PHAN TẤN UẨN
TRÊN SỢI TÓC BUỒN
truyện ngắn
TRÊN SỢI TÓC BUỒN lấy bối cảnh là một làng quê Thừa Thiên vào thời Đệ Nhất VNCH . Nhân vật Lung trong truiyện là một hồi chánh viên
Người đàn ông giơ cao chiếc đèn băo, quờ quật men bước trên con đường làng dày đen bóng tối. Ánh sáng bị bưng kín dưới hai hàng tre chụp xuống như ánh ma trơi. Một loạt súng rời rạc nổ đâu phía bờ đê Bến Nh́. Tận đầu xóm ngă Ruộng Hoang, một con chó nào thật tốt giọng sũa gầu gầu inh vang. Tiếng sũa ấm áp dội đều bay đi trùm chụp khoảng đen tỉnh lặng quạnh ngắt. Nười đàn ông lưng hơi cúi thấp , rà quanh chiếc đèn băo, ngó chừng một chỗ đất hũng sâu lấp lánh một màn nước đục vàng. Trận mưa giông buổi chiều c̣n đọng nước trên những lá cỏ, những đọt tre ở hai mép đường. Con xóm cũ nay đă thêm đất cao lên,người đàn ông chập choạng sau ánh đèn , đă nhận rỏ cảnh trí không c̣n quen thân như ngày nào. Một mùi ǵ thoảng xông lên từ mặt đất, y c̣n ngữi thấy trong đó nổi thân thiết đậm đà cùng vẻ hiền lành ngọt mật ở quê cha. Y giướng mắt ngó lên phía đồng. Con kênh Ruộng Bái lúp xúp từng bụi cây lù lù đứng im giữa đồng không. Con kênh đó,ngày nào y đă bơi xuồng những đêm khuya ra câu "cặm", chở về những mẽ cá tươi ngon hâm nóng niềm vui gia đ́nh. Bây giờ chẳng c̣n ngọn đèn nào leo lét dưới bờ kênh. Tất cả quanh đó nằm im ĺm thao thức đợi đón từng nhịp động ŕnh rập bũa đầy. Khi quẹo qua con đường đồng trống không mông quạnh, người đàn ông chợt năy thắc mắc không hiểu do đâu ḿnh có thể đi ngù ngờ b́nh an trong làng .
- Vặn đèn sáng thêm chút nữa đi!
Tiếng nói rền rền từ phía vọng canh phát ra. Người đàn ông đứng lại dong cao chiếc đèn, vặn xoáy sợi tim nhú lên thêm. Y tḥng đèn xuống, thong dong rảo đi. " Quái thật, gần cả hai chục năm rồi , đâu phải hai ba ngày ḿnh xa xóm bỏ làng, sao thằng gác trong cḥi không chịu bắt bẽ hỏi han ǵ ráo ? " Qua khỏi vọng canh, y cố nhớ coi tiếng thằng nào vừa nói. Chừng như một người tự vệ trọng tuổi mắt lèm nhèm trong cơn ngái ngủ đă lền rền nói tiếng đó ở cuối phiên gác. Y săi đi nhanh hơn. Những bước chân đêm sở trường gần hai mươi năm xa xứ đem về, y quên bẳng không biết ḿnh đă vô t́nh làm lạ mặt quê cha. Gần hai mươi năm những ǵ đó y lănh hội, có cái ăn ngấm trong tủy cốt khó nổi gột sạch, có cái như hơi bụi bám vào ḿnh làm y bực hơi tức thở.
