Gửi hương hồn Trần Minh Châu với tất cả lòng tri ân của tác giả

(Con Đường Thi Sỹ của nhà thơ Chu Ngạn Thư, từng được đưa lên Gió O lần thứ nhất năm 2011 dưới bút hiệu “Trường Thu Đông”.  Năm 2020 khoảng hai tháng trước khi mất, nhà thơ Chu Ngạn Thư đã thư cho tôi, ngỏ ý muốn xóa tên Trường Thu Đông và trả tập thơ Con Đường Thi Sỹ về cho chính chủ: Chu Ngạn Thư chính là tác giả tập thơ Con Đường Thi Sỹ, sáng tác vào năm 1976, “sau khi cải tạo về và đi kinh tế mới , sau đó nhờ người bạn thân cất giấu ; may mắn đến giờ tôi nhận lại được bản thảo nầy, còn người bạn thân thì đã đi về cát bụi rồi…”. Lê Thị Huệ @ gio-o. com)

Các bài trong tập :

1- tuyên ngôn của nhà thơ

2- sự thật văn chương

3- deux et deux font cinq

4- tìm thơ

5- tịnh khẩu

6- thi sỹ

7- con đường

8- năm mãnh ván rời tặng con tim

9- điệp khúc số 76

10- lời người ít lời

11- thư muộn, gửi tác giả LỠ BƯỚC SANG NGANG

12- người đó chính là chiến hữu

13- chiến khu của thi sỹ

14- lời cuối tập

1.tuyên ngôn của nhà thơ

khi trái tim lên tiếng

niềm sợ hãi không còn

tôi không còn sợ hãi

tôi không cần giấu che

tôi chẳng thèm van lạy

đám tượng rỗng, hồn què

tôi sinh ra để làm thi sỹ

để suốt đời sống với thơ tôi

( ôi tiếng gọi loài người trìu mến

ôi tiếng ca vạn vật tuyệt vời )

tôi sinh ra để làm thi sỹ

để thơ tôi đứng thẳng con người

( có trái tim vô cùng yêu quý

tôi  nâng niu như những nụ cười )

khi trái tim lên tiếng

niềm sợ hãi không còn

đọc thơ tôi anh thấy

đâu đó lời ví von

nhưng đâu phải khó hiểu

như sự thật trá hình

thơ tôi viết ( để người vào đọc

để bạn bè thơ thẩn dạo chơi

để người yêu đôi khi bắt gặp

chính mình trong một đoạn thơ rời )

thơ của tên tự xưng thi sỹ

nếu có ngông ( cũng rất thật tình )

bởi ít nhất những điều hắn nghĩ

hắn nói ngay, chẳng núp chẳng rình

bởi ít nhất những điều hắn nghĩ

hắn viết mà không thẹn với lương tâm

thơ tôi đứng một đời lẫm liệt

là con đường nối những trái tim

là nhát búa phá tan xiềng xích

buột linh hồn chặt với đêm đen

là trái núi nghiền tan oan nghiệt

bôi cuộc đời u tối hơn than

thơ tôi đó trái tim tươi trẻ

những nụ cười khinh mạn hôm nay

những bước chân đạp lên thần tượng

của lũ người cuồng tín dựng ngai

khi trái tim lên tiếng

niềm sợ hãi không còn

thơ tôi đó là tôi dễ hiểu

chọn thần linh là trái tim mình

chọn nụ cười làm vững lòng tin

và yêu thương một cách thật tình

anh có thể nói thơ tôi trùng lắp

( nhưng tim tôi cảm thấy chưa vừa )

khi thù hận đã xây cao ngất

mà thương yêu chỉ là đám sao thưa

tôi sẽ mãi chôn trái tim chân thật

vào giữa lòng gian dối, lọc lừa

tôi sẽ gọi từng tên thân mật

( không kèm theo tiếng thép chạn rợn người )

khi trái tim lên tiếng

niềm sợ hãi không còn

thơ của tên tự xưng thi sỹ

thấy quỷ, thần một lũ như nhau

( cùng một phường thật vô liêm sỉ !

thơ sẽ là nhát búa, bổ nhào

tôi cũng mang trái tim

như bao nhiêu người khác

tôi cũng có tình yêu

ở trong tình đồng loại

nhưng chắc chắn tôi thiếu :

- một tinh thần lụn bại

chấp nhận làm nô lệ

cho bất cứ nột ai !

tôi muôn đời, vẫn thiếu

những vần thơ biết quì !

tháng 5- 1976

2. sự thật văn chương

mỗi cánh cửa im lìm

treo triệu cân chất nổ

giỏi, mở thử mà xem ;

- nổ tung cả chế độ !

14.5.1976

3. deux et deux font cinq

1.

khi một lũ loạn cuồng

sống mười năm như dế

một sớm bò khỏi hang

gáy vang giương khí thế ?

khi sức mạnh ngang tàng

dựa trên cái u mê

khi cả bọn cầm quyền

ngu như giun như dế

thì đích thực tự do

đó chính là nô lệ !

hoà bình là chiến tranh

xoá đi bao thế hệ

hoà giải là giết càn

chết bao nhiêu mặc kệ !

khi bọn ngu cầm quyền

gọi đó là “cách mạng”

từ dưới đất chui lên

bình minh là chạng vạng

thì Thượng Đế chớ quên

ở dưới tên đồ tể !

