Đỗ Quyên
220 TÁC GIẢ TRƯỜNG CA VIỆT NAM
Trần Thiện Khanh giới thiệu:
Trường ca là một thể loại có đóng góp đáng kể vào sự phát triển của tư duy thơ Việt Nam hiện đại. Thế nhưng, sự quan tâm đến nó, cả ở phương diện văn học sử lẫn lí luận thể loại lại có phần muộn mằn, lẻ tẻ.
Cho đến nay mới chỉ có “Tuyển tập trường ca” ( 1997) là cung cấp được cho độc giả một cái nhìn tập trung về văn bản thể loại này. Trong Lời nói đầu của tuyển tập đó các tác giả biên soạn nhận định: “Trường ca là thể loại chiếm tỉ lệ nhỏ (…) mười trường ca được tuyển chọn trong cuốn này (…) là những trường ca tiêu biểu cả về nội dung lẫn hình thức cũng như bối cảnh lịch sử tác phẩm ra đời”. Như vậy số lượng trường ca được chú ý ở đây còn ít, lại chủ yếu là các trường ca sáng tác trong khoảng 30 năm, tính từ Bài thơ Hắc Hải (1955) của Nguyễn Đình Thi đến Gọi nhau qua vách vúi (1987) của Thi Hoàng. “Vùng trường ca” đến nay vẫn còn nhiều chỗ trống, cần có người tâm huyết lục khảo lại, chọn tuyển công phu hơn, nhất là thể hiện được cái nhìn khái quát, công bằng hơn nữa về diễn tiến của thể loại này.
Nhìn từ những yêu cầu, đòi hỏi như thế, chúng tôi xin giới thiệu những nỗ lực tìm hiểu khái quát các “hiện tượng trường ca” từng xuất hiện trong lịch sử văn học Việt Nam của tác giả Đỗ Quyên. Ở một góc độ nào đó, có thể nói, chính anh cũng là một tác giả tiêu biểu biểu trong việc tìm tòi thể nghiệm cách tân trường ca ở nước ngoài (đã sáng tác 13 trường ca, 5 bài thơ dài). Cuộc lục khảo và hệ thống hóa có quy mô lớn lần đầu tiên về các hiện tượng trường ca này có thể xem là cuộc đi khai vỡ thêm những miền đất mới đầy hào hứng của anh, đồng thời cũng là sự trở về vùng đất quen thuộc của người trong cuộc giàu tâm huyết. Hy vọng, sau dịp này, tác giả Đỗ Quyên sẽ nhận được sự ủng hộ nhiệt thành hơn nữa của nhiều tác giả, độc giả (Trần Thiện Khanh).
220 TÁC GIẢ TRƯỜNG CA VIỆT NAM
(Danh sách phác thảo)
Cùng tác giả và độc giả gần xa!
Đây mới là phác thảo cho một đề tài không dễ dàng, và có lẽ là lần đầu tiên về khái niệm “tác gia trường ca Việt Nam”.