Người đàn ông dừng lại trước cỗng ngơ một ngôi nhà. Con chó tốt giọng không ngờ ở ngay trong đó, đánh hơi y,chồm ra sũa lồng lộn. Cánh cỗng ngơ gài cứng, y đứng ngoài bắt mặt nom vào. Khoảnh sân hoang tàn hiu vắng buồn áo năo. Mấy khung cửa kín chặt im ĺm. Y lẩm bẫm : " Không lẽ mấy tấm phân tre trét phân trâu xiêu mục vẫn c̣n ? Mấy đám rêu ủ mốc, cụm cỏ thẩm xanh lại bám dày thêm xuống chân hiên, hè nhà ?" Y bồn chồn tưởng nhớ khuôn mặt trầm buồn của cô Liên, nỗi quạnh ngắt t́nh cha của thằng cu đầu ḷng ngày xưa. Giờ nầy thằng cu đă hai mươi tuổi, cô Liên tóc cũng bạc sớt đầy đầu. Biết hai mẹ con nó có c̣n sống để ngủ mê trong căn nhà kỷ niệm yêu thương kia ? Có ai cho cô Liên biết tăm tích y để đón đợi bước quay về ? Con chó nhảy sũa náo động ngoài ngơ đêm nay không lư cô Liên thằng cu vẫn yên trí nó sũa bóng ? Người đàn ông lúng túng kiếm cách đánh thức người ngủ trong nhà. Đêm trọng thu xuống gần canh ba. Một cơn gió đồng thổi sà ngang bụi hóp, ùa đến xát lạnh lên da thịt y. Y thèm một hơi cẩm lệ. Ngáy nào kỵ hút ban đêm, bây giờ y chẳn c̣n ǵ để ngần ngại. Đứng chờ chặp lâu, người đàn ông nghiêng đầu dựa vào cột cỗng tre. Y mơ màng lảm nhăm một câu ǵ đó rất buồn sầu ê ủ. Con chó bất thần nhảy chồm ra cào sướt cột cỗng. Người đàn ông bật năy ḿnh , nhích ra đứng thẳng ở giữa. Y lại giướng mắt ngó vào nhà, thất vọng...Cu ơi, ba về đây con...Liên ơi...Y vọt miệng gọi lớn :
- Liên ơi, Liên ...
Con chó thôi sũa trở giọng gừ gừ, chiếc đuôi chừng như muốn ngoe ngẫy. Người đàn ông gọi thêm một tiếng Liên nữa, định đạp chiếc cỗng tre dẹp xuống , tuôn vào nhà.
- Đêm hôm có chi kêu ầm lên rứa ?
Người đàn ông vụt quày qua phía tiếng nói rền rền. Một ṇng súng nhỏ ngù ngờ trờ tới phía y từ một giừơng ruộng trên đồng. Rồi một bóng đen lù lù hiện ra rơ dần. Người đàn ông bất giác bực tức mạnh. Y xách chiếc đèn băo giơ cao lên, vặn thêm ánh sáng, chăng chân đứng giữa mặt đường, làm đúng vẻ một người hợp pháp. Y nh́n qua thoáng biết bóng đen là một người tự vệ già trạc quá ngũ tuần. Người tự vệ mới bắt thấy y, hốt nhiên run hoảng lẩy bẫy. Ông lạng quạng nắm chặt cây súng, vụng về nhích ḿnh qua sau bụi hóp, nhắm bắn người đàn ông. Người đàn ông, trong thoáng chốc, sạp ḿnh xuống đất, la lớn :
- Bác...tôi là người nhà trên phố về thăm !
- Thiệt khôn ?
- Dạ thiệt..
Người tự vệ vẫn giữ nguyên tư thế cây súng. Ông nh́n lại người đàn ông, vẫn thấy y như một thứ yêu quái nào đó hiện giữa đêm không. Người tự vệ già ra lệnh :
- Mi dong tay đứng dậy tau coi .
Người đàn ông ngoan ngoản đứng dậy, bụm tay chụp lên đầu. Người tự vệ già vẫn c̣n nghi nghi một điều ǵ.
- Mi thử nhảy lổm xỗm, dậm chân đạch đạch xuống đất tau coi.
Người đàn ông làm theo, tiếng chân lụi đụi kêu dội dưới đất. Người tự vệ già yên trí, lách ḿnh ra khỏi bụi hóp. Chừng xáp mặt người đàn ông, người tự vệ già đâm khó hiểu, kinh ngạc lớn hơn. Ông lắc đầu lập bập :
- Không tin mi nổi.
Rồi ông hất mặt hỏi :
- Phải mi vừa xách đèn băo đi ngang vọng canh trên đồng ?
- Dạ.
- Răng mi ṃ vô được đây ?
- Dạ có người ngoài Chợ Cá cho mượn cái đèn nầy.
- Mi lộn lạo quá !