2.

khi một kẻ như ta

suốt kiếp đọc thánh hiền

( thánh hiền giờ ở xa )

nên ta luôn phiền não

- khi ở chung quanh ta

chỉ toàn là giun, dế

( buồn cho kẻ ở xa )

lũ gần , ta khi dễ

khi uất hận thành thơ

ta viết như rõ lệ

( những giọt lệ bơ vơ )

và đời ta, cũng thế !

khi uất hận thành thơ

mỗi chữ là ngọn lửa

đốt cháy tan ngọn cờ

của dế, giun, rác rưởi

3.

khi viết xong bài thơ

mười năm già trước tuổi

hạnh phúc ở mỗi dòng

sớm già, ta đâu kể !

sáng 15.5.1976

4. tìm thơ

chiều ngồi bó gối tìm thơ

tưởng đâu thơ đã rêu mờ dấu chân

tưởng đâu thơ đã mãn phần

từ khi máu đỏ xa dần trái tim

tưởng đâu thơ rất khó tìm

từ khi đời sống đã im tiếng cười

từ khi lệ đổ chưa vơi

từ khi sâu bọ lên ngôi thánh thần

từ khi đau đớn chôn chân

chung quanh ngạ quỷ rỉa dần đời ta

bây giờ sầu với xót xa

chan trong uất hận thành hoa thơ rồi

chẳng cần tìm kiếm xa xôi

chân buông chạm đất thành lời thơ bay

sá gì đêm ở trong ngày

bình minh ở chính trong tay ta , nầy !

17.5.1976

5. tịnh khẩu

khi sống là cái chết muộn màng

và sương mù bay quanh vầng trán

khi bước tới bằng bước trở lui

thì mùa mưa chính là nắng hạn

tên mãi võ khoe đường gươm vụng

ảnh tượng làm bùa vật giữ nhà

giữa mùa xuân lá xanh sầu rụng

thì loài thú nói chung tiếng người

khi lớp học là chốn đấu trường

( thầy chào thua trước lúc so găng

và trò như ghế bàn buồn bã )

sách vỡ là một trò lố lăng !

khi loài thú đi qua sa mạc

tưởng diễn hành giữa chốn phố đông

thì trái tim chính là bầu bạn

của những điều giấu kỹ trong lòng.

19-5-1976

6. thi sỹ

ngòi viết chính là ngòi thuốc nổ

đời sống quen chịu khó bất thường

khi mặt đất sạch trơn bóng cỏ

lòng ta vui nối bước tà dương 

20-5-1976

7. con đường

tặng anh LVT

làm cây hoa vạn đoá

mỗi đoá một mùi hương

nở khắp trong thiên hạ

đó chính là văn chương

đời gặp lúc nhiểu nhương

văn chương cùng đồ tể

không thể có nhân nhường

không thể nào hoà giải

khi vua là đồ tể

vương trượng là lưỡi dao

hươ dọa dẫm văn chương

buộc luỵ quì dưới bệ

văn chương không làm vua

văn chương không làm giặc

thi sỹ là con người

chống bạo quyền dốt nát

khi làm người yêu nước

cầm bút làm văn chương

là người vạch con đường

đưa bạo quyền xuống huyệt

22-5-1976

8. 5 mãnh ván rời tặng con tim

1.

hầm mộ nổi, hầm mộ nổi

dự cảm hoài những hạt lệ xanh

bầy chó sói tuần tra mỗi tối

máu đã đầy những dãy hành lang

những hạt lệ vỡ trong hốc mắt

uất hận đầy môi giữ chặt răng

trên lồng ngực những đường dao cắt

( vết cào sâu của lũ chó săn )

hầm mộ nổi, hầm mộ nổi

thấy tên mình ẩn hiện giữa hàng bia

sợ hãi đốn hạ dần tình nghĩa

mỗi sớm mai là mỗi chia lìa

2.

làm sao sống khi biết mình đang chết ?

khi mộ bia đang nổi từng giờ

sợ hãi đã bốn bề phong toả

nghi kỵ đào những huyệt bơ vơ

những trái tim biết mình đang thở

bật sôi lên vì những im lìm

máu đã quyết xa rời bóng tối

uất hận đầy trong mỗi ngăn tim

tim đang thở và đang muốn sống

sống tự do chân thật với đời

nhưng " vết thương tự do " rát bỏng

tim nhịp đau những giọt bồi hồi

những khuôn mặt đanh như đá tảng

xây dầy thêm ( giữ lấy mộ mình )

khi trái tim như lên cơn sốt

đá tảng là dấu vết nguỵ trang

3.

máu từ tim máu lên hốc mắt

biến lệ xanh thành đá giữ hồn

máu từ tim máu dồn lên óc

nuôi niềm tin : - vượt khỏi mộ ngồi

máu từ tim máu nuôi tay siết

báo hiệu giờ dứt khoát ra tay

những mãnh ván từ tim ghép lại

chở linh hồn ra khỏi mộ đen

( cả trẻ thơ, thai nhi trong bụng )

quyết tìm sang bờ bến con người

quyết tìm đến nơi còn sự sống

còn tự do trong mỗi linh hồn

còn thương yêu giang hai tay rộng

lau khô dần những hạt lệ xanh

4.

thuyền trưởng là con tim

con thuyền là hy vọng

rời bến lắm mộ đen

hướng tới miền sự sống

hành khách cũng chính là thuỷ thủ

cả đời người vượt biển một lần

cả đời người đem thân đánh đổi

chết bên kia, không sống bên nầy

ôi, những thuỷ thủ đáng yêu

mang kinh nghiệm sống trong hầm mộ

chiếc la bàn cũ kỹ dẫn đường

bản đồ (là cuốn sách giáo khoa

dành cho những học trò đến lớp )

đưa đời mình đến chốn yêu thương

những thuỷ thủ năm châu ngưỡng vọng

anh hùng ca viết giữa đại dương

tim nhân loại tìm đâu cho rộng ?

trên tuyền kia, nhân loại cũng nhường !

