồn từ cội nguồn của Trái Tim Yêu thương, từ tấm chân t́nh như nhiên rộng mở, từ khối óc tinh nguyên dâng hiến, và cả từ cuộc đời thăng trầm bao nỗi gian truân; chứ không phải những trang chữ khô cứng, ước lệ, tùy tiện được “sắp xếp” bởi những kỷ thuật thô thiển, lập dị, hay “mưu cầu”! Một bài thơ được h́nh thành, được viết lên trang giấy, phải là một đóa hoa đúng giờ phải nở - tự nó tỏa ngát hương thơm….
Nơi đây, tôi tự giới hạn cho ḿnh về Thơ T́nh (từ những thập niên cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21) mà nghĩ rằng, trên 50 năm qua, những bài Thơ T́nh đựơc giữ lại bên đời sống, được khắc ghi trong trái tim mỗi người - thật không nhiều! Thậm chí có thể đếm trên đầu ngón tay (trong muôn vạn bài thơ “đồng phục” đă được in, được “ngợi ca”, giới thiệu bằng mọi phương tiện!). Thơ t́nh dễ làm… Cho nên người người, nhà nhà (…) đều làm thơ t́nh! Nhiều năm qua, tôi rất “ngại” đọc thơ t́nh, bởi rất “sợ” sự ủy mị, du dương của thời cũ trăm năm trước, hay được khoát lên cái vỏ triết lư hiện đại kỳ quặt hôm nay (…). Do vậy, khó t́m ra thơ để đọc - cho dầu từ rất lâu, tôi vẫn xem những trang thơ t́nh hay, là một nhu cầu cần thiết cho đời sống t́nh cảm của ḿnh! May mắn thay, thỉnh thoảng - tôi đă “gặp” được những bài thơ t́nh “như đùa, mà sự thật là như vậy” của Hồ Chí Bửu! Một phong cách thơ rất mới, rất hồn nhiên. Đọc bài thơ nầy:
Khi chán đời ta nằm quay qua phải
Cho buồng hơi đầy ắp những sân si
Khi nhớ em ta nằm quay qua trái
Cho buồng tim rung động thuở xuân th́
Khi tĩnh tâm ta nằm ngay ra giữa
Nh́n lên trần t́m kiếm một hào quang
T́m không thấy ta quay ra nằm sấp
Đếm ngón tay cuộc t́nh phớt vội vàng
Đếm không hết ta bật ḿnh ngồi dậy
Đấm ngực ḿnh cho tim vỡ làm đôi
Tim chẳng vỡ - có cái ǵ động đậy
Quay bên nào th́ cũng nhớ em thôi…
(Không Ngủ Được)
Chỉ nói đến bốn cách nằm thôi, tác giả đă cho người đọc thấy rơ những đêm trăn trở nhớ thương, không sao chợp mắt được, rất thật!. “Quay bên nào th́ cũng nhớ em thôi” - một t́nh yêu mênh man, sâu đậm. Hay ở bài “Độc Ẩm Chiều Cuối Năm” - đúng là “như đùa mà sự thật là như vậy” :
“Ta dụ ta, chiều nay ngồi uống rượu
V́ ngày qua đă xỉn tới mây xanh
Ta hư đốn chiều nay c̣n uống rượu
Bởi v́ ngồi mông đít đă tê xanh.
Em có biết mấy đại gia làm toán
Cộng tới cộng lui ḷi một villa
Ta dốt nát nên không thèm làm toán
Cứ yêu đời và yêu hết người ta
Em thấy không? Chiều cuối năm độc ẩm
Cũng quẩn quanh một gác nhỏ quạnh hiu
Cũng nhớ em, cũng thèm ṿng tay ấm
Cũng lẽ loi và buồn hết buổi chiều
Nếu giả sử t́nh yêu là ly rượu
Tay cầm ly - chưa uống đă say rồi
Bởi t́nh yêu th́ đâu cần giá thú
Vừa chạm vào đă cay xé bờ môi
Và cứ thế, trượt dài theo số phận
Ta nhủ thầm lần cuối nữa rồi thôi
V́ bất tài hay v́ lưng quá cứng
Nên con đường hoạn lộ ngắm mà chơi
Chiều cuối năm, ừ th́ sắp qua năm mới
Tống cựu nghênh tân say hoắc cần câu
Thiên hạ hả hê chờ giờ đại lợi
Ta chỉ nhớ em, uống rượu quên sầu
Chiều cuối năm và sắp qua năm mới
Tự dỗ ḿnh c̣n dài lắm cuộc chơi
Tự dặn ḿnh thôi đừng đùa với lửa
Một chút thôi - rượu lạt cũng quên đời..