Người tự vệ già lăy cao cái ṇng súng, ngoăy một dấu hiệu bắt người đàn ông đi theo. Ngôi nhà người đàn ông về t́m, thật sự đă không c̣n sở hữu của cô Liên. Chuyện đó xẩy ra cỏ trên mộ mọc cao đă không biết mấy mùa. Người đàn ông nhận ḿnh là người nhà cô Liên trên phố , lẽ nào không biết. Cô Liên đă bỏ ĺa xóm làng cũng kể từ dạo đó, gần hai mươi năm rồi. Đêm hôm khuya khoắc y c̣n trở về réo gọi tên tuổi cô Liên, có ai tin được. Người tự vệ già dẫn người đàn ông lên trụ sở xă để trên đó quyết liệu. Hai người lũi bước nhẹ nhàng thầm lặng. Người đàn ông vừa đi vừa quay nh́n kỹ ông tự vệ... Thằng Hoái...Thằng Hoái...Bạn thân y ngày cũ. Không c̣n ǵ đáng nghi ngờ. Thằng Hoái nay đă già hẳn, cặp mắt lèm nhèm nh́n không đâu vào đâu. Sao thằng Hoái không hiểu người đàn ông không là kẻ gian lẽn vào làng, nếu thế thằng Hoái đâu có toàn mạng với y. Người đàn ông muốn gợi lại một vài h́nh ảnh thiết yếu thuở trai tráng với ông tự vệ, xem chừng ông ta càng giữ tiếng dè dặt gắt, y im luôn. Y quay qua nhớ những đêm hai đứa bơi hai chiếc xuồng con lên con kênh Ruộng Bái cắm câu, buổi khuya cơn đói trở dậy, hai đứa cùng cột xuồng vào một chân cầu tre, lên bờ ngồi mở mo xôi dẻo kẹo sớt qua về, xắn xôi ăn ngốn ngấu . Khuya nào tối mù, thằng Hoái lôi luôn cả cả ông đèn lồ ô dưới mạn xuồng lên, châm sáng như một bó đuốc, cắm phập xuống bờ đất. Người đàn ông ngày đó vẫn rất khoái chiếc đèn băo. Y gắn chiếc đèn trên mui xuồng thắp sáng mỗi bận ra kênh. Thằng Hoái có lẽ vẫn không quên những khuya có trăng đầy treo lơ lững giữa vùng trời nghĩa địa Ruông Hoang. Mặt trăng tṛn thả ánh sáng bạc long lanh trên đồng quê. Những luống đất rang trắng hếu nhấp nhô băng qua từng cánh ruộng. Những cánh ruộng rộng ngút bờ chân đê Bến Nh́. Thằng Hoái phủi sạch chiếc mo cau bới xôi bó chặt lại bằng sợi dây chuối sứ trắng mềm, cất giữ dùng vào đêm sau. Người đàn ông xách ấm nước rót vào hai cái ly đặt nghiêng nghiêng giữa đất. Một gói thuốc rê thằng Hoái lận dưới lưng quần được lôi ra quấn hút. Hớp một ngụm nước chè xanh, ph́ phà một hơi thuốc rê, ngắm con trăng diễm ảo, thằng Hoái ngồi kể dí dỏm ba bảy câu chuyện vớ vẩn trong làng. Người đàn ông vễnh tai nghe, cười tủm tĩm. Những lúc đó, rất bất chợt, thằng Hoái thường bắt gặp đứa bạn ḿnh trí óc lan man xa lạ vô cùng. Hắn lượm ngay một ḥn đất rang cứng như đá, liện cái cộp ra cánh ruộng. " Ai hớp hồn mi ? Con Liên há ?" Người đàn ông chợt tỉnh, cười thật tươi. "Con Liên mê mi bức chết mà, để tau giúp mi một tay !" Thằng Hoái có công lớn tác dựng nên cặp vợ chồng của bạn hắn. Người đàn ông vẫn bùi ngùi nhớ ơn thằng Hoái suốt đời. Hẳn thằng Hoái cũng nhớ những kỷ niệm lảng văng đâu đó.
- Hoái...Hoái...
Người đàn ông tự dưng bạo miệng gọi đích tên ông tự vệ. Y định ướm thử coi thằng Hoái c̣n nhớ y không. Ông tự vệ bậm môi lại, nghiến răng trèo trẹo. Cố làm tỉnh khô, ông trở giọng đe người đàn ông :
- Mi điên à ? Cái chi mà hoái hoái rứa ? tau dộng đầu mi trên xă mược sức cho mi "hoái".