thuyền ra khơi đêm khuya

bến tới là tự do

tình yêu là bãi đậu

đổi chết lấy nụ cười

hơn sống ngồi ngậm miệng –

ra khơi, ra khơi

trùng dương là bạn hữu

đưa người đến với người

5.

hầm mộ nổi, thuyền len khe nứt

thuyền mong manh, hoài bão vượt trời

bảy ngày đêm thuyền qua địa ngục

vượt trên ngàn cây số hải hành

tôi mừng rỡ vui căng lồng ngực

địa ngục nầy chị bỏ sau lưng

chị đã đến bến bờ mong ước

( cùng thai nhi mang nặng trong lòng )

thuyền một chiếc chở bao thế hệ

hoài bão mong giữ trái tim hồng

anh hùng ca những người vượt bể

đem trái tim thay ván đóng thuyền

người ở lại , ngực kề dao nhọn

( hầm mộ ngày một tối đen hơn )

người ở lại giữa lòng địa ngục

chọn trái tim : bãi chiến cuối cùng

mỗi trái tim là mũi tên đồng

lao đến đích : tự do , nhân ái

mỗi trái tim tự nhủ với lòng

tự do chết hơn tủi hèn để sống !

01.6.1976

( Tặng chiếc thuyền, gồm 11 người Việt Nam vượt biển tìm sống tự do. Đến được Nam Dương. Trong đó có 4 trẻ em và một đàn bà đang mang thai. Tin BBC )

9. điệp khúc số 76

tôi có hạnh phúc

loài người muốn xem

tôi có hạnh phúc

loài người muốn tin

tôi có hạnh phúc

kẻ thù rất lo

tôi có hạnh phúc

họ rình thủ tiêu

tôi có hạnh phúc

tôi có hạnh phúc

kẻ thù tức điên

tôi có hạnh phúc

ngục tù bó tay

tôi có hạnh phúc

đời còn có em

tôi có hạnh phúc

em còn trái tim

tôi có hạnh phúc

tôi còn trái tim

tôi có hạnh phúc

tôi còn là tôi

tôi có hạnh phúc

em còn yêu tôi

tôi có hạnh phúc

tôi còn yêu em

tôi có hạnh phúc

ta còn yêu nhau

ta có hạnh phúc

ta còn yêu ta

tôi có hạnh phúc

dù cơm không no

tôi có hạnh phúc

dù sách ra tro

tôi có hạnh phúc

còn người như tôi

tôi có hạnh phúc

đời không bơ vơ

tôi có hạnh phúc

loài người thích xem

tôi có hạnh phúc

loài người rất tin

tôi có hạnh phúc

loài người muốn xin

tôi có hạnh phúc

thánh thần ước ao

tôi có hạnh phúc

kẻ thù tím gan

tôi có hạnh phúc

tôi còn trái tim

tôi còn trái tim

tôi còn đám đông

tôi còn có em

tôi còn trái tim

tôi còn trái tim

kẻ thù thấy không ?

5.6.1976

10. lời người ít lời

đau khổ quá nên rất ít lời

mỗi lời máu rõ chẳng phải chơi

biến thành bão cuốn ta thành quách

quật lũ giả nhân sống – buôn – người

16.6.1976

11. thư muộn, gửi tác giả  “LỠ BƯỚC SANG NGANG”

chín năm đốt đuốc soi rừng

về đây ánh điện ngập ngừng bước chân

NGUYỄN BÍNH

chín năm trong bóng tối

anh đốt đuốc soi. . . rừng

rừng mịt mù vạn lối

chẳng lối nào mùa xuân

chín năm anh đánh đổi

- một đời gái gian truân

đem thân vào góc núi

sống cùng thằng sở khanh !

chín năm dài kháng chiến

nội thù ở sau lưng

vì hào quang choá mắt

biết bao người sa chân !

chín năm đầy bóng tối

Sang Ngang Lỡ Bước rồi

bước chân nào bối rối

khi nội thù ra roi. . . !

chín năm trong rừng tối

đâu mình anh chiêm bao

tỉnh ra thì , ơi hỡi

tiết trinh còn chút nào ?!

chiêm bao chỉ một bận

hạnh phúc đã tan tành

trông . . . rừng anh có hận

trao thân . . . lầm lưu manh !

chín năm dù đã trễ

anh còn tỉnh giấc hoè

còn hơn bao nhiêu kẻ

đến nay còn u mê !

ba mươi năm tiếp nối

( kể từ anh lên. . . rừng )

bao người còn nông nổi

chưa biết mình . . . : đồ chơi !

sống giữa lòng rừng thẳm

đuốc anh thắp để đời

đuốc cầm anh đứng thẳng

mặc bao kẻ quì , ngồi !

chín năm trong rừng tối

đuốc anh dù nhỏ nhoi

đã giúp anh vạch lối

tìm lại ngôi CON NGƯỜI

chín năm anh tỉnh giấc

đứng thẳng làm con người

tiếc chi điều đã mất

khi đuốc kia sáng đời

chiêm bao anh đã tỉnh

sao chỉ mình anh thôi ?

bao nhiêu tên chưa tỉnh

đang nhắm mắt quên đời

không dám trông sự thật

sống bằng . . . rừng chiêm bao !

những tên. . . già kháng chiến

bị lợi dụng nửa đời

ba mươi năm lỡ bước

gấp đôi đoạn trường Kiều

Tiền Đường đâu chẳng thấy ?

tái hợp đầu đìu hiu !

gửi anh dòng thư muộn

đốt triệu triệu đuốc rừng

soi đám đông lận đận

bước khỏi . . . rừng chiêm bao !