Mời xem một số bài cần thiết gần đây về các vấn đề xung quanh trường ca nói chung và trường ca Việt Nam nói riêng:
-“Đến trường phái thơ Việt từ cảm thức hậu hiện đại Việt”; Đỗ Quyên, Tạp chí Sông Hương, số 257, tháng 7/2010, và tapchisonghuong.com.vn 30/7/2010)
- “Đối thoại về trường ca và trường ca Việt Nam hiện đại”; Phỏng vấn của Trần Thiện Khanh, Tạp chí Thơ số 11/2009, và vanhocquenha.vn 17/9/2010
- “Trường ca về thời chống Mỹ trong văn học hiện đại Việt Nam” (Tóm tắt luận án); Nguyễn Thị Liên Tâm, phongdiep.net 3/9/2010
- “Trường ca với tư cách là một thể loại mới”; Nguyễn Văn Dân, Tạp chí Sông Hương số 230, tháng 4/2008, và tapchisonghuong.com.vn 16/4/2008
- “Đôi nét về trường ca những năm gần đây từ góc nhìn thể loại”; Lưu Khánh Thơ, vannghequandoi.com.vn 22/5/2010
- “Yếu tố tự sự trong trường ca trữ tình hiện đại”; Diêu Thị Lan Phương, Tạp chí Nghiên cứu văn học số 4/2009, và vienvanhoc.org
- “Trường ca hôm nay viết về thời đánh Mỹ”; Nguyễn Thanh Tú, Tạp chí Văn nghệ Quân đội, số 705 đầu tháng và 27 cuối tháng 12/2009, vannghequandoi.com.vn 4/1/2010
- “Trường ca Việt, một cách nhìn...”; Yến Nhi, vanchuongviet.org 27/1/2010
- “Tọa đàm về trường ca của Trần Anh Thái”; Nguyễn Minh, viet-studies.info 15/6/2009
- “Thanh Thảo với trường ca”; Chu Văn Sơn, vietvan.vn
Nói về số lượng, kể từ thời Thơ Mới tới nay, con số sơ thảo chúng tôi đang có được là khoảng 220 tác giả Việt Nam đã viết ít nhất một trường ca hoặc một bài thơ dài có ý nghĩa tương đương. Trong Danh sách số 1 dưới đây, một cách tương đối, có thể xem Huy Thông là trường ca gia Việt Nam đầu tiên với tác phẩm nổi tiếng Tiếng địch Sông Ô ra đời năm 1935, và mới nhất là Nguyễn Trọng Văn với Tổ quốc - đường chân trời (tháng 9/2010).
Hy vọng trong thời gian sớm nhất có thể công bố những danh sách bổ trợ:
Danh sách số 2: Tác giả - tác phẩm trường ca Việt Nam
Danh sách số 3: Những bài thơ như là “tiểu trường ca” Việt Nam
Danh sách số 4: Tác giả thơ dài tiêu biểu Việt Nam
Ngoài một số ít tác giả là thi hữu đã cung cấp trực tiếp tác phẩm, nguồn tham chiếu chính của chúng tôi là các trang mạng; một phần cũng vì hiếm có cơ hội cập nhật sách báo đã xuất bản ở Việt Nam. Thành thật xin lỗi về thiếu sót, nhầm lẫn chắc sẽ có ở mọi mặt (tiêu chí tuyển chọn, vấn đề văn bản và xuất bản, v.v…), nhất là với các tác giả có tác phẩm đã xuất bản hiện chưa vào danh sách!
Cũng bởi thế, chúng tôi mong nhận được ý kiến đóng góp cũng như thông tin về tác phẩm, tác giả trường ca Việt Nam. Các ý tưởng, thảo luận và bài vở thích hợp – khi được người gửi đồng thuận - có thể tham gia làm nội dung của cuốn sách dự tính mang tên “Một cách tìm hiểu trường ca Việt Nam”.
Chân thành cám ơn những cộng tác, giúp đỡ vô giá của các tác giả và độc giả ở trong và ngoài nước, cũng như những báo chí, trang mạng đã và sẽ giới thiệu danh sách này.
Xin ghi nhận tấm thịnh tình và những phản hồi hữu ích từ:
Các bạn văn đầu tiên đã đọc và cổ vũ: nhà lý luận-phê bình Trần Thiện Khanh; các nhà thơ Khế Iêm, Mai Văn Phấn, Trần Anh Thái, Nguyễn Đức Tùng;
Các tác giả Nguyễn Anh Nông, Đặng Tiến Huy, Duy Phi, Hoàng Thư Ngân, Nguyễn Hiếu, Nguyễn Trọng Văn, Phạm Công Trứ, Nguyễn Hữu Quý, Trần Nhuận Minh, Diêu Thị Lan Phương, cùng nhiều tác giả, độc giả khác đã có những thông tin, trao đổi quý báu kể từ sau danh sách đầu tiên (7/7/2010) được công bố;
Đặc biệt, nhà thơ Trần Quốc Minh đã nhiệt thành giới thiệu nhiều tác giả, công phu cung cấp các tác phẩm quý hiếm, với thiện ý đại diện cho chúng tôi liên lạc với các tác giả ở Hải Phòng - một vùng đất sản sinh “trường phái thơ Hải Phòng”, trong đó có dòng trường ca đặc sắc với khoảng 26 tác giả mà cuốn sách sẽ dành sự quan tâm cần thiết.