Ông Hoái đe người đàn ông xong, cúi xuống ngậm ngùi xót đắng..." hắn c̣n nhớ thằng Hoái tra ni, th́ thằng Hoái làm răng quên hắn được." Có nhiều nông nổi tê đau để lại ông Hoái mang, sau hôm người đàn ông ĺa bỏ quê cha. Y đi không c̣n thấy ǵ nữa, sau lưng y là vùng quê hương khói đục lem luốc bũa kín bà con. Thằng Hoái ngó lui quá khứ chợt nhận ra ḿnh không hiểu ǵ đứa bạn hết. Y bặt mù tăm hơi đă quá lâu, tưởng chết non đâu trên một băi chiến hung hăng nào, không dưng bây giờ lộn về kêu đích danh tên thằng Hoái. Ông Hoái ngẩn ngơ sững sờ...Con kênh Ruộng Bái, nghĩa địa Ruộng Hoang, chân đê Bến Nh́ ngày xưa đắp đổi đậm đà t́nh bạn sắn khoai, ông Hoái nghĩ sớt lại, thấy có lúc trong đời, ḿnh phải dối gạt ḷng ḿnh, cỏi ḷng trắng sáng thương yêu bị mưng mủ tê đau v́ những trí trá bội bạc, những t́nh cảm xô lệch giấu che, những kỷ niệm mờ nḥa trong kư ức.
Những bước đi lặng thầm trong tối, u uất một nổi buồn lạ mặt không tên. Ông Hoái bị hất tung vào cái ṿng lẩn quẫn giữa t́nh cảm, lư trí. Người đàn ông vẫn b́nh thản bước đi, không xao động. Y thừa biết chuyến về làng quái đản của y sẽ không dễ ǵ làm thằng Hoái chóng vánh tin ngay. Mặc dù ông Hoái v́ một căn cớ nào đó vẫn t́m cách đánh lăng sự quen thân ngày cũ, người đàn ông cũng gắng bắt chuyện :
- Bác nè, con chó nhà cô Liên sũa tốt giọng quá há ? chắc chủ nhà làm ăn khấm khá ?
Ông tự vệ lại vẫn sừng sộ mạnh hơn :
- Tau đă nói mi câm miệng đi. Con chó Vện đó há ? Kệ cha nó, mắc mớ chi mi ?
Người đàn ông vẫn cười mủm mĩm, lơ mơ bắt gặp sự che giấu t́nh cảm ở người bạn già. Đêm ch́m nặng dày sâu trên lối đi.Những đọt tre lù mù đan nhau trên khung trời xạm đặc đen om. Người đàn ông ngẩm nghĩ :" Không lẽ lui về để quê cha kinh tởm nh́n ḿnh như một đứa con hoang ? Hay thằng Hoái đă đánh nghe một hơi hám ǵ lạ lẫm ở trong ta để lợm giọng từ bỏ bạn bè ?"
Ông Hoái đằng hắng một tiếng nhỏ rồi tiếp đi âm thầm nhạt lạnh. Leo quá cỗng Chợ Cá, trụ sở xă lấp ló đứng yên sau một hàng me gục đầu rậm lá. Ông tự vệ quay lại hầm hè người đàn ông một lần cuối :
- Mi nhớ câm "họn". Tới xă mà c̣n hoái hoái húng húng th́ đừng trách tau !
Người đàn ông vẫn chưa hiểu hết tại đâu thằng Hoái già lại cay cú với ḿnh quá vậy. Y lụt lịt buông chùng nét mặt thâm u, ngậm miệng như hến. Một người dân vệ đứng gác ở ngă ba đường, bấm ngọ đèn pin rọi sáng về người đàn ông. Y nh́n chấp chóa phía trước. Ông tự vệ quay quắt phọt tới lỉ rĩ vào tai người dân vệ một điều ǵ đó trong bóng tối. Kẻ gian lẽn vào làng ? Người đàn ông lơ đểnh nh́n quanh quất khu Chợ Cá im ĺm. Tận cuối ngă đường y thoáng nh́n mấy cánh cửa đă buông kín ở căn nhà y vừa mượn chiếc đèn băo thắp sáng vô làng.
Ông tự vệ nói đủ nghe , trống vỗng :
- Tui giao thằng lếu láo ni cho xă đó...Hừm... Rứa mà cũng ṃ về cho được.
Người tự vệ chụp tay lên vai người đàn ông, đẫy y vào cỗng xă. Ông Hoái lộn trở vô làng, quậy đục lên vùng tâm tư mốc ẩm trong ḷng...