gửi anh dòng thư muộn

đuốc rừng ta . . . đốt rừng

kháng chiến phải chân chính

chớ lầm bọn sở khanh

núp vạt áo kháng chiến

làm điều phản lương tâm

lợi dụng máu, nước mắt

cả tuổi già, đầu xanh . . .

nội thù càng nguy hiểm

hơn trăm lần ngoại xâm

đuốc rừng ta phân biệt

kẻ thù nào sau lưng ?

soi đám đông khốn nạn

( bị lợi dụng nửa đời )

thấy nội thù lưu manh

miệng luôn hô “cách mạng”

tay sẳn cầm dao găm

quá khứ ta vứt bỏ

( phần đời ta tiêu hoang )

đuốc rừng ta thắp sáng

chân ta không ngập ngừng

niềm tin ta không nản

đau khổ không đầu hàng

đuốc rừng ta soi rõ

bọn giả danh con người

quá khứ không bịn rịn

hiện tại đã sẳn sàng

chiêm bao nào cũng tỉnh

rừng sáng, thấy mùa Xuân .

17-6-1976

12. người đó chính là chiến hữu

tôi không chấp nhận :

tràng chuông mừng hôn phối gióng giả từng hồi mà nghe ra chỉ là hồi chuông báo tử khi tuổi hai mươi niềm tin yêu rộn rã trong lòng.

tôi không chấp nhận :

những khúc hát phúc âm đã hoá thân thành những kinh khúc cầu hồn dỗ giấc cho đoàn người sống sót đang kiêu hùng nâng cao trái tim trong sáng của mình giữa miền đất oan khiên hung bạo .

tôi không chấp nhận :

những nụ cười nguỵ trang của đám hình nhân có trái tim mạ kền và đôi bàn tay cùng trí não lạnh căm một màu thép xám u buồn.

tôi không chấp nhận :

mớ kinh điển rối bù đang trở thành bùa thiêng hộ mạng cho cây vương trượng uy quyền, mà sức mạng tôi luyện bằng máu của biết bao trái tim trinh nữ ; những trái tim hồng hào đang bị đám người cuồng tín dùng bạo lực bắt đem đi tế thần.

tôi không chấp nhận :

nâng trên tay mình con chim bồ câu ướt vì chút lòng nhân đạo vớt ra khỏi vạt dầu sôi, đang trở mình biến thành con sứa lửa .

tôi không chấp nhận :

những bóng mát ô liu trồng lên để che đậy cho hàng thép gai phong toả những con đường đưa đến ánh sáng của Loài Người và những nhà kho chứa đầy dưỡng chất trần gian.

tôi không chấp nhận :

những danh từ đầy hoa mỹ trá bịp để đời đời làm nô lệ cho áo cơm cho cuồng vọng dốt nát dã man.

tôi không chấp nhận :

làm một tên thi sỹ đi biến bài thơ mình thành những tấm màn hoa treo cửa mà bên trong thịnh soạn một bữa tiệc đầu người, trên nệm hoa ngả nghiêng bầy dã thú.

tôi không chấp nhận :

một thiên đường hứa hẹn sẽ có tôi khi hiện tại ở chính nơi nầy tôi đang từng giờ biệt tích chính tôi.

Ai chấp nhận Tôi

Người đó chính là Chiến Hữu

Lý tưởng đã thành hình

Ta lên đường kẻo trể .

29-6-1976

13. chiến khu của thi sỹ

nơi thi sỹ trú đóng

bọn bạo quyền hoảng kinh

xoá tan tành cuồng vọng

cùng súng đạn bất minh !

nơi thi sỹ trú đóng

chờ một giờ hành binh

cũng thật là thơ mộng

dù giữa chốn pháp đình

nơi thi sỹ trú đóng

bạo lực : bầy đáng khinh

chúng mang tâm chó sói

kéo thơ đến pháp trường

thơ vẫn không thể chết

ở giữa lòng đám đông

thơ vẫn không thể chết

ở giữa một tâm hồn

nơi thi sỹ trú đóng

độc tài đành chịu thua

dù không cần lũy rộng

chẳng cần đào hào sâu

chiến khu của thi sỹ

không thể vào được đâu !

khi kẻ thù thô bỉ

tham vọng cuồng trong đầu

chiến khu của thi sỹ

không vũ khí tối tân

chẳng hề xin “chi viện”

từ những lòng dã man

chiến khu của thi sỹ

im lìm và mênh mông

chứa đầy tràn ý tưởng

làm ấm lại cõi lòng

bạo lực đành thúc thủ

giữa mênh mông im lìm

thi sỹ buông tiếng nói

là vũ khí vỡ tim

mỗi Tiếng Nói thi sỹ

đánh ngã gục bạo quyền

chiến khu của thi sỹ

là một chốn nên thơ

thơ trong THƠ – thật thế

nơi chính đáng để đời

chiến khu của thi sỹ

nơi chống lại Bạo quyền

nơi chống lại Gian trá

hoá giải mọi gông xiềng

nơi phủ nhận Độc tôn

không chấp nhận Độc quyền

(nên trong chiến khu đó

không ai là “Đại ca” )

mà có thể buổi sớm

cơn gió nhẹ qua thềm

hay buổi chiều nắng quái

mon men vào mái hiên

khi cõi lòng đau đớn

hay chút khoái lạc riêng . . .

khổ ải hay hạnh phúc

riêng lòng hay đám đông

bước vào chiến khu đó

đều có quyền hành binh . . .

một nơi của cô đơn

đỉnh cao hay hố thẳm

tư tưởng của tâm hồn

hào hùng như máu thắm

chiến khu của thi sỹ

dung nạp hết mọi người

không phân ranh kỳ thị

nước mắt hay nụ cười. . .

chiến khu của thi sỹ

Tình Yêu của Con Người

không dối gian quỷ quyệt

núp “chủ thuyết, chiêu bài…”

yêu sống như cây cỏ

chọn đất lành nở hoa

ở trong chiến khu đó

Tình Yêu thật vô vàn

và muôn năm sáng tỏ

như mối tình Trầu Cau

chiến khu của thi sỹ

vùng đất của Tự Do

chấp nhận mọi đối lập

cho CON NGƯỜI thăng hoa

Tự do người cứ chọn

nước mắt hay nụ cười . . .