Thư từ, bài vở xin gửi về: Đỗ Quyên, email: truongcaviet@yahoo.com
Trân trọng
Danh sách số 1:
Tác giả trường ca Việt Nam
(Phác thảo - 23/10/2010))
1. Thụy An
2. Trần Xuân An
3. Duyên Anh
4. Hoài Anh
5. Việt Ánh
6. Nguyễn Bá
7. Ngọc Bái
8. Lê Ngọc Bảo
9. Nguyễn Nguyên Bẩy
10. Nguyễn Bính
11. Nguyễn Đức Bính
12. Nguyễn Trọng Bính
13. Thu Bồn
14. Văn Cao
15. Đào Cảng
16. Hoàng Cầm
17. Huy Cận
18. Trúc Chi
19. Nguyễn Việt Chiến
20. Phan Đức Chính
21. Vũ Thành Chung
22. Kim Chuông
23. Nguyễn Văn Chương
24. Vũ Hoàng Chương
25. Hoàng Trần Cương
26. Võ Bá Cường
27. Võ Tấn Cường
28. Trần Dần
29. Nguyễn Đình Di
30. Xuân Diệu
31. Phạm Tiến Duật
32. Trương Thị Kim Dung
33. Lê Anh Dũng
34. Thế Dũng
35. Khương Hữu Dụng
36. Nguyễn Duy
37. Lưu Trùng Dương
38. Lê Đạt
39. Khuất Đẩu
40. Nguyễn Khoa Điềm
41. Trinh Đường
42. Nguyễn Hoàng Đức
43. Nguyễn Quí Đức
44. Hoàng Văn Đức
45. Thái Giang
46. Đoàn Huy Giao
47. Tế Hanh
48. Thúc Hà
49. Trần Mạnh Hảo
50. Phan Nhiên Hạo
51. Nguyễn Trung Hậu
52. Trần Quang Hiển
53. Nguyễn Hiếu
54. Ngọc Thiên Hoa
55. Nguyễn Chí Hoan
56. Lưu Quốc Hòa
57. Trần Ninh Hồ
58. Nguyên Hồng
59. Phan Hoàng
60. Thi Hoàng
61. Trần Nghi Hoàng
62. Xuân Hoàng
63. Đặng Tiến Huy
64. Đinh Nho Huề
65. Cầm Hùng (Thái)
66. Văn Công Hùng
67. Lưu Đình Hùng
68. Vũ Trọng Hùng
69. Đặng Đình Hưng
70. Vũ Xuân Hương
71. Tố Hữu
72. Trần Công Hữu
73. Inrasara
74. Ngô Kha
75. Nguyễn Thụy Kha
76. Phùng Văn Khai
77. Nguyễn Minh Khang
78. Vũ Anh Khanh
79. Cao Đông Khánh
80. Nguyễn Linh Khiếu
81. Trần Đăng Khoa
82. Trần Khoái
83. Dương Kiền
84. Huyền Kiêu
85. Trần Tuấn Kiệt
86. Đỗ Trung Lai
87. Nguyễn Viết Lãm
88. Mã Giang Lân
89. Mạnh Lê
90. Du Tử Lê
91. Văn Lê
92. Vĩnh Quang Lê
93. Tam Lệ
94. Nguyễn Gia Linh
95. Viên Linh
96. Hữu Loan
97. Thái Thăng Long
98. Vân Long
99. Lê Xuân Lợi
100. Trần Lưu
101. Trần Vũ Mai
102. Thế Mạc
103. Nguyễn Đức Mậu
104. Lê Thị Mây
105. Nguyễn Hữu Hồng Minh
106. Nguyễn Nhật Minh
107. Trần Quốc Minh
108. Trần Hồng Minh
109. Trần Nhuận Minh
110. Vũ Đình Minh
111. Nguyễn Thanh Mừng
112. Giang Nam