Ông Hoái hối hả trở lại vọng canh. Ông ngậm ngùi nghĩ tới thằng bạn cũ. H́nh ảnh hắn nằm rối rít trong cỏi ḷng ray rức tê buốc của ông. Ông vẫn không tin ḿnh đă phản bội bạn. Sự sống cho ông, ông phải giữ trước nhất, ông nghĩ thế. hắn bỏ xa ông gần hai chục năm, đầu óc hắn nếu không lệch lạc trên một góc cạnh nầy ít ra cũng mờ nḥa trong t́nh bạn xưa kia. Y , cũng như ông , c̣n phải giữ lại tiếng nói ḿnh cho gia đ́nh, bạn hữu , đoàn thể... Ông Hoái không uy hiếp hắn trong tối đen, biết đâu hắn đă tặng lăo Hoái một viên colt ! Giải giao được người đàn ông cho ủy ban xă, ông Hoái nhẹ bổng người. Ông vừa đi vừa ôn lại cảm giác kinh rợn ngày biết tin đứa bạn lẽn trốn khỏi làng...
Thằng Lung một dịp bất ngờ nghe kể chuyện trận đáng đồn AR. Người kể trước mắt hắn là một đối tượng tuyên truyền thuyết phục, y đă tin theo không đắn đo tính suy. Đồn AR trên đĩnh đồi 318 , gọn cả một tiểu đoàn lê-dương trú đóng. Ngọn đồi chiến lược nầy kiểm soát toàn bộ khu vực một quận cận sơn. Một cao điểm lư tưởng ba mặt ruộng đồng giăng rộng ngút ngàn. Kỳ công của những người thanh niên ái quốc : chiếm đồn AR. Vùng cận sơn nầy phải hoàn toàn được giải phóng. Phải hoàn toàn không c̣n chuyện hiếp dâm đàn bà con gái. Không c̣n sót một oan ức. Các bạn của thằng Lung đă làm ǵ để hoàn thành sứ mạng thiêng liêng ? Chiến đấu. Chiến đấu đến thần sầu quỹ khóc. Ḷng can đảm cháy ngùn ngụt trong lửa đỏ căm hờn. Bọn lê-dương đă bị cháy đen trong ngọn lửa đó. Bốn hàng rào dây kẽm gai rộng trên ba trăm thước giăng chùng xuống sườn đồi bao quanh đồn. Ḿn bẫy nhi nhúc chôn đặc phía dưới. Đêm tấn công, một ḿnh Trần Đồng Vọng ôm bộc phá ḅ vào tận bộ chỉ huy đồn AR. Trên lưng Vọng, đại liên yểm trợ bắn rát. Vọng không nao núng. Vọng thả gói bộc phá rơi trúng ổ bọn đầu sơ ác ôn làm chết tiệt không c̣n một mống. Đồn AR thất thủ. Thằng Lung hôm đó mê quyết câu chuyện, nôn nả không ăn ngủ. Máu sôi sục dồn lên óc, y là người đầu tiên trong làng t́nh nguyện lên núi theo đối tượng khuyến dụ. Một người thanh niên nào đó có tên trần Đồng Vọng trở thành thần tượng trong thằng Lung, mặc dù Vọng chưa phải là một điển h́nh duy nhất cho sự phi thường thời đó. Thằng Lung âm thầm một đêm bí mật bỏ đi. Thằng Hoái sáng hôm sau bật ngữa kinh hoàng. Mấy ngày trước đó, thằng Lung chẳng có lời nào tiết lộ xa gần ư định ḿnh cho một ai hay, kể cả cô Liên, vợ y. Thằng Hoái quay quắt t́m hỏi cô Liên , bán tín bán nghi. " Họ nói rứa đó , tui không tin. Chú đi có công chuyện, mai mốt chú về lại cho o coi." Cô Liên không giấu hết buồn rầu. Cô nh́n ra khoảng sân xám ngoẹt ôm sát thằng Cu mới sinh vào ḷng ứa ngộp hai hàng nước mắt. Thằng Hoái ngó chăm vào cô Liên : " Chú đi thiệt à ? Răn o khóc ?" Cô Liên vẫn không nói. Cô mơ màng nhớ tới những ngày cô chưa đám cưới, những buổi thật vui thân giữa thằng Hoái và chồng cô, những bận thằng Hoái