Tự do thật đơn giản

Người cứ thốt Tiếng Người

chiến khu của thi sỹ

Sự Thật được tôn thờ

mọi mưu toan gian dối

mọi “trá nguỵ con người”

là hành vi bỉ ổi

của chính bọn Bạo quyền

thi sỹ chọn sự thật

làm ánh sáng soi đời

dẫu thân thi sỹ mất

ánh sáng vẫn chói ngời.

14. lời cuối tập

tại sao phải viết lời cuối tập Con Đường Thi Sỹ - 1976 ? bây giờ ngồi để nhớ lại từng chi tiết quả là quá khó cho người viết

nếu tinh ý một chút khi đọc bài Chiến khu của Thi sỹ , rõ ràng cuối bài không thấy ghi ngày tháng năm sáng tác, tác giả ( hắn ) cũng không thể nào nhớ bài thơ đó , đến đấy là chấm dứt hay chưa ?

chỉ nhớ khi viết Con đường Thi sỹ , một bản viết tay duy nhất , ngày tháng ấy hắn còn độc thân nhưng đã thấm đòn – ‘ đi kinh tế mới ‘ ; đành đưa cho một người bạn thiết thân giữ hộ.

bây giờ, người bạn đó đã về với hư vô , nhưng ân phước thay, tập bản thảo ngày ấy còn được đúng đến bài thứ 13 lại châu về hợp phố với hắn .

đã hơn 35 năm kể từ khi bắt đầu viết bài đầu tiên cho tập thơ nầy , đến nay có chăng cũng chỉ còn là một khối kỷ niệm của riêng hắn .

chiến hữu có chăng ?  thư muộn gửi tác giả LBSN; lúc viết bài thơ nầy , Nguyễn Bính đã mất trước đó 10 năm ( 1966 );

có chăng ? phải chăng là những thanh âm lạc điệu hắn gào lên, ngày ấy ?

hy vọng những người bạn của 35 năm về trước , sẽ bắt gặp lại một vài thanh âm trong tập thơ mỏng nầy về Tự Do và Sự Thật .

thượng tuần tháng 8 Tân Mão.

CON ĐƯỜNG THI SỸ

viết từ tháng 5 đến khoảng tháng 7

năm 1976

bản thảo của Chu Ngạn Thư

mượn tác phẩm Jaune, Rouge, Bleu

tranh trên giấy của hoạ sỹ

WASSILY KANDINSKY

làm bìa

Chu Ngạn Thư

CON ĐƯỜNG THI SỸ

1976

(  tranh trên giấy

của Wassily Kandinsky  )

JAUNE, ROUGE, BLEU

bản thảo

(ghi chú của tác giả Chu Ngạn Thư gửi cho Gió O trong lần thứ Nhất đăng dưới tên Trường Thu Đông):

Trích vài khúc nhát ngừng … cuối tập thơ:

… Chiến khu của Thi sỹ , ... cuối bài không ghi ngày tháng năm sáng tác, tác giả (hắn) cũng không thể nào nhớ bài thơ đó, đến đấy là chấm dứt hay chưa?

Chỉ nhớ khi viết Con đường Thi sỹ , một bản viết tay duy nhất , ngày tháng ấy hắn còn độc thân nhưng đã thấm đòn – “đi kinh tế mới” - đành đưa cho một người bạn thiết thân giữ hộ.

Bây giờ, người bạn thiết thân đó đã về với hư vô…

Đã hơn bao nhiêu năm kể từ khi bắt đầu viết bài đầu tiên cho tập thơ nầy, đến nay có chăng cũng chỉ còn là một khối kỷ niệm của riêng hắn …

Hết.

CHU NGẠN THƯ

(2014 dưới tên Trường Thu Đông và 2020 dưới tên Chu Ngạn Thư)

Lê Thị Huệ

Chu Ngạn Thư, Thi Sĩ Kẻ Bùa Phép Với Xà Lỏn Tự Do

tản mạn

Chu Ngạn Thư thuở ấy là một nhà thơ trẻ đã nổi tiếng trên tạp chí Văn và các tạp chí khác ở nền Văn Học Miền Nam 1954 -1975 . Tôi đã chú ý đến ông chính là từ các bài thơ đăng trên tạp chí Văn.

Ông lớn hơn tôi chỉ ba tuổi. Thời năm 1973 tôi còn ham chơi, ham học đại học Đà Lạt, ham bồ bịch, thì ông đã nổi tiếng là một nhà thơ trẻ tài hoa ngất ngây Miền Nam.

Đến khi tôi ra Hải Ngoại làm chủ biên trang Gió O một thời gian, thì nhận được thơ ông gửi ra từ trong nước. Tôi rất vui và đưa thơ Chu Ngạn Thư lên Gió O một cách trân trọng. Nhất là Chu Ngạn Thư đã gửi gắm hầu như toàn bộ thơ cũ trước 1975 sang cho Gió O để đưa lên gần hết.

Rồi một ngày kia ông bỗng ông gửi cho tôi một tập thơ rất đặc biệt. Một tập thơ Chu Ngạn Thư sáng tác vào năm 1976, tập "CON ĐƯỜNG THI SỸ".