113. Liên Nam
114. Ngô Quang Nam
115. Phạm Ngà
116. Nh. Tay Ngàn
117. Anh Ngọc
118. Lữ Huy Nguyên
119. Đào Nguyễn
120. Tô Nhuần
121. Trần Nhương
122. Vũ Đình Ninh
123. Nguyễn Anh Nông
124. Đỗ Xuân Oanh
125. Điền Ngọc Phách
126. Chu Ngọc Phan
127. Mai Văn Phấn
128. Duy Phi
129. Ngô Văn Phú
130. Nguyễn Khắc Phục
131. Hoài Quang Phương
132. Nguyễn Bình Phương
133. Trúc Phương
134. Trung Phương
135. Viễn Phương
136. Việt Phương
137. Y Phương
138. Lê Huy Quang
139. Phùng Quán
140. Thường Quán
141. Phan Quế
142. Hoàng Quý
143. Bùi Minh Quốc
144. Lê Minh Quốc
145. Nguyễn Hữu Quý
146. Đỗ Quyên
147. Trần Vàng Sao
148. Trần Hải Sâm
149. Huyền Sâm
150. Lê Ái Siêm
151. Lê Quang Sinh
152. Băng Sơn
153. Nguyễn Minh Sơn
154. Nguyễn Thái Sơn
155. Trịnh Sơn
156. Lê Vĩnh Tài
157. Ngô Văn Tao
158. Nguyễn Văn Tao
159. Nguyễn Trọng Tạo
160. Vương Tâm
161. Kiệt Tấn
162. Lê Đại Thanh
163. Tô Ngọc Thạch
164. Hoàng Chiến Thắng
165. Mai Nam Thắng
166. Trần Thị Thắng
167. Trần Anh Thái
168. Thanh Thảo
169. Nguyễn Đình Thi
170. Quỳnh Thi
171. Ôn Quang Thiên
172. Nguyễn Quang Thiều
173. Trương Thìn
174. Hữu Thỉnh
175. Huy Thông
176. Huệ Thu
177. Dương Thuấn
178. Sương Biên Thùy
179. Đinh Thị Như Thúy
180. Nguyễn Quang Thuyên
181. Phạm Thiên Thư
182. Trần Mạnh Thường
183. Nguyễn Vũ Tiềm
184. Từ Nguyên Tĩnh
185. Nguyễn Khánh Toàn
186. Nguyễn Thanh Toàn
187. Thành Tôn
188. Trần Huyền Trân
189. Hưởng Triều
190. Đông Trình
191. Hoàng Bình Trọng
192. Vương Trọng
193. Phạm Xuân Trường
194. Phạm Công Trứ
195. Võ Văn Trực
196. Đỗ Minh Tuấn
197. Nguyễn Như Tuấn
198. Thanh Tùng
199. Minh Tuyền
200. Thanh Tâm Tuyền
201. Lưu Xuân Tự
202. Phạm Nguyên Tường
203. Vũ Xuân Tửu
204. Nguyễn Trọng Văn
205. Chế Lan Viên
206. Nguyễn Hữu Viện
207. Đỗ Vinh
208. Nguyễn Thế Vinh
209. Trần Thế Vinh
210. Lê Văn Vọng
211. Anh Vũ
212. Lưu Quang Vũ
213. Phan Vũ
214. Tạ Vũ
215. Vũ Anh Vũ
216. Trần Hoàng Vy
217. Lê Anh Xuân
218. Lý Hoài Xuân
219. Ngu Yên
220. Tô Thùy Yên
[Trích bản thảo sách “Một cách tìm hiểu trường ca Việt Nam”]
Vancouver – cập nhật 23/10/2010)
ĐỖ QUYÊN