tất tả vào nhà rủ chồng cô ra ke6ng Ruộng Bái cắm câu. Thằng Hoái ân cần hỏi han t́nh cảnh mẹ con cô Liên. " Chừ o tính răn ? Không lẽ ngồi ôm thằng Cu khóc măi rứa à ?" Cô Liên thở dài năo nuột: " Cũng chưa biết tính chi nữa ! Buổi chiều mới nghe anh ấy nói lơ mơ vậy, ai ngờ tối đến có người tới dẫn đi ngay." - Rứa chú có dặn o chi không ? - "Dặn chi mô. Annh chỉ có một câu cộc lốc, gắng nuôi thằng Cu rồi có ngày anh về." Cô Liên vuốt tay lên khắp ḿnh thằng Cu đang nằm ngủ ấm áp trong ṿng tay cô. Chợt cô nấc lên một tiếng khóc xé ruột, mếu máo : " Ra khỏi nhà ... anh ấy biệt tích luôn tận góc bể chân mây nào, ai biết mô mà t́m." Thằng Hoái nghĩ ngợi mung lung. Hắn đâm ra trách oán thằng Lung . Cưới vợ trước y, sao thằng Hoái thấy ḿnh thương vợ thương con quá chừng, c̣n y lại dững dưng bỏ vợ con đi biệt, lạnh ngắt như kim đồng. Thằng Lung cũng dị kỳ như thân thế hắn. Một người trong làng không con, đi xa trở về dẫn theo hắn làm con nuôi. Lúc đó thằng Lung mười hai tuổi. Sống loanh quanh trong làng tới ngày người cha nuôi dựng vợ cho, thằng Lung thụ hưởng căn nhà miếng vườn sáu tháng sau đó, ngày người cha nuôi hắn chết. Một phúc đức lớn mấy đời trước bỏ lại cho hắn, thằng Hoái ngạc nhiên, sao hắn không bíu lên chỗ đất đó, đùm bọc cô Liên dựng nên cơ đồ to lớn. Cô Liên cũng tưởng dính vào thằng Lung, đời cô sẽ măi măi nằm gọn trong ḷng quê cha, giữa ṿng lũy tre xanh mởn bọc quanh. Thaa82ng Hoái chặt lưỡi một cái : " Nghiệt thiệt. Chú đi rồi có lộn về đây không nữa chơ ! rứa o thiệt chưa tính răn cả à ?" Cô Liên đăm chiêu ngó miết ra hiên : " Chỉ tội thằng Cu có cha như không..." Thằng Hoái giật thót ḿnh : " O nói bậy nà . Chú đă dặn đi rồi có ngày lộn về mà. " Cô Liên vừa lau nước mắt vừa khóc sụt sùi : "Tưởng anh ấy đi chơi đó, nói nghe dễ lắm." Thằng Hoái trấn an cô Liên, cấm ai đi cũng chết hết à ? chết sống có số có mạng cả...Nói cho cô Liên an ḷng chứ thằng Hoái cũng không tin chi lời ḿnh. Nhu74nh chiếc xe chở xác người từ các băi chiến chạy qua quốc lộ chừng như chứng minh con người chẳng có mạng số ǵ ráo. Thằng Hoái nghĩ tới những ngày sầu thảm mai mốt trong đời cô Liên :" Biết khi mô o Liên buông được một tiếng cười, thằng cu tư trên tay o bồng thấy được mặt cha ? Rồi mẹ con cô Liên làm chi sống đây ?" Cám cảnh cô Liên, thằng Hoái loay hoay không biết t́m cách nào giúp cô một sinh lộ an toàn. Thằng Hoái vẫn lẩn quẫn trong một mớ ḅng bông rối nùi. Chợt ,hẳn hỏi cô Liên một câu rất vô vị :" Rứa o biết đứa mô "cù" hắn đi không ? " Cô Liên dả dượi lắc đầu. Chuyện riêng cuả chồng cô không biết tới. Thằng Hoái không dưng rơi hục xuống một vực sâu nghi hoặc thằng Lung : " Hay thằng nớ không c̣n nhận nơi đây làm làng nước cật ruột rồi để tâm ruồng bỏ ? Nhưng làng xóm nầy có ai đối xử với hắn bạc bẻo chi...Vợ th́ được o Liên quá bề rổi. Con th́ có thằng Cu. Thee6m