Đây là một trong những tập thơ rất quý giá có mà tôi cực kỳ yêu mến. Những bài thơ ướt, khô, cảm khái, bi hùng, trẻ trung của một nhà thơ Miền Nam trước thảm họa 1975 xảy đến cho quê hương ông.

Chu Ngạn Thư nói chỉ gửi để tôi đọc thôi, đừng đưa lên Gió O. Tôi đọc và rất thích. Thấy đây là môt tập thơ cực kỳ giá trị và là thơ hay. Tôi nằng nặc đòi đưa lên Gió O. Tôi đề nghị dùng một tên khác không phải là Chu Ngạn Thư. Anh im lặng một thời gian. Sau đấy anh đồng ý cho tôi đăng Gió O với một tên khác. Tôi đặt tên là Trường Thu Đông.

Tôi đã viết:

Thy Sĩ,

Tôi đã đọc và những giọt lệ đọng lại trên vành nâu. Không bật ra được. Những hạt lệ ứ đọng lây lất. Rất lệ. Rất thơ. Rất dào dạt. Rất rung động. Và rất muốn nổ
Cám ơn Thi Sỹ. Hơn 35 năm trôi qua. Kho báu còn cất nguyên si. Nhìn nét chữ và những bài thơ.
Chao ôi tôi đã lặng đi từ khi nhìn và đọc chúng
Tôi vẫn còn xúc động lắm
Tôi vẫn còn loay hoay ...
Tôi chỉ có thể giúp đưa chúng ra ánh sáng ... trên Gió O
Nhưng tôi ước, lòng tôi ước, nhiều điều cho những bài thơ như những viên kim cương đã được ủ kín và giấu tốt dưới những tầng địa ngục của kẻ cướp và chó sói

Anh đã ôm giữ chúng được một quãng đời lâu dài như thế, có chết đi với chúng, cũng xứng đáng
Thấy thương nhớ người đã cất giữ những bài thơ cho Thi Sỹ ...

Lê Thị Huệ

------------

Thư trả lời:

Kính chị Lê Thị Huệ ,

Chính tôi cũng đã bật khóc khi được nhìn lại đứa con tinh thần của mình, được người trong gia đình của người bạn thân đã quá cố, trao lại.

Người bạn quí đã không ngại bao điều nguy hiểm vây quanh , để cố giữ những bài thơ tôi viết , ngày ấy.

Việc đưa Con Đường Thi sỹ  ra ánh sáng , xin chị cho ghi thêm nơi đầu tập một dòng sau đây:

Gửi hương hồn Trần Minh Châu

                                với tất cả lòng tri ân của tác giả

 Rất cảm ơn Chị

 Chu Ngạn Thư

"Con Đường Thi Sỹ" của Chu Ngạn Thư là tập thơ xuất thần từ bối cảnh lịch sử của Miền Nam bị Miền Bắc thôn tính năm 1975. Người ta đang sống yên ổn – dù có là yên ổn dễ vỡ thì cũng mược kệ người ta đi - quý vị từ xa cả Đế Quốc lẫn Tay Sai lăm le xâm chiếm chúng tôi chứ chúng tôi nào có khiêu chiến với ai – Các bạn ở đâu ham hố sân si về tước đoạt Tự Do, bần cùng hóa chúng tôi người Miền Nam – nên tôi lập tức phản ứng thơ! Tập thơ còn giữ được chất hồn hậu và tự do thẳng thắn của một tâm thức thơ Miền Nam 1954 – 1975. Đấy là giá trị hiếm quý mà tôi nhìn thấy ở tập thơ này của Chu Ngạn Thư

Sau khi tôi “hung hăng” nhất định đưa tập thơ ký tên Trường Thu Đông lên Gió O, Chu Ngạn Thư rất ít liên lạc và không còn gửi thơ đến Gió O nữa. Tôi OK điều này. Tôi thông cảm với ông.

Bảy năm sau, từ 2014 đến khoảng tháng 6-2020, nhà thơ mới meo cho tôi và đồng ý để cho tôi bạch hóa tập thơ từng ký tên Trường Thu Đông là của tác giả Chu Ngạn Thư . Tôi rất vui và hứa với ông là sẽ thông báo lên Gió O một ngày rất gần đây.

Vừa liên lạc lại với nhau được chừng hai tháng. Chưa kịp thực hiện lời công bố trên Gió O cho ông. Thì Chu Ngạn Thư đã qua đời.

Ôi thiên tài thơ thường dễ ngất ngây đau đớn và qua đời vào một lúc bất ngờ nhất!

Tôi tin là Chu Ngạn Thư rất tâm đắc với tập thơ "Con Đường Thi Sỹ". Phải tâm đắc lắm ông mới ôm ghì trong túi kín linh hồn mấy chục năm thảm thiết cuộc đời. Những ngày cuối đời, khi biết mình lâm trọng bịnh, ông còn nhắn gửi một người bạn khác của tôi là ông rất sống chết với tập thơ Con Đường Thi Sĩ này. Rất tiếc ông không báo cho tôi tin ông bị trọng bịnh. Và tôi vừa sắp sửa đưa tập thơ lên thì nghe tin nhà văn Túy Hồng mới mất. Nên tôi tập trung đưa bài về nhà văn Túy Hồng lên Gió O trước.