” Đó là những lời tâm sự chí t́nh thốt lên một cách hồn nhiên, mà thâm sâu: Ta dốt nát nên không thèm làm toán/ Cứ yêu đời và yêu hết người ta. Và cứ mặc nhiên để cho “Thiên hạ hả hê chờ giờ đại lợi/ Ta chỉ nhớ em, uống rượu quên sầu…”.
Trong “Quà Đầu Năm Cho Em” - tác giả đă tự nhủ, rất “dễ thương”: “(…)
Ta biết em thích ḍng thơ nồng cháy
Vừa ngọt ngào vừa sâu lắng yêu thương
Vừa thơ mộng nhưng cũng vừa hiện đại
Em không ưa dùng ngôn ngữ đời thường
Tưởng rất dễ nhưng mà không phải dễ
Tặng em phải từ máu của trái tim
Ta gom hết những tinh hoa trần thế
Kết vần thơ khi hoa nở bên thềm (…)
” T́nh Yêu thương trong thơ hầu như luôn được thể hiện một cách chân thực, cụ thể, giản dị, mà thấm đẫm tính nhân văn sâu sắc:
“Sợi tóc em rơi trên áo gối
Sợi tóc nào cột chặt hồn ta
Đêm tháng giêng sao qua rất vội
Gối vẫn c̣n giữ một mùi hoa
Nằm bên em đêm qua rất ngắn
Mộng chưa đầy ngày đă đến nhanh
Những giấc mơ êm đềm tĩnh lặng
Những thăng trầm lẫn chút hư danh
Sáng rửa mặt biết ḿnh c̣n sống
C̣n bon chen - kênh kiệu với đời
Cũng cái tật chịu chơi - hiếu động
Ngồi một ḿnh hồn muốn ra khơi..”
( Nằm Bên Em Đêm Qua Rất Ngắn)
T́nh yêu trong thơ Hồ Chí Bửu không hề thấy có bóng của sự đỏm dáng, kiểu cách, hay xưng tụng réo rắc - mà chỉ là những lời “trần t́nh” chơn chất, hay lời rỉ ră tâm sự của kẻ giang hồ khí cốt bị sa cơ “v́ bất tài hay v́ lưng quá cứng”- rất hồn nhiên:
“ Em rủ ta vào chân hụi tháng
Tức cười – ta đâu biết kinh doanh
Rồi mai mốt tiền đâu mà đóng
Tiền uống bia..c̣n phải để dành.
Em dụ ta vào chân hụi ngắn
Một tuần thôi - chỉ đóng một lần
Hụi mới khui, cho ta hốt trước
Sao tự nhiên túi lắm kim ngân
Ta chịu chơi nên hay liều mạng
Có tiền rồi nhậu líp ba ga
Có khi nhậu từ chiều tới sáng
Karaoke ôm ta cũng chẳng tha
Nhậu vài tháng tiền bay đâu mất
Mà mỗi tuần mỗi đóng. Hụt hơi
Tại ham chơi nên thành cố tật
Gă làm thơ chơi sém quên đời
Chắc biết ta là dân bạt mạng
Em bảo rằng tiền bạc phù du
Không có tiền - trả bằng cách khác
Giờ yêu em hay chịu đi tù ??”
(Chơi Hụi)
Bên cạnh h́nh bóng “Em” c̣n có h́nh ảnh cuộc đời; bên cạnh T́nh Yêu em, c̣n có T́nh Thương con người, bằng hữu, quê nhà. Bởi vậy, thơ t́nh Hồ Chí Bửu có cách hấp dẫn rất riêng: tuy mộc mạc mà lôi cuốn, giản dị mà chân t́nh, đọc không thấy chán!
1. “Hai đứa ḿnh cùng bằng tuổi nhau
Ông thường nh́n xoáy những vết đau
C̣n ta chó sói trong lồng sắt
Vươn móng nằm xem những vết cào (…)
2. …”Uống chay dưới ánh trăng suông vậy
Nhậu rắn ḷng sao bỗng nhớ rùa
Thương đất thương người đâu dám quậy
Ly rượu vơi đầy với nắng mưa”(*) (…) ”
(*) thơ TMH)
(Thơ Tặng Bạn Rượu)
Chất “rượu” trong thơ Hồ Chí Bửu như một chất xúc tác cho T́nh Yêu Thương thăng hoa chứ tuyệt nhiên không thấy lộ liễu quá đáng như một số người làm thơ tự xưng là hiện đại, hay hậu - hiện - đại. Thơ tự nó là vậy, đâu cần khoát lên cho nó một cái nhăn hiệu triết lư cao siêu?
“Rượu cay nhưng giải được sầu
Cạn ly là bước qua cầu thiên thai
Ngoảnh nh́n mây trắng c̣n bay
Rượu vơi đáy cốc ta đày đọa ta
Bên kia vách núi triền hoa
Bên trong danh lợi người ta thấy ǵ ?