một cơ nghiệp nhà đất đủ cả. Được rứa mà cũng trở tâm bạc t́nh th́ vô lư quá." thằng Cu vẫn ngủ kh́ trên tay cô Liên. Cô Liên thở dài nói trỗng:" Chắc chuyến ni tui cũng bỏ làng đem con đi nữa !" Thằng hoái giật ḿnh, o đi mô chừ ? Thân gái dặm trường, o không sợ chuyện rủi ro ở đất khách quê người à ? O ở đây đêm hôm c̣n có bà con xóm giềng giúp đỡ , đi mô thêm khổ. Cùng lắm th́ o qua ở chung với con mệ Hoái bên nhà." Cô Liên chỉ biết thở ra chán chường. Thằng Hoái đứng dậy ra về, gởi lại cô Liên vài ba câu an ủi. Những ngày sau đó, hắn buồn sầu không dứt, nghĩ măi về thằng Lung. Cô Liên thương chồng ôm con ngồi tựa cửa trông lên cánh đồng vắng những buổi chiều xẫm tím thoi thóp ánh mặt trời ập xuống buồn thảm. Bất ngờ một bữa thằng Hoái nhận được giấy mời lên đ́nh làng Bến Nh́ học chỉnh huấn. Hắn sững sốt mặt mày tái xanh, hớt hải t́m đến cô Liên. Cô Liên lại cũng ch́a ra miếng giấy in hệt hắn. Hắn ngu ngơ không t́m ra được múi nhợ của nông nổi đó. Cô Liên bồng con lên đ́nh, vừa đi vừa khóc bù lu bù loa. Vợ thằng Hoái tiển chồng ra tận đó, thấy cô Liên mẹ góa con côi, an ủi cô hết lời. Những ngày ở đ́nh nằm đất, ăn cơm bới muối đậu phụng , việc ǵ cô Liên cũng nhờ vợ thằng Hoái lo giúp. Hai tháng sau trở về, mẹ con cô Liên ốm o xao vàng. Cô Liên lai nghe phong thanh đâu đó c̣n học thêm đợt hai , đợt ba...Cô sợ quá, rĩ tai bán đứt căn nhà miếng vườn cho một người trong làng, trốn lên phố. Đi một lần, cô Liên biệt tăm hơi luôn tới nay không ai hiểu mẹ con cô c̣n sống hay chết. Phần thằng Hoái, học xong đợt một, hóa ra người lương thiện. Thằng Hoái được mời đi đ́nh chỉ v́ đă từng thân thiết với thằng Lung tập kết, thế thôi. Vợ chồng cô Liên từ đó kể như hoàn toàn dứt t́nh làng nước, nhưng thỉnh thoảng nhớ tới, thằng Hoái vẫn bùi ngùi kể lại từng kỷ niệm cũ cho vợ nghe. Gs62n hai mươi năm không đếm hết những lần xáo động quay qua, thằng Hoái vẫn hẩm hút sống yên lành bên vợ con. Nay thằng Hoái tóc đă muối tiêu lấm chấm. Lủ trẻ hậu sinh lớn lên lần lượt lính tráng, bỏ lại ngôi làng già cổi yếu ṃn những ông Hoái già nhom nhem, những cậu thiếu niên lóc nhóc làm tự vệ canh gác xóm đồng. Những đêm ông Hoái cùng mấy người bạn già ra ngồi trong cḥi canh coi những trái sáng đứng lững ờ góc núi, canh chừng giấc ngủ dân làng thiêm thiếp vùi sâu sau lũy tre, ông ngao ngán nghĩ đến những cuộc chia ly thật nảo ḷng đứt ruột. Ngôi làng ông Hoái ngồi gác đêm đêm vẫn yên tỉnh, nhờ đó sau một phiên gác hoặc dứt một cuộc tuần canh, ông Hoái lại lù lù về nhà đánh tiêp giấc ngủ.
Khi từ xă về thấu vọng canh, ông Hoái vẫn c̣n một điều ǵ hoang mang nghi hoặc. Ông đánh thức náo động mấy người bạn già đang ngủ vùi trong cḥi. Họ chưa kịp dụi mắt, ông Hoái đă kê miệng vào tai từng người, lí nhí cái tin dị kỳ về thằng Lung. Mấy người bạn già ông Hoái vụt sáng mắt lên, nhưng vẫn không chịu tin.