Trong các mẫu tin về cái chết của Chu Ngạn Thư từ bạn bè trong nước, tôi mới được biết nhà thơ Chu Ngạn Thư là người cọng tác mật thiết với chế độ Cọng Sản . Ông làm việc phải uy thế nào mới lên đến chức “Ủy Viên Ban Chấp Hành Hội Văn Hoc Nghệ Thuật tỉnh Bình Dương”

trên Facebook ông mở một trang lấy ních là "Duong ThuDong Chu"

Nhưng cũng lạ là trên trang Facebook của ông với ních “DuongThuDong Chu” tôi thấy ngày ông giới thiệu thơ của nhà thơ Chống Cọng nổi tiếng đến bị đi tù Hỏa Lò, là nhà thơ Nguyễn Chí Thiện của Hải Ngoại.

hình ảnh Nguyễn Chí Thiện được giới thiệu trên Facebook của DuongThuDong Chu

Ông chọn Gió O để đưa những bài thơ nào đấy lên. Tôi tiếp nhận đời sống Tự Do của thi sĩ có những khúc ngoắt lèo lái để sống sót mà vẫn có khi nói được điều anh muốn trình bày về cuộc đời. Ngày nhà thơ qua đời, trên Facebook, tôi đọc được những lời khen ngợi tư cách của thi sĩ từ các bạn thơ như nhà thơ Phạm Việt Cường, nhà thơ Lý Đợi, trong nước. Nhưng tôi cũng tìm thấy một người bạn của ông thấy có người ghi thế này: “Trần Thi Thơ, Trời. Hôm nay em mới biết chú Hùng là nhà thơ Chu Ngạn Thư”. Cứ thế thì biết những thi sĩ đích thực sống dưới chế độ Cọng Sản họ phải tìm cho mình một tư thế im ắng lòn lèn để sống sót thế nào. Tôi thông cảm điều này. Các chế đô độc tài và khắc nghiệt có thể thủ tiêu nhân dân của họ bằng một ly nước chanh đường vào lúc nửa đêm.

Tôi nghĩ đã đến lúc nhân phẩm hay thái độ sống của một tác giả cần đi song song với nội dung tác phẩm. Sáng tác là tưởng tượng cọng với tài năng. Trong cái tiến trình thăng hoa tác phẩm, một người tài năng có thể biến chế cuộc đời thành tác phẩm. Điều khủng khiếp là đám đông theo đuôi trong thế giới này cứ tin là tác phẩm là "Chân Thiện Mỹ" là "Lời Hay Ý Đẹp". Đám đông ấy phò những lãnh tụ sáng tạo và cho các lãnh tụ sáng tạo cái đặc quyền đặc nhiễm về việc "sống bậy". Một quan niệm được các ông sống bậy tri hô lên giữa chợ sáng tác là: "Chỉ nên chú trọng đến Tác Phẩm, không nên chú ý đến Tác Giả". Với tôi, tác phẩm cần được bổ xung bởi chứng nghiệm sống của tác giả. Vì nếu tác giả viết ra những điều hay ho để cho người đọc tin vào đấy thôi chưa xứng đáng nhận được sự ngưỡng mộ của tôi. Tác giả tin điều gì thì hãy sống và chứng thực sống theo được "niềm tưởng tượng trong tác phẩm ấy" là khó, dễ, khắc nghiệt, thăng hoa, hạnh phúc, khổ đau ... như thế nào. Chứ viết ca ngợi các giá trị hay ho mà đời thực thì sống bậy sống tồi phản văn minh tiến bộ. Làm sao mà xứng đáng nhận được sự ngưỡng mộ của tôi.

Chu Ngạn Thư, một thi sĩ mà tôi biết ông yêu quý Tự Do. Và trong bầu khí Tự Do ấy, người thi sĩ tài hoa Chu Ngạn Thư đã dâng tặng cho đời những bài thơ tuyệt tác, mà chúng ta, những người đọc cùng vai bờ (vibe) rất muốn công kênh chúng lên hàng thơ bất tử.

Thật là có một thi sĩ Chu Ngạn Thư hiếm quý của xứ đất tiền đất bạc Bình Dương. Bình Dương hiện đang nổi tiếng là tỉnh thành ăn nên làm ra, một môi trường kinh doanh tốt đối với người quốc tế, và lợi tức trung bình của người dân Bình Dương thì cao nhất Việt Nam hiện nay.

Tôi nhìn một vài bức ảnh thi sĩ của chúng ta chụp vào khoảng thập niên 2010. Ông mặc một chiếc áo sơ mi khá bảnh. Vải vóc mượt mà. Màu sắc khá chọn lọc. Nhưng nhìn xuống bên dưới chân vẫn mang đôi dép lạch bạch. Ngắm nhìn các bức ảnh và với chút tưởng tượng hiếu kỳ, tôi muốn nghĩ tưởng đến một chân dung ảnh mà anh diện rất gồ ghề bắt mắt ngon lành với chiếc áo và diện mạo phía trên, nhưng phía dưới lại trơ mỗi chiếc quần xà lỏn và mang đôi dép lạch bạch.

Bởi tâm thế những người sống sót và viết ở Việt Nam bây giờ là thế. Họ không được hít thở bầu trời Tự Do như chúng tôi đang sinh sống ở các xứ Âu Mỹ. Nhưng trong nỗ lực cố gắng để vẫn có thể giữ được thể diện-hồn diện của mình, người sáng tác phải tìm được một tư thế bày ra phần nghệ thuật sống và sáng tác của mình, như Chu Ngạn Thư vẫn cố trình làng tiếng nói ruột gan của thơ mình. Dù dưới sự kềm kẹp của một chế độ độc tài, các anh chị ấy bị tước đoạt nửa phần thân xác và linh hồn. Và họ phải sống với phần xác và phần hồn bị tra tấn đến trơ ra cái quần xà lỏn phía dưới. Nhưng phía trên thì họ vẫn tươm tất bảnh bao như mọi người trong thời đại toàn cầu hóa.