Bẫy ḿn nhưng vẫn bước đi
Th́ ra chưa diệt sân, si, kiếp, nàn .
Ô hay là chuyện thế gian
Mềm môi rượu cạn lại càng buồn thêm
Dường như giờ mới nửa đêm
Ngước nh́n sân rộng bên thềm lá rơi…”
(Đêm Rượu Một Ḿnh)
Tôi lại nghĩ, để có một “phong cách riêng”, (mà không phải gắng gượng chắp vá, hay phủ lên ḍng chữ những ǵ không phải nó để ngụy tạo) là một sự tiềm ẩn tự nhiên, là “bản chất” được h́nh thành và nuôi dưỡng lâu xa từ “bên trong” người nghệ sĩ. Nó phải là đời sống, là hơi thở từ Trái tim muôn đời vẫn vậy! Chúng ta luôn bắt gặp “cái riêng” ấy, trong từng bài thơ của Hồ Chí Bửu, cho dù điều chia sẻ là với một “Chiến Hữu” :
“Bạn tôi. Lính sư đoàn bộ binh
Hai cánh tay đă bỏ nơi chiến trường Xuân Lộc
Hai cánh tay đă rơi trong đêm tháng 4 tàn khốc
Máu chan ḥa nhuộm đỏ cả vùng quê
Thương phế binh nên cải tạo vài hôm th́ cho về
Thu xếp cùng gia đ́nh lên vùng kinh tế mới
Lên vùng kinh tế mới ngóng cổ lên mà đợi
Mua gạo xếp hàng mua thuốc được vài viên
Bệnh mẹ ǵ th́ cũng chỉ có xuyên tâm liên
Uống riết vàng răng giống khỉ ngồi bàn độc
Có những đêm buồn ra rừng ngồi khóc
Khóc chán rồi lấy rượu thay cơm
Hơn một năm quần áo rách hết trơn
Bữa đói bữa no bữa lo sốt rét
Tàn đời rồi lo cái con kẹt
Dẫn vợ con về sống ở vỉa hè
Bởi người hiền nên trời phật chở che
Rốt cuộc anh cũng có mái nhà tranh để ở
Đi bán vé số dạo chẳng c̣n ǵ mà sợ
Hào khí hết rồi một gă tàn binh
Sáng nay gặp anh tôi thoáng giật ḿnh
Trung úy Phan Văn Tài đây hả
Ôm chặt anh nước mắt tôi rơi lă chă
Tàn cuộc rồi ta ở phía bên thua…”
Hay là lời tâm t́nh cùng bằng hữu, người yêu, làng quê xưa:
“Mai tôi sẽ trở về thăm Sa Đéc
Thăm khu vườn lúc nhỏ của tôi xưa
Chiếc cầu khỉ mỗi chiều qua kẽo kẹt
Cánh diều bay - Thương biết mấy cho vừa
Mai tôi sẽ trở về thăm Sa Đéc
Mái trường xưa và kỷ niệm tinh khôi
Bạn bè cũ – Chắc đứa c̣n đứa mất
Ông giáo già ..biết c̣n nhận ra tôi..?
T́m sự sống..tôi mất dần bản sắc
Và biến thành một người Việt lưu vong
T́m sự sống..nghĩa là tôi đánh mất
Làm lục b́nh trôi dạt ở ven sông..
Nơi đất khách nhiều đêm tôi thức trắng
Đời lữ hành chừ hoài niệm cố hương
Nơi đất khách nhiều đêm tôi ngồi khóc
Quê hương ơi ! Tôi chừng đă cuối đường
Mai tôi sẽ trở về thăm Sa Đéc
Thăm một thời tuổi nhỏ đă lên ngôi
Mai tôi sẽ trở về thăm Sa Đéc
Người yêu ơi ! Mưa rớt hột bên đời..
Tôi sẽ về .. sẽ về thăm Sa Đéc
Gió chiều rơi mang hơi lúa nồng nàn
Tôi quỳ xuống nâng niu từng hạt lúa
Và t́nh tôi..hạnh phúc đă sang trang…”
(Như Một Nỗi Niềm)
Sau cùng - tôi nghĩ, Hồ Chí Bửu làm thơ t́nh không phải chỉ dành riêng cho người yêu, mà c̣n dành cho chính thân phận ḿnh, bằng hữu, và cho số phận của một Quê hương buồn bă nữa!
(*) Trích trong tập Thơ T́nh Hồ Chí Bửu 5- NXB/Hội Nhà Văn- 2017.
Quê nhà, Trung tuần tháng 1.2017
MANG VIÊN LONG
http://www.gio-o.com/HoChiBuu.html
© gio-o.com 2017