- Ôn thiệt hay láo ?
- Th́ tự tay tui đẫy hắn lên xă mà, ông Hoái cả quyết.
- Lâu quá rồi ôn c̣n nhận ra hắn à ?
- Thiệt là ác ôn. Hắn xách đèn băo đi lờ ngờ ngang vọng canh gặp phiên tui, tui cứ tưởng là một cha mô ở làng đi quanh quẩn đây thôi, không để ư cho đi luôn. Đến lúc xuống xóm về nhà, vừa quẹo qua bụi hóp hắn gọi Liên Liên ầm lên cả. Tui lên tiếng, hắn quay mặt lại. Thấy hắn, tui sợ muốn đứng tim luôn. Trời ơi, cứ tưởng là oan hồn uổng tử không bằng. Tui dong súng định bắn. Hắn nằm rạp xuống đất lạy lục quá trời. Tui vẫn chưa tin, bắt hắn giơ tay lên đứng dậy nhảy xỗm. Thấy hai bàn chân hắn đụng đất kêu lụi đụi, tui mới dám chắc hắn không phải là ma quỹ hiện hồn về kêu o Liên.
- Rồi răn ôn lại lôi hắn lên xă ?
- Tui nói ra mấy ôn nghe, mẹ con o Liên biệt tích mô rồi đă quá lâu, hắn lại ṃ về giữa đêm hôm khuya khoắc réo gọi lếu láo như rứa, mấy ôn tin không ? Chi th́ chi ḿnh cũng giữ cho ḿnh khỏi chết đă chớ. Tui dộng đầu hắn lên trên xă có chi mai sớm rồi hay.
- Rứa hắn c̣n nhớ ôn không?
- Trời ơi, đi giữa đường ḿnh cứ sợ bất th́nh ĺnh hắn trở tay hạ độc ḿnh, tui cố làm mặt lạ cứng rắn với hắn mỗi bận hắn bắt chuyện. hắn c̣n nhớ cả tên tục tui kêu luôn ngay giữa đường. Hắn rồi đó, mai mấy ôn cứ lên trên xă ḍ th́ biết...
Mấy người bạn ông Hoái nghe xong đâm buồn lây lất. Ông Hoái lơ mơ ôn lại chuyện hai mươi năm nước chảy qua cầu. Đời ông b́nh lặng như com xóm hiền tuổi thơ êm êm nằm nghỉ dưới bóng im ngợp gió không nghe dâu bể lật sấp ḍng đời. Thằng Lung , bằng khoảng thời gian đó, lăn lóc trong gió sương. Đời hắn gian khổ đă nhiều, những chán chê sầu tủi chất đầy hai vai nặng trịch, những bước đi đạp nát cỏ xanh quậy sâ cát bơng. Ông Hoái thấp thoảng trông chờ người bạn cũ một giờ ngồi đối ẩm dưới mái quán đầu làng kể nhau nghe trăm ngàn tâm sự đầy vơi. " Dầu cho có răn đi nữa, thằng Lung vẫn c̣n sống để dẫn xác về đây. Nhưng tội nghiệp hắn, o Liên thằng Cu th́ đă trốn mô biệt mù cà cưỡng..."
Ông Hoái kê lưng lên bục cḥi nằm thao thức. Mù áng thấy một vừng mây đo đỏ sưng húp ở hướng biển đông, ông lồm cồm ngồi dậy hối hả lên xă. Tới đó, ông hoái gặp một người làng tung tin ông Lung măn hạn tù trở về. Đến quê, ngang Chợ Cá trời tối đan, ông Lung vẫn nôn nả vào làng t́m vợ con. Nửa chừng, gặp ông Hoái. Bây giờ biết ra ông Hoái mới bật ngữa. H́nh ảnh o Liên thằng Cu nổi cao trong trí ông trong lúc khuôn mặt thằng Lung và những ư nghĩ về hắn trong đêm rồi trộn lẫn vui buồn rối rắm. Giữa lúc đó, ông Lung trong trụ sở xă cũng đang hướng về những h́nh bóng kỷ niệm thương yêu...
Một Trần Đồng Vọng chồn chân mơi gối quay về ứa nước mắt... Thôi c̣n ǵ nữa đâu...
Trích Ư Thức số 4 (15-11-1970)
Phan Tấn Uẩn