Chu Ngạn Thư xứng đáng là thi sĩ hàng đầu của thời đại tôi, mà tôi xếp cạnh những tên tuổi như Nguyễn Chí Thiện, Thi Vũ, Nh.Tay Ngàn, Chu Ngạn Thư, Lâm Hảo Dũng, Nguyễn Thùy Song Thanh, Bùi Giáng, ... và những thi sĩ khác ... Những tài năng thi ca hiển hiện đã trả giá bằng chính "cuộc đời" cố gắng phấn đấu giữa "cái viết và cái sống" của họ. Họ tranh chấp-tranh đấu sống một cách sống sót để chứng thực điều họ viết. Họ không viết một đàng cao sang ngời sáng và sống một nẻo tư cách tối tăm dối gian thấp hèn. Những điều họ viết chính là đời sống họ. Và điều quan trọng đối với tôi là chính cuộc đời của họ thì còn gay cấn cao cả và còn hay hơn tác phẩm họ viết. Người ta có thể bàn cãi câu thơ ông này hay hơn bà nọ ... ở những chỗ này chỗ nọ. Nhưng với tôi, ngay cả cái hay cũng chỉ là ... cái tương đối. Có thể hay với người này nhưng không hay với người khác. Nhưng để trở thành một lãnh tụ sáng tác, với tôi, ngoài tài năng sáng tạo hơn người, tác giả ấy góp vốn đời bằng chính con người và cuộc đời họ, thì khi đọc tác phẩm của họ, tôi có thể "hầu đồng" với tác phẩm và với cách "sống chết" từ sự góp vốn ngay thẳng không lươn lẹo của cuộc đời của chính tác giả. Không gì cao cả và giá trị hơn khi tác giả dám "sống vào viết". Và niềm hoan lạc sẻ chia nỗi buồn vui với tác phẩm-tác giả sẽ đạt sự max (maximize) tri thức và tình cảm hơn. Chính vì thế mà ngay cả khi được biết tác giả chỉ còn "cái quần xà lỏn" để khoe phia dưới như trường hợp nhà thơ Chu Ngạn Thư, tôi càng ngưỡng mộ và thâm hiểu nhiều hơn về số phận con người và cuộc đời nhân loài qua tác phẩm và tác giả Chu Ngạn Thư. Quyền phép xà lỏn của nhà thơ như ngự lại trong tôi niềm căm phẫn về sự tước đoạt Tự Do của bon Chính Trị Gia và Tôn Giáo Gia, chẳng hạn. Hình ảnh xà lỏn bỗng trở thành một chất liệu sáng tạo bao trùm lên chữ "Thời", thời của những kẻ Giết Người làm chủ. Chu Ngạn Thư, thi sĩ cầm cựa với khái niệm thi ca xà lỏn. Thứ triết lý thi ca của những kẻ bị tước đoạt sự sống cho đến trơ xương xà lỏn. Một thứ ngục ca sống sót từ đầu thời thanh niên của thi sĩ cho đến năm ông bảy mươi tuổi khi từ giã cõi nhân thế. Một chân dung thi ca tác giả và tác phẩm làm cho tôi hào hứng và khích thích về cái gọi là dưỡng chất sáng tạo.

Chỉ có đám đông theo đuôi là dễ tin những lời hoa mỹ của những tác giả tài năng và xảo ngôn. Tôi không còn ở trong đám đông theo đuôi dễ dàng tin vào lời thơ văn nhạc hoa mỹ. Tôi bây giờ đọc tác phẩm và hiểu tác giả thì tôi mới "chịu đèn" tác phẩm. Một khiếu thưởng ngoạn hơi cao giá. Nhưng tôi không làm khác được hơn. Khi chứng kiến sự u tối ngu dốt của đám đông theo đuôi ấy đã là lực kéo trì trệ sự gian ác u đần trên trái đất. Khi mà bọn lãnh tụ xảo ngôn tài năng đi lừa người đọc - người tin bằng những bài kinh bằng những bài thơ bài hát khích động chính trị và tôn giáo rất thành công. Sự thành công của những bản lời xảo ngôn ấy đã ụp trùm luôn cả số mệnh bất hạnh của tôi, của những quốc gia tôi từng cư ngụ.

Giá trị của tác phẩm và cuộc đời đẫm máu và nước mắt của tác giả sẽ được chứng nghiệm bởi thời gian. Các chế độ rồi sẽ trôi qua cùng rác rến lịch sử. Tác phẩm sáng tạo giá trị và nhân cách cao cả của tác giả rồi sẽ tồn tại và được tuyên dương. Chàng thi sĩ ưu tú Chu Ngạn Thư của đất Bình Dương sẽ có một ngày được lộng kiếng trưng bày cho thi ca chứng nhân của con người bất khuất sống sót qua mọi thời đại. Thi sĩ sẽ hãnh diện để trình bày rằng chiếc quần xà lỏn đớn đau ấy dù sao cũng là bùa phép gìn giữ chút hơi hám phận người - kiếp nhân sinh ở một giai đoạn khắc nghiệt khốn nạn của chàng và của cả quốc gia Việt Nam chàng.

Đấng Jesus Christ mình nude vết đinh giết người cùng máu me lênh láng bạo động trên thập tự để bảo vệ Đức Tin, còn được cả và nhân loại sùng kính muôn năm. Thì há gì hình ảnh chàng thi sĩ Xứ Việt ôm ghì những bài thơ Tự Do nồng ấm cho đến ngày tàn hơi thở, mà nửa phần thân-hồn xà lỏn vẫn còn ghi dấu tích bị nhà nước độc tài Việt Cọng trấn lột và kiểm tra "trang sức-thẩm mỹ-nghệ thuật" phô bày.

Lê Thị Huệ